زندگی آنلاین؛ مجله اینترنتی سبک زندگی

 گفت‌وگو : رضا حسینمردی

تحریریه زندگی آنلاین : کرونا با شایعات عجیب درباره آلوده نشدن معتادان به ویروس کووید19 همراه شد که به گفته کارشناسان متاسفانه بسیاری را از ترس ابتلا به کرونا به دام مواد مخدر و الکل کشاند این در حالی است که به گفته کارشناسان اعتیاد خود زمینه ساز انتقال کرونا و مبتلا شدن به شکل شدید بیماری است دکتر هومان نارنجی ها در گفت و گو با زندگی آنلاین زوایای پنهان و آشکار این بیماری را تشریح کرد که قسمت اول این مصاحبه روز گذشته روی سایت قرار گرفت و در ادامه قسمت دوم این گپ و گفت به حضورتان تقدیم می شود :

  به نظر شما شایعات به مشکل اعتیاد دامن زد؟

با توجه به این مسائل من پیش بینی می‌کنم که پیک  آماری در مصرف مواد مخدر، الکل و سیگار متعاقب شایعات مطرح شده و اینکه افراد معتاد کرونا نمی‌گیرند، خواهیم داشت.

متاسفانه اتفاقات اخیر نشان داد که مردم کشور نمی‌توانند خبرهای صحیح و موثق را از یک سری شایعات متمایز بدانند و گاهی حتی فریب شایعات را می‌خورند. به نظرم رسانه‌ها و وزارت ارشاد کاری که باید در دستور قرار دهد این است که به مردم آموزش دهد به کدام منابع و اخبار می‌توان اعتماد کرد و باید آن را پذیرفت... مردم زود باوری داریم و  باید به همه اطلاع رسانی کرد که اخبار و مطالب  علمی و قابل اعتماد را باید بپذیرند. مردم هم آمادگی پذیرش و اقبال اینگونه شایعات را متاسفانه دارند، بگونه ای که برخی بیماران تحت درمان اینجانب درخواست اجازه ادامه مصرف مواد مخدر مصرفی به دلیل مطرح شدن این شایعات را داشتند!

اگر داروی کرونا در مواد مخدر و تریاک وجود داشت که کمپانی‌های داروسازی جهان از همه سریعتر آن را شناسایی و تولید و عرضه می‌کردند داشتیم که نیازی نبود که افراد معتاد آن را کشف و به عنوان یک دستاورد اعلام کنند.

در فضای مجازی فردی به نام دکتر یزدانی خود را متخصص ریه معرفی کرده بود و مدعی بود به عنوان یک متخصص ریه حتی یک معتاد مبتلا به کرونا ندیده است... .

 جالب اینکه بر اساس اطلاعات از سازمان نظام پزشکی، چنین فردی با این نام و تخصص نداریم حتی ادبیات این فرد اینقدر کاسب کارانه و بازاری بود که به راحتی می‌توان فهمید که در پس این شایعات اهداف سودجویانه و اقتصادی مطرح است.

بیشتر بخوانید:

شایعات کرونایی در گفتگوی اختصاصی با دکتر هومان نارنجی‌ها ( قسمت اول )

در این ایام یکی از کارهای من در فضای مجازی، رد این شایعات بود که پیوسته تلاش می‌کردم به موقع اطلاع رسانی کنم.

البته ضعف ارگان‌های ذیربط در جلوگیر از تولید این شایعات و آگاهی بخشی به افکار عمومی نیز مطرح است. لازم بود در همان ابتدای مطرح شدن شایعات، اساتیدی که در حوزه سیگار و دخانیات فعالیت می‌کنند بخصوص متخصصین ریه و عفونی نسبت به رد این شایعات و برخورد با خاطیان اقدام لازم صورت می‌دادند. بی تفاوتی به این شایعات موجب سر درگمی مردم شد.

 آیا با دانش و تجربه‌ای که دارید، تریاک به عنوان یک مخدر سنتی و قدیمی خاصیتی هم دارد؟

تریاک هیچ خاصیتی ندارد. تریاک شیره گیاهی است که مسکنی از آن استخراج می‌شود تا در ساختارداروهای دیگر به عنوان ضد درد و مسکن استفاده می‌شود. اینکه میگویند تریاک در کنترل قند خون و... مؤثر است کاملاً غلط است. البته بخشی از این شایعات ریشه در باورهای سنتی و یا طب قدیم دارد ولی  من همه این شایعات را رد می‌کنم. تریاک هیچ خاصیتی ندارد.

