زندگی آنلاین؛ مجله اینترنتی سبک زندگی

دکتر مهدی طاهری امین؛ دکتر سارنگ یونسی

پره اکلامپسی یکی از شایع‌ترین اختلالات دوران بارداری است که طبق داده‌های رفرنس‌های خارجی و بر حسب نوع معیارهای مورد استفاده برای تشخیص، حدود 2 تا 4 درصد بارداری‌ها را درگیر می‌کند.

پره اکلامپسی شامل فشار خون بالا و پروتئینوری است که اغلب پس از بیست هفتگی بروز می‌کند. در گذشته بروز ادم یکی از شاخص‌های تشخیصی برای پره اکلامپسی به شمار می‌رفت، اما با توجه به شیوع فراوان ادم در بارداری‌ها در حال حاضر تنها فشار خون بالا و پروتئینوری به عنوان معیارهای تشخیصی به کار می‌روند.

اکلامپسی در یک درصد بیماران مبتلا به پره اکلامپسی رخ می‌دهد و شامل تشنج، از دست دادن هوشیاری و نیز شاخص‌های ذکرشده می‌باشد. فشار خون بالا در پره اکلامپسی عبارت است از فشارخون سیستولیک بیش از 140 میلی متر جیوه و یا فشار خون دیاستولیک بیش از 90 میلی متر جیوه در زنانی که پیش از بارداری دارای فشارخون زمان بوده‌اند. تشخیص این وضعیت مستلزم دو اندازه گیری چنین فشار خونی به فاصله حداقل شش ساعت از یکدیگر است.

پروتئینوری عبارت است از دفع پروتئین ادرار بیش از 300 میلی گرم طی بیست و چهار ساعت. ادرار 24 ساعته، آزمایش قطعی تشخیص پروتئینوری است. در صورتی که جمع‌آوری ادرار بیست و چهار ساعته ممکن نباشد، غلظت حداقل 30 میلی گرم در دسی لیتر (حداقل یک مثبت به روی نوار ادراری) در دو نمونه به فاصله حداقل شش ساعت از یکدیگر را می‌توان مورد استفاده قرار داد.

پره اکلامپسی را می‌توان به دو صورت خفیف (mild) و شدید (severe) طبقه‌بندی کرد. پره اکلامپسی شدید شامل موارد زیر است:

1. فشار خون سیستولیک بیش از 160 میلی متر جیوه و یا فشار خون دیاستولیک بیش از 110 میلی‌متر جیوه در دو اندازه‌گیری مجزا در حالت خوابیده به فاصله حداقل شش ساعت از یکدیگر.

2. پروتئینوری شدید شامل دفع 5 گرم یا بیشتر پروتئین در بیست و چهار ساعت.

پروتئینوری شدید گاهی توأم با اولیگوری، اختلالات بینایی، ادم ریوی یا سیانوز، درد شکمی اپیگاستریک یا درد ربع فوقانی راست شكم، اختلال فعالیت کبدی، ترومبوسایتوپنی یا IUGR (Intra Uterine Growth Retardation) است.

در پره اکلامپسی خفیف، فشار خون بالا و پروتئینوری وجود دارد، اما نه به اندازه پره اکلامپسی شدید و معمولا بیمار هیچ علامتی از اختلال فعالیت ارگانی نشان نمی دهد.

در صورتی که فشار خون بالا توأم با پروتئینوری نباشد، فشار خون بارداری (Pregnancy Induced Hypertension) مطرح خواهد بود.

پاتوفیزیولوژی

اتیولوژی پره اکلامپسی تاکنون به درستی شناخته نشده است. از آنجا که خروج جفت از رحم علائم پره‌اکلامپسی را برطرف می‌کند، این فرضیه وجود دارد که جفت نقش مهمی در ایجاد این وضعیت دارد. به علاوه، در مواردی که بافت جفت بزرگتر از حد معمول است. (نظیر مول هیداتی فرم و بارداری‌های دوقلو)، شیوع پره اکلامپسی بیشتر است.

نظریه‌های متعددی برای توضیح پاتوفیزیولوژی پره اکلامپسی ارائه شده است. یکی از جدیدترین و قابل قبول‌ترین این نظریه‌ها این است که جفت در فازهای اول و دوم حمله به جدار رحم به درستی جایگزین (embed) نمی شود (Shallowly implanted placenta) . این حالت می‌تواند ناشی از واکنش ایمنی مادر نسبت به جفت باشد. این وضعیت منجر به اختلال عملکرد لایه اندوتلیال عروق جفت و در نتیجه ناکارآمدی لایه جفت – رحمی (Uteroplacental insufficiency) می‌شود.

این اختلال منتج به افزایش نفوذپذیری (Permeability)، افزایش قابلیت انعقاد خون (Hypercoagulability) و وازواسپاسم گسترده می‌گردد. این ناکارآمدی همچنین باعث گردش خون نامنظم در جفت می‌شود و بافت جفت در فازهایی کمبود اکسیژن پیدا می‌كند و در فازهایی خون کافی به آن می‌رسد.

هنگامی که خون کافی به جفت‌هایپوکسیک می‌رسد، انفجاری متابولیکی در سلول رخ می‌دهد. یکی از محصولات جانبی این انفجار رادیکالهای آزاد اکسیژن است که به مقادیر زیاد تولید می‌شوند.

این رادیکالهای آزاد در جفت به گردش خون مادر راه می‌یابند و به سلول‌های اندوتلیال عروق حمله ور می‌شوند. آسیب به این سلول‌ها باعث افزایش نفوذپذیری، افزایش قابلیت انعقاد خون، وازواسپاسم و فعال شدن سیستم ایمنی می‌شود. آسیب به جدار عروق کلیه سبب نشت پروتئین می‌شود که یکی از نشانه‌های پره اکلامپسی است.

در مغز وازواسپاسم عروقی، ادم، ایسکمی و تعویض‌های یونی بین اجزاء داخل و خارج سلولی می‌تواند سبب بروز حمله‌های تشنجی اکلامپتیک (eclamptic seizures) شود.

تقریبا 10% زنان مبتلا به پره اکلامپسی شدید و 30 تا 50% زنان مبتلا به اکلامپسی دچار همولیز و افزایش سطح آنزیم‌های کبدی و ترومبوسایتوپنی (سندرم HELLP) می‌شوند. یک سوم زنان مبتلا به پره اکلامپسی دچار انعقاد داخل عروق منتشر  DIC می‌شوند. همچنین، پره اکلامپسی دومین علت شایع مرگ ومیر ناشی از بارداری است.

خونریزی مغزی در زنان پره اکلامپتیک و یا اکلامپتیک می‌تواند کشنده باشد. خونریزی مغزی  یکی از اختلالات شناخته‌شده ناشی از فشار خون شدید است.

پره اکلامپسی در زنانی که برای بار نخست باردار می‌شوند شایع تر است. همچنین احتمال بروز پره اکلامپسی در زنان چاق، زنان مبتلاء به دیابت، بارداری‌های چند قلویی و زنانی که سابقه پره اکلامپسی دارند بیشتر است...

برای خواندن بخش دوم- ارزیابی ریسک پره اکلامپسی با استفاده از تست کوآد مارکر- اینجا کلیک کنید.