زندگی آنلاین؛ مجله اینترنتی سبک زندگی

فاطمه تورنگ؛ كارشناس ارشد تغذیه

اندومتریوز رشد غشای داخلی رحم در جایی خارج از رحم است که می‌تواند منجر به واکنش‌های مزمن و التهابی چون دردهای لگن، دسمنوره، لکه بینی‌های قبل قاعدگی، دفع دردناک ادرار و حتی نازایی شود. این بیماری اختلال شایعی در سنین باروری است و حدود 5 تا 10 درصد زنان را در سنین باروری مبتلا می‌کند و پیک بروز آن در 30 تا 45 سالگی است.

میزان ابتلا در زنان نابارور به 35 درصد می‌رسد و ممکن است اندومتریوز علت ناباروری در آنان باشد. این بیماری موجب کاهش کیفیت زندگی، توانایی کار و ارتباطات اجتماعی و نیز اختلال عملکرد جنسی می‌شود.

عادات غذایی مؤثر
امروزه احتمال اثر عادات غذایی بر بروز اندومتریوز مطرح شده، اما مطالعات در این مورد اندک است و نتایج این مطالعات نیز متناقض می‌باشد. یکی از تئوری‌های مطرح شده در ارتباط با تغذیه و بروز اندومتریوز، تاثیر غذاها بر سطوح هورمون‌های مرتبط با این بیماری بویژه پروستاگلاندین‌ها و استروژن‌ها است.

همانطور که می‌دانید، پروستاگلاندین‌ها به دو دسته عمده التهابی و ضدالتهابی تقسیم می‌شوند. پروستاگلاندین‌های التهابی موجب واکنش‌های التهابی مثل انقباض عضلات صاف و افزایش درد می‌شوند، بنابراین عضلات رحم را هم منقبض می‌‌كنند و درد اندومتریوز را نیز افزایش می‌دهند.

ادعا شده که دریافت چربی، نمک، شکر، فرآورده‌های لبنی چرب و کافئین با افزایش پروستاگلاندین‌های التهابی همراهند. دریافت اسیدهای چرب امگا-6 که در روغن آفتابگردان و ذرت موجودند نیز این هورمون‌ها را افزایش می‌دهند. واضح است که پروستاگلاندین‌های ضدالتهابی خطر اندومتریوز را کاهش می‌دهند. مهم‌ترین ماده مغذی افزاینده این هورمون‌ها، اسیدهای چرب امگا-3 و منیزیم هستند، ماهی‌های چرب، دانه‌های روغنی و سبزیجات سبز رنگ منابع غنی این موادمغذی هستند. 

توصیه های تغذیه ای برای کاهش خطر و عوارض اندومتریوز

حداقل 5 واحد میوه و سبزی مصرف کنید.
هر واحد میوه شامل یک میوه متوسط و هر واحد سبزی شامل یک لیوان سبزی خام یا یك دوم لیوان سبزی پخته است.
مصرف گوشت‌های قرمز را محدود کنید.
سویا و فرآورده های آن را به رژیم غذایی خود اضافه کنید.
مصرف چربی ها را به حداقل برسانید.
بدین منظور، از لبنیات چرب استفاده نکنید. از سرخ کردن غذاها خودداری کنید و به غذاها روغن اضافه نکنید. البته مصرف روغن زیتون، کلزا و سویا در میزان متعادل آزاد است.
هرگز از نوشیدنی‌های الکلی استفاده نکنید.
در مصرف قهوه، نوشابه های کافئینه و شکلات بویژه در صورت درد و التهاب خودداری کنید.

ارتباط هورمون استروژن با اندومتریوز

استروژن هورمون ایجاد کننده صفات زنانه است. این هورمون ارتباط مستقیمی با بروز اندومتریوز دارد و حتی علائم این بیماری در افرادی که سطوح بالاتری از استروژن دارند شدیدتر است، بنابراین کاهش دریافت موادغذایی افزاینده این هورمون می‌تواند بروز و عوارض اندومتریوز را  کاهش دهد. فرآورده‌های سویا بیشترین اثر را بر سطح هورمون استروژن می‌گذارند.