 سن ابتلا به انواع اعتیاد در کشور چقدر است؟

بطور میانگین سن آغازین ابتلا به برخی مواد در کشورمان پایین است. مثلاً سیگار و الکل نسبت به بقیه مواد در سنین پایین‌تری توسط افراد تجربه می‌شود یعنی در طیف 18 سال تجربه و مصرف می‌شود. گل، ماریجوانا و حشیش هم در ادامه به این گروه سنی اضافه می‌شود. در سنین بالاتر یعنی بعد از سنین 22 یا 23 سالگی تریاک را تجربه می‌کنند و یا سن 26 سالگی شیشه را استفاده می‌کنند. نکته جالب اینکه میانگین شروع مصرف مواد مخدر یا اعتیاد آور حدود 22 سالگی است. این یک خبر خوب است که والدین بدانند که از سنین بلوغ تا 22 سالگی که فرزندشان بخواهد مواد مخدر خطرناکتر را تجربه کند، آنان فرصت دارند که آموزشها و نظارتهای لازم را اعمال کنند. باید هوشیار باشند و اقدام لازم کنند. سن اعتیاد در کشور 25 تا 26 سالگی است. یعنی اعتیاد رسماً و عملاً در این سن شروع می‌شود. یعنی افراد در سن 16 سالگی معتاد نمی‌شوند و عملاً 10 سال بعد معتاد می‌شوند. ما در جمعیت  هشتاد میلیونی ایران آمار گیری و اعلام می‌کنیم. ممکن است فردی را پیدا کنید که در 13 سالگی مواد مصرف کرده و معتاد شده ولی میانگین چیز دیگری است. بعضی مواد پر خطر مثل کوکائین و شیشه در سنین بالاتری شیوع مصرف دارند.

تقریباً ما و جهان در یک رده قرار داریم و وضع ما وخیم‌تر از سایر نقاط جهان نیست.‌ شرایطمان از باب میزان شیوع مصرف موادمخدر نیز بدتر از متوسط جهانی نیست. در مورد سیگار سن شروع مصرف در اروپا در دوره راهنمایی و شیوع آن بسیار وحشتناک است، در حالی که ما هنوز به این حد نرسیده‌ایم.

بیشتر بخوانید:

خاطرات خواندنی وزیر بهداری دوران دفاع مقدس ( قسمت دوم )

 علائم رفتاری و هشدار بطور کلی چه می‌گوید؟

تغییر ساعت خواب و بیداری و کم و زیاد شدن اشتها نشانه مصرف موادمخدر سنتی است و رفتارهای پرخاشگرانه و تند و تیز و هذیان‌گویی از علائم مواد صنعتی است. بقیه علائم هم در هر دو مشترک است.

بهتر است به جای دقت در این موارد و جست‌وجو در نوع ماده مصرفی به علائم رفتاری اعتیاد دقت شود و خانواده‌ها نشانه‌های مصرف را بشناسند. نشانه‌های مصرف مواد عبارتند از به هم ریختن ساعات خواب و بیداری، پرخاشگری و رفتارهای عصبی، رفت و آمد با آدم‌های معلوم الحال، افت تحصیلی، کاهش کارایی، وقت‌گذرانی بیش از حد با دوستان، حمام و دستشویی رفتن‌های طولانی، استفاده افراطی از اسپری‌های خوشبوکننده، تعریق شدید در مکان‌هایی که دیگران حال عادی دارند، خون‌آلود شدن چشم‌ها، افزایش یا کاهش کاذب اشتها، بی‌ربط حرف زدن، تشنج‌های بی‌دلیل در طول روز، مصرف داروهای خودسرانه یا پیدا کردن جای سوختگی در لوازم خانه.

در مورد کسانی که در کمتراز 18 سالگی مصرف سیگار و الکل را شروع کرده‌اند نیز علامت خطر جدی وجود دارد و باید در رفتار و کردارشان دقت شود.

اگر مجموعه‌ای از عوامل را دیدیم باید شک کنیم وگرنه دیدن یک نشانه نمی‌تواند دلیل کافی باشد.

 والدین برای اینکه هوشیار باشند و فرزندان را به موقع نجات دهند به چه نکاتی باید توجه کنند؟

باید به چند نکته توجه کنند. در دوران مدرسه افت تحصیلی و در کنار آن بی نظمی و پرخاشگری و رفت آمد در ساعات غیر مقرر نکته مهمی است.

