اعظم حاجی یوسفی - بنیانگذار خیریه کودکان نیکوکار موعود ایرانیان
تحریریه زندگی آنلاین : در کنار اقدام‌های مسئولان همه افراد جامعه به گونه‌ای مسئول آینده این کودکان هستند و باید به آنها کمک و با حفظ حرمت و کرامت انسانی با آنها برخورد کرد.
کودکان کار چه کسانی هستند؟
نباید کودکان کار را با کودکان خیابانی در یک سطح دانست. همه کودکان کار عضو باندهای سازمان‌یافته‌ای نیستند، اکثر این کودکان به دلیل تأمین معاش خانواده مجبور به کار می‌شوند. آنها به دلیل مشکلات معیشتی و تنگناهای مالی سرپرستان‌شان و یا به دلیل نداشتن سرپرست، مجبور به تامین هزینه‌های زندگی و اعضای خانواده خود هستند. از آنجا که ویژگی مشترک این گونه بچه‌ها کار کردن در شرایط سنی کمتر از ۱۵ سال است، مردم با مشاهده آنها در خیابان‌ها نمی‌توانند آنها را از یکدیگر تفکیک نمایند. آنچه مردم در خیابان‌ها مشاهده می‌کنند، فقط بخشی از کودکان کار هستند. متاسفانه بخش وسیعی از این کودکان در کارگاه‌های تولیدی، کوره‌پزخانه‌ها و ... مشغول به کار و از نظرها پنهان می‌باشند. دسته‌ای از این کودکان هم غیر ایرانی و مهاجر هستند. کودکان کار جمعیت زیادی را تشکیل می‌دهند و عمدتا به دلیل تأمین معاش خانواده مجبور به کار هستند. سرپرستان بعضی از این کودکان حتی توان جسمی کارکردن هم ندارند. این کودکان مجبورند به کارهایی مانند دست‌فروشی یا خدماتی از قبیل واکس زدن، حمل بار، جمع کردن زباله و ... بپردازند. برخی هم در کارگاه‌های زیرزمینی به کار گمارده شده، به صورت پنهانی و دور از چشم بازرسان کار می‌کنند و به لحاظ مالی نیز دستمزد مناسبی به آنها پرداخت نمی‌شود و درآمد اقتصادی‌شان به هیچ وجه با نقش اقتصادی آنها در محیط کار و خانواده مناسب نیست. شاید بتوان گفت که کودکان خانواده‌های نیازمند به اجبار و به دلیل کمبودها و محرومیت‌ها ناچارند از کودکی چشم پوشیده و برای تامین نیازهای خود پیش از موعد مقرر و با آسیب‌پذیری بالا وارد بازار کار شوند که متاسفانه با رشد فقر در جامعه روز به روز پدیده زشت کار کودک در جامعه رو به فزونی می‌گذارد. کارشناسان حوزه کودک معتقدند تا، با دلیل اصلی کار کودکان که نیاز اقتصادی و فقر است به صورت ریشه‌ای برخورد نشود، این پدیده به قوت خود باقی خواهد ماند. این کودکان که سرمایه‌های جامعه هستند، در نتیجه کار زودهنگام، درگیر آسیب‌های جدی مانند سرقت، پرخاشگری، خشونت‌های اجتماعی، تجربه نکردن دوران کودکی و ابتلا به امراض روحی و جسمی شده و حتی مورد تحقیر قرار می گیرند که در بلندمدت عقده‌های سرکوب شده آنها به شکل ناهنجاری‌های اجتماعی بروز خواهد کرد و گاهی آنقدر عرصه بر این کودکان معصوم تنگ می‌شود که مرگ را به زندگی ترجیح می‌دهند و اقدام به خودکشی می‌کنند.
بیشتربخوانید:
توصیه هایی برای تربیت بهتر کودک
نیازهای کودکان کار
آنچه مهم است این است که این کودکان بتوانند از سایر حقوق‌شان مانند حق تحصیل، آموزش، بهداشت و درمان، تغذیه مناسب و ... بهره‌مند شوند، بنابراین باید در این زمینه‌ها تمهیداتی اندیشیده شود، لذا لازم است نسبت به رفع نیازهای آنان با احترام رفتار کرد و در موارد زیر آنها را مورد حمایت قرار داد. در این رابطه سازمان‌های مردم نهاد نیز می‌توانند بیشتر پا پیش بگذارند و با حمایت‌های درست به پیشگیری از ترک تحصیل کودکان و کمک‌های دیگر، به کاهش جمعیت کودکان کار کمک کنند.