سویا و فرآورده‌های آن مثل آجیل سویا، روغن سویا، شیر سویا و کنجاله سویا حاوی ترکیباتی از نوع ایزوفلاون‌ها هستند که از گروه فیتواستروژن‌ها می‌باشند. این ترکیبات که شامل genistein  و daidzein هستند، موجب کاهش خطر سرطان پستان، پروستات، بیماری‌های قلبی- عروقی و مشکلات یائسگی می‌شوند.

این ترکیبات از چندین روش باعث کاهش اثر و یا سطح استروژن می‌شوند به عنوان مثال، این ترکیبات به گیرنده‌های استروژن در سطح سلول‌ها متصل شده و مانع اتصال استروژن می‌شوند و از این طریق اثر استروژن را کاهش می‌دهند. همچنین بدن ما این ترکیبات را با استروژن اشتباه می‌گیرد و بنابراین کمتر دستور به ساخت استروژن می‌دهد. البته برخی دانشمندان هم معتقدند که این ترکیبات به هر حال اثراتی مشابه هورمون استروژن دارند و بنابراین افزاینده خطر اندومتریوز می‌باشند. از آنجایی که سویا نقش موثری در بهبود سلامت دارد به نظر می‌رسد که مصرف مقادیر متوسط آن بی‌خطر بوده و حتی ممکن است کمک کننده باشد.

کاهش دریافت چربی‌هاو الکل نیز سطح استروژن را کاهش می‌دهد. افزایش دریافت فیبر، بویژه فیبرهای محلول، موجب کاهش سطح استروژن می‌شود. به طورکلی رژیم گیاهخواری با افزایش گلبولین متصل شونده به هورمون‌های جنسی، استروژن در دسترس را کاهش می‌دهد. 

امروزه، مصرف L-کارنی تین برای زیبایی اندام و لاغری در زنان هم شایع شده است. این مکمل موجب تغییر سطح هورمون‌های جنسی شده و خطر چندین بیماری از جمله اندومتریوز را افزایش می‌دهد. بنابراین، مصرف آن باید به شدت محدود شود و تنها زیر نظر متخصصین باشد.

مساله دیگری که احتمالا خطر بیماری اندومتریوز را افزایش می‌دهد، استرس اکسیداتیو است. استرس اکسیداتیو یعنی به هم خوردن تعادل بدن با افزایش عوامل اکسید کننده که موجب اکسید شدن مواد حیاتی و بافت‌های بدن می‌شود.

دیده شده که در ترشحات و مایعات رحمی افراد مبتلا به اندومتریوز سطح شاخص‌های اکسید کننده بالاست و به طورکلی سطح آنزیم‌های ضد اکسیداسیون مثل سوپراکسیددسموتاز، کاتالاز، گلوتاتیون پراکسیداز و آنتی اکسیدان‌های غیر آنزیمی مثل تورین، ویتامین C و E در زنان مبتلا پایین‌تر است. بنابراین احتمالا افزایش دریافت موادمغذی آنتی اکسیدان مثل ویتامین‌های E و C، سلنیوم، روی، کاروتنوئیدها و امگا-3 خطر این بیماری را کاهش می‌دهد.

این مواد مغذی به وفور در میوه‌ها و سبزی‌های تازه، آجیل و ماهی‌های چرب موجودند اما ممکن است در بعضی افراد نیاز به مکمل یاری باشد. احتمال اثر مکمل‌های ویتامین‌های B1, B9 و B6 و منیزیم هم مطرح شده که با جلوگیری از تکثیر بی رویه سلول‌ها و یا شل کردن انقباض عضلات صاف موجب کاهش خطر می‌شوند. به هر حال مصرف هر مکملی باید زیر نظر متخصصین باشد و هرگز به معنی قطع روش‌های درمانی تجویز شده توسط پزشک نیست.