وجود دوست مصرف کننده مواد و شروع مصرف سیگار و الکل در زیر سن 18 سالگی نکات مهم دیگر است. اینکه نوجوان در سن 16 سالگی سیگار تهیه کرده و در جیب خود حمل و نقل می‌کند زنگ خطر است.

خطرناک‌تر از همه دوستان فرزندشان است دوستانی که مصرف کننده‌اند. والدینی داریم که متاسفانه نمی‌دانند دوستان فرزندشان چگونه افرادی هستند...!

معمولاً این فرزندان  ممکن است افسرده یا بیقرار باشند.

ما به والدین میگوییم که از سنین راهنمایی گفتگو در خصوص مواد مخدر واینکه دیدگاه صحیح چیست و والدین چه نظری دارند باید برای فرزندان تشریح شود.

بچه باید بداند که پدر و مادر اش به مواد چگونه نگاهی دارند.

 جنسیت چطور؟

جنسیت 9 به 1 است. نه در مردان و یک مورد در زنان. بیشتر معتادین ایران مرد است و جنس مذکر در معرض خطر بیشتری است.

 سطح تحصیلات مؤثر است؟

سطح تحصیلات اغلب زیر دیپلم است ولی این به معنی آن نیست که افراد تحصیل کرده و دکتر یا مهندس، دندانپزشک و داروساز یا...معتاد نداریم. ولی بیشترین افراد کم سواد اند.

 داده‌های آماری چه میگویند؟

 چندی پیش شیوع‌شناسی اعتیاد در یک جامعه آماری 61 هزارنفری انجام شد که 200 پژوهشگر روی آن کار می‌کردند. سال‌های 94 و 95 کار آغاز شد و به سرانجام رسید که مشتمل بر توزیع پرسشنامه و مراجعه خانه به خانه بود.

در این بررسی برآورد مصرف در طول سال، ماه، هفته و تجربه یک بار مصرف (طول عمر) ملاک کار قرارگرفت. سرانجام نتیجه این شد که از 53 میلیون نفر 15 تا 64 ساله دو میلیون و 808 هزار نفر مصرف کننده مستمر موادمخدر هستند. جالب است چهار میلیون و 400 هزار نفر از افراد 15 تا 64 سال هم گفته‌اند درطول عمرشان مواد مخدر را یک بار هم که شده مصرف کرده‌اند و 6/24 درصد نیز در طول هفته داروهای اعتیادآور مصرف می‌کنند.

 بیشتر بخوانید:

نگاه جنسیتی به مدیریت ممنوع (قسمت اول )

 در سالهای اخیر گرایش به مواد مخدری مانند گل، حشیش و... بیشتر شده؟

بله. متاسفانه رویکرد به گل و ماریجوانا تقویت شده است. بدی این موضوع این است که بسیاری از جوانان تصور می‌کنند که گل و ماریجوانا اعتیاد ندارد و بدون عارضه است. نگاه ما به غرب و کشورهایی مانند هلند و آمریکا که گل و ماریجوانا و... در آنجا آزاد است موجب سهل انگاری شده است. در صورتی که ما الکل را به عنوان ماده‌ای خوب نمی‌شناسیم ولی الکل هم مانند این مواد در آن کشورها آزاد است. چیپس و پفک هم چیز خوبی نیست ولی آزاد است. سیگار هم خوب نیست ولی آزاد است. اینکه برخی کشورها به دلایل سیاسی یا فرهنگی یا اقتصادی چیزی در جایی آزاد است بدان معنا نیست که قرار گرفتن در مسیر آن صحیح است. برخی کشورها به دلایل جرم شناسی و عادی بودن مصرف  و اینکه خیل عظیمی از افراد از اینگونه مواد مخدر مصرف می‌کنند مجبور هستند که مصرف آن را قانونی و آزاد اعلام کنند. از سوی دیگر جنبه‌های اقتصادی مطرح بود با این قانونی شدن مصرف مخدر، سود فروش بطور مستقیم به جیب دولت می‌رسید و دیگر قاچاقچی حذف می‌شد. گرفتن مالیات و داشتن آمار مصرف کنندگان نکات دیگری است که موجب رواج و آزادی برخی مواد مخدر در بعضی کشورها شده است.