این نهادها می‌توانند در اموری مانند
ارائه خدمات مشاوره و روانشناسی
ارائه خدمات درمانی
ارائه خدمات آموزشی و ایجاد بسترهای لازم جهت تحصیل و از همه مهم‌تر با اجرای برنامه‌ها و طرح‌های پیش‌گیرنده و مستمر جهت کاهش فقر خانواده‌های آنها برخورد اساسی نمایند.
با کودکان کار چگونه برخورد کنیم؟
متاسفانه اغلب اوقات با قضاوت‌های بدبینانه نسبت به کودکان کار آنها مورد بی‌توجهی افراد جامعه قرار می‌گیرند و حتی گاهی با آنها بدرفتاری می‌شود. بعضی از مردم به گمان اینکه آنها متکدی هستند، دست به چنین رفتاری می‌زنند، درحالی که این کودکان فقط سعی دارند با کار کردن به تامین نیازهای خود و خانواده بپردازند و این گونه قضاوت‌ها شاید بی‌رحمانه باشد. این کودکان، قربانیان بی‌تدبیری خانواده یا اشتباهات اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی جامعه هستند، بنابراین هر یک از ما لازم است در مورد چگونگی رفتار مناسب با کودکان کار و خیابانی آگاهی پیدا کنیم و به کودکان خود نیز رفتار درست با آنها را بیاموزیم تا در وجودشان نهادینه شود.
بیشتربخوانید:
قبل از تنبیه کردن فرزندتان این مطلب را بخوانید!
گفتن این 11 نکته به کودکان ممنوع!
پیشنهادات
فکر نکنیم آنها مجرم یا متکدی هستند. پس به آنها بی احترامی نکنیم.
تحقیر، سرزنش و توهین نکنیم.
از هرگونه تفاخر و خودنمایی در برابر آنها بپرهیزیم.
به کودکان بالای ۱۵ سال کار متناسب با شرایط جسمی و روحی آنها داده شود و حتما در کنار کار، حرفه‌آموزی درس و تحصیل هم باشد تا به سمت شغل پایدار هدایت شوند.
حتما بر کارگاه‌هایی که این گونه کودکان در آن مشغول به کار هستند، نظارت دقیق شود.
مانع از استفاده کودکان در مشاغل سخت و پر خطر شویم.
هیچ‌گاه به طور مستقیم به آنها کمک مالی نکنیم. درست است که حتما باید به آنها کمک و از آنها حمایت شود، ولی سعی شود این کمک‌ها به جای آنکه فردی و مستقیم باشد، به نهادهای مدنی مانند تشکل‌های مردمی یا دولتی تحویل شود تا آنها به صورت جمعی کمک نمایند تا باعث تحقیرشان نباشد.
تشکل‌ها نیز باید به گونه‌ای سیاستگذاری و کمک کنند که به توانمندسازی این کودکان بینجامد و یا حتی برای توانمندسازی خانواده‌های آنها نیز خدماتی ارائه نمایند.
آموزش خانواده‌های دارای کودک کار نیز بسیار مهم است، زیرا آنها باید بیاموزند که چگونه از فرزندان‌شان در مقابل آسیب‌ها محافظت کنند. به کودکان کار نیز باید خود مراقبتی و محافظت از خود را آموخته و جرأت نه گفتن را در وجودشان تقویت کرد.
آنچه رسانه‌ها باید رعایت کنند
در ساخت فیلم‌ها، کودکان کار را به عنوان مجرم معرفی نکنند.
سعی کنند در معرفی قوانین و حقوق کودکان کار بیشتر اطلاع‌رسانی نمایند.
تشکل‌های مردمی و دولتی را که در این رابطه فعالیت می‌کنند، به جامعه معرفی نمایند تا مردم بدانند برای کمک به کجا مراجعه کنند و اقدامات انجام شده توسط آنها را انعکاس دهند.
برنامه‌هایی در زمینه‌های آموزشی با موضوع چگونگی رفتار مردم با کودکان کار تهیه نمایند.
