دکتر ریحانه برکتین؛ متخصص کودکان و نوزادان
سرب فلزی است که از نظر بالینی یک سم محسوب می‌شود.
هیچ ارگانیسمی در بدن وجود ندارد که عملکرد بالینی آن وابسته به وجود سرب باشد.
از نظر شیمیایی، پایین بودن دمای ذوب و توانایی آن در تشکیل ترکیبات پایدار، باعث گسترش بسیار وسیع سرب در محیط‌های انسانی می‌شود.
سطح سرب خون استاندارد طلایی برای تعیین تأثیرات این ماده بر روی سلامتی است.
با این حال، سطح آستانه‌ای که در آن سطح سرب منجر به تأثیرات بیوشیمیایی، تحت بالینی یا بالینی شده می‌بایستی همچنان مشخص گردد.
تا اواخر سال 1970 تقریباً تمامی کودکان در سنین قبل از مدرسه در آمریکا در معرض مقدار بالاتری از حد استاندارد مرجع 5 میکروگرم در دسی لیتر بوده‌اند، اما در آن زمان قوانین حکومتی با هدف‌گیری چند راهکار منجر به کاهش سطح سرب شدند.
مهم‌ترین این راهکارها عبارت‌اند از:
1- حذف سرب در مکمل بنزین
2- ممنوعیت استفاده از لحیم سرب جهت بستن در نوشابه‌ها و غذاها
3- کاهش میزان استفاده از سرب در مصارف خانگی
در سال 2014 فقط 6 کشور جهان همچنان از بنزین سرب‌دار استفاده می‌کرده‌اند و مشخص شده است حذف یا پایان این منبع آلودگی با کاهش چشمگیر آلودگی سرب همراه بوده است.
در کشور مالت پس از ممنوعیت ورود بنزین قرمز و ممنوعیت استفاده از چوب‌های دارای سرب در صنایع پخت نان با کاهش میزان مسمومیت با سرب همراه بوده است.
منابع آلودگی
مسمومیت با سرب حتی می‌تواند به دلیل جابه‌جایی آزادانه سرب از خلال جفت در داخل رحم رخ دهد.
طیف مسمومیت شبیه کودکان در بعد از تولد است. منابع سرب خون مادری یا پخش مجدد از منابع داخلی است.
در چند صد محصول سرب وجود دارد مثل باطری‌ها، مواد تزئینی، پوشش کابل‌ها، محصولات معدن، پلاستیک‌ها، اسباب‌بازی‌ها و داروهای طب سنتی.
سایر منابع حاوی سرب عبارت‌اند از
تکه‌های رنگ، گردوخاک، محصولات بسته‌بندی و پلمپ، ساچمه و گلوله، نقاشی‌های ساختمان، سرامیک‌های لعاب‌دار، داروها و ترکیبات موجود در منازل مثل ضد تعریق‌ها، معطرکننده‌ها، جواهرات، باطری‌های بسته‌بندی ذخیره‌شده، غذاهای آلوده، مواد آرایشی، مواد معطر، لوله‌کشی آب، غذاهای وارداتی در ظروف حاوی سرب، تعمیرات و بازسازی منازل، وسایل و مبلمان قدیمی.
با توجه به لیست منابع آلوده‌کننده سرب می‌توان دریافت که منابع مواجهه در بین و داخل کشورها بسیار متفاوت است.
در آمریکا رنگ‌های بر پایه سرب مهم‌ترین منبع آلوده‌کننده هستند.
همچنان که از سن رنگ می‌گذرد به تکه‌های خردتر و غبار رنگ تبدیل می‌شود. بخار حاوی رنگ می‌تواند تمامی سطوح و حتی دست‌های کودکان را بپوشاند.
تمام این اشکال حاوی سرب می‌تواند خورده شود.
متابولیسم‌ها
فعالیت‌های دست - دهان و نه الزاماً به‌قصد خوردن و تغذیه در کودکان خردسال، مهم‌ترین راه ورود سرب به بدن محسوب می‌شود.
تقریباً در تمام موارد سرب به‌عنوان یک ماده جامد یا محلول در مایعات خورده می‌شود. ترکیبات سرب آلی و غیر آلی هر دو می‌توانند از طریق پوست جذب شوند.