 برخلاف تصور آیا ماریجوانا و حشیش و ... خاصیت درمانی دارد که مصرف می‌شود؟

در جدول طبقه بندی مواد، ماریجوانا در جدول پر عارضه ترین مواد طبقه بندی شده دنیا است. بیماری‌های مختلفی در اثر مصرف این مخدر گیاهی شناسایی شده است. هرویین ماده مخدر بدی است ولی ماریجوانا کشتار، صدمات روحی جسمی  و آسیب بیشتری از خود برجای گذاشته است. مشکلات ریه، تصادفات، سرطان‌ها، ناتوانی‌ها، افسردگی‌های شدید و... از پیامدهای مصرف ماریجوانا است. گل، حشیش، ماریجوانا، گرس، علف، بنگ، جویند، وید، حاوی ماده سمی به نام تی اچ سی است.

 وضعیت اعتیاد به الکل در کشور چطوراست؟

الکل درایران غیر قانونی است ولی برخلاف تصور که فکر می‌کنند مصرف این ماده در کشور بالاست اینطور نیست و اصلاً قابل قیاس با کشورهای اروپایی نیست. در یک دوره زمانی تحقیقی انجام شد که نتیجه آن حاکی از مصرف الکل در بین  17 درصد افراد در مجالس بود ولی این به معنای اعتیاد نبود و تفننی بود.

در کل دوهه اخیر که مشغول طبابت و درمان افراد وابسته به مواد و معتادان هستم فقط حدود بیست فرد وابسته به الکل ویزیت کردم وتحت درمان قرار دادم؛ اما در مقابل بیماران فراوانی وابسته به تریاک برای درمان به من مراجعه کردند که این حاکی از میزان شیوع بالای مواد مخدر، شیشه، گل و تریاک در مقایسه با الکل است.

این آمار با آمار اروپا بسیار فاصله دارد. چون بر اساس اعلام در اروپا بالغ بر سه میلیون الکلی وجود دارد. سرطان و سیروز کبد، مشکلات گوارش و افسردگی‌های شدید پیامد مصرف الکل است.

  اعتیاد به الکل قابل درمان تر از سایر گونه‌های اعتیاد است؟

خیر. درمان افراد الکلیسم به مراتب دشوارتر از درمان افراد وابسته به مواد مخدر است.

 برخی میگویند گل و حشیش اعتیاد ندارد. این صحیح است؟

عده فراوانی از بیماران من در کلینیک همین افرادی‌اند که برای ترک اعتیاد و وابستگی به گل و حشیش مراجعه می‌کنند. اگر این مواد اعتیاد نداشت که مراجعه نمی‌کردند و خودشان ترک می‌کردند.

گاهی خود فرد مراجعه می‌کند، ما دارو تجویز می‌کنیم، خانواده حمایت می‌کند ولی متاسفانه باز هم موفق نمی‌شود که ترک کند.

آمار و اطلاعات ما در کشور پیرامون گل و ماریجوانا ناقص است. کشورهایی که مصرف در آن آزاد است آمار دقیقی ندارند. بر خلاف تصور این کشورها که فکر می‌کنند پایان آزادی این مواد آن است که جوانان به این توانایی و قدرت می‌رسند که دیگر مصرف نکنند  ما شاهد گسترش مصرف و افزایش آسیبها، پیامدها و عوارض مصرف مواد مخدر مانند گل و ماریجوانا در این کشورها هستیم.

دسترسی رابطه مستقیم با اعتیاد دارد.

 مدت‌ها پیش وجود قرص اکستازی و برخی روانگردان ها مطرح بود. الان چطور؟

الان دیگر مانند گذشته مطرح نیست چون محفل و مکان مصرف آن  وجود ندارد و یا کم است و بدین ترتیب استقبال کاهش یافته. این قرص‌ها برای محیط‌هایی مانند کلوب ها و ... دیسکو و...است و اینطور نیست که فرد مصرف کند و بخوابد بلکه باید جایی برای تخلیه گروهی این انرژی وجود داشته باشد که در ایران اینطور نیست.

 در خصوص شایعه مصرف آدامس و دستمال معطر و... که اعتیاد آور است نظری ندارید؟

در این خصوص باید گفت اعتیاد نیاز به شرایط مناسب، ژن فعال، مداومت در مصرف ماده مخدر و فاز مثبت و پیگیرانه توسط فرد دارد. مصرف آدامس و بو کردن عطر و یا دستمال معطر... به عنوان عامل اعتیاد آور شایعه است.

 ژن در ابتلا به اعتیاد چقدر مهم است؟

عامل ژنتیک بین 20 تا 30 در صد مؤثر است. وجود ژن‌ها و گیرنده‌