به تحلیل وضعیت کودکان کار بپردازند.
بیشتر بخوانید:
با کودکان خود محور چگونه رفتار کنیم؟
تربیت پسر سخت تر است یا دختر؟
قانون و کودکان کار
در قانون کار مصوب ۱۳۶۹ کار کودکان زیر ۱۵ سال کلا ممنوع اعلام شده.
در ماده ۸۰ این قانون، کارگری که سنش بین ۱۵ تا ۱۸ سال تمام باشد کارگر نوجوان نامیده می‌شود و حتما باید در بدو استخدام مورد آزمایش‌های پزشکی قرار بگیرد.
در ماده ۸۱ این آزمایش‌ها باید حداقل سالی یک بار تجدید شود و پزشک بعد از بررسی درباره تناسب نوع کار و توانایی کارگر نوجوان اظهار نظر نماید.
درماده ۸۲ ساعت کار کارگران نوجوان نیم ساعت کمتر از کارگران معمولی است.
در ماده ۳۲ پیمان جهانی حقوق کودک گفته می‌شود که کودک باید در برابر هر کاری که تهدیدی برای رشد و سلامت کودک باشد، حمایت شود.
و بر اساس ماده ۲۶ این پیمان، هر کودکی حق دارد از تامین اجتماعی از جمله بیمه اجتماعی برخوردار شود.
و قوانین بسیار دیگر که اگر به درستی اجرا شود، می‌تواند بخش زیادی از مشکلات این کودکان را حل نماید.
در این راه نقش سازمان‌های مردم نهاد نیز غیرقابل انکار است. آنها می‌توانند نسبت به شناسایی، جذب، پذیرش و توانمندسازی کودکان در تمام مراکز استان‌ها فعالیت کنند و خلاصه اینکه کودکان کار محصول عملکرد ناصحیح نهادهای اجتماعی هستند و این گونه کودکان حق دارند از یک زندگی متعادل و رفتار محترمانه برخوردار باشند. اینها بخشی از آینده‌سازان این مملکت هستند. درست است که این کودکان مجبور به کار زودهنگام هستند، اما این موضوع نباید آنها را از حقوق مسلم آنها که حق برخورداری از آموزش و مهارت‌های زندگی، شغلی، تفریح، امنیت، بهداشت و .... است، بازدارد. نه تنها دولت و مسئولان مسئول هستند اقدامات لازم را در این رابطه انجام دهند، بلکه تک‌تک افراد جامعه نیز به گونه‌ای مسئول آینده این کودکان هستند.
چند راهکار برای مواجهه با کودکان کار
به آنها نگاه کرده و محترمانه جواب‌شان را بدهیم. بی‌احترامی و نادیده گرفتن آنها می‌تواند باعث آسیب‌های فردی و اجتماعی جبران‌ناپذیری شود.
هنگامی که با اصرار از شما می‌خواهند که از آنها خرید کنید و شما تمایل به این کار ندارید، مودبانه بگویید نه ممنون و اگر لازم شد، حتی بارها همین پاسخ را بدهید.
لطفا از به کار بردن خشونت کلامی و رفتاری بپرهیزید و حقوق‌شان را نقض نکنید.
تصور نکنید که همه این کودکان برای فردی دیگر کار می‌کنند. متاسفانه اغلب آنها نان‌آور خانواده‌های‌شان هستند. پس برای کار و تلاش آنها ارزش قائل شوید.
در صورتی‌که کودکی را مشاهده کردید که در معرض جدی آسیب قرار دارد یا در ظاهرش آثار شکنجه و ضرب و شتم دیده می‌شود، به سرعت با اورژانس اجتماعی ۱۲۳ تماس بگیرید. بی‌دلیل به این کودکان پول ندهید و یا کالاهای‌شان را با مبالغ بالا نخرید، چرا که در دراز مدت این‌گونه کارها روی شخصیت آنها تاثیر منفی می‌گذارد.
با کودکان مانند یک فروشنده برخورد کرده و ترحم نکنید.
اگر دیدید کسی به این کودکان بی احترامی می‌کند، لطفا سکوت نکنید.
برای کمک اثربخش به این کودکان به سازمان‌های مردم‌نهادی که در این زمینه فعالیت می‌کنند، بپیوندید.