میزانی از سرب هم می‌تواند در روده جذب گردد که وابسته به سایز آن ذرات، اسید معده و وجود مواد دیگر در روده می‌باشد.
تکه‌های بزرگ‌تر رنگ سطوح، برای هضم دشوارتر می‌باشد و عمدتاً دفع می‌گردد.
گردوغبار ریز می‌توانند به‌آسانی حمل گردند.
سربی که در معده خالی جذب می‌شود، بیشتر از سربی است که با غذاخورده می‌شود.
علائم بالینی
علائم و نشانه‌های بالینی مسمومیت با سرب در بین افراد بسیار متفاوت است.
در چندین مطالعه مشخص‌شده است که مسمومیت با سرب، روی سطح شنوایی و همچنین قد کودک تأثیر خواهد گذاشت.
آلودگی مزمن با سرب می‌تواند بلوغ را به تأخیر بیندازد. خلق‌وخو نیز به‌طور معکوس با مواجهه با سرب متأثر می‌شود.
بیش‌فعالی در کودکان خردسال در سنین مدرسه با سابقه مسمومیت با سرب نشان داده‌شده است.
علائم دیگر مسمومیت با سرب عبارت‌اند از بی‌اشتهایی، درد شکمی، تهوع و یبوست که طی چند هفته رخ می‌دهد.
سردرد، تغییر در تفکر، بی‌قراری، تشنج و کما بسیار نا شایع است.
اختلالات سیستم کلیوی و کم‌خونی هم دیده می‌شود.
تشخیص
در 99 درصد موارد، کودکان مسموم با سرب را می‌توان با بررسی‌های غربالگری تشخیص داد.
در هرگونه موارد مشکوک بایستی از نمونه آزمایشی خون وریدی استفاده گردد.
درمان: ازآنجاکه اثرات شناختی- رفتاری خلقی سرب می‌تواند غیرقابل‌برگشت باشد، مهم‌ترین اقدام در درمان مسمومیت با سرب، جلوگیری از بروز آن و در بیمار مسموم جلوگیری از تماس و مصرف مجدد می‌باشد.
اقدامات مهم درمانی
1- مشخص نمودن و حذف منابع مواجهه با سرب
2- اقدامات رفتاری درمانی به‌منظور کاهش و حذف فعالیت‌های دست‌به‌دهان غیر تغذیه‌ای کودک
3- مشاوره با متخصص تغذیه برای اطمینان از دریافت کافی عناصر ضروری نظیر کلسیم و آهن در گروه کوچکی از بیماران که مسمومیت شدید با سرب‌دارند، درمان دارویی به‌منظور تسریع روند دفع سرب موجود است.
سوالاتی برای تعیین مهم‌ترین منابع مواجهه کودک با سرب، وضعیت رنگ‌های قدیمی، مواجهه ثانویه از طریق والدینی که در خانه زندگی می‌کنند و یا نزدیک به یک مرکز صنعتی آلوده‌کننده است.
چنانچه چنین آلودگی مشخص گردید مسئول سلامتی کودک بایستی آموزش والدین را شروع کند.
لازم است محل سکونت در این منزل متوقف‌شده، تعمیرات و شستشوی کلی دیوارها انجام گردد.
آموزش والدین برای کاهش دست بردن کودک به دهان ضروری است.
شستشوی دست‌ها به‌طور مؤثری سرب را پاک می‌کند، ولی در خانه‌های با داشتن گردوغبار آلوده به سرب، سرب به‌سرعت روی دست‌های کودک حتی پس از شستن دست‌ها تجمع می‌یابد.
از آنجاکه رقابتی بین سرب و مواد معدنی ضروری دیگر وجود دارد، بهتر است کودک به خوردن غذای سالم و حاوی مقادیر کافی کلسیم و آهن تشویق شود.
مصرف مولتی‌ویتامین‌های حاوی ویتامین D در کودکانی که به مقدار کافی شیر نمی‌خورند یا در معرض نور خورشید کافی نبودند، تجویز می‌گردد.
مصرف آهن‌بر اساس سن متفاوت است و درمان آن برای سه ماه توصیه می‌گردد.
مصرف هم‌زمان اسید اسکوربیک، جذب آهن را افزایش خواهد داد.
بیشتر بخوانید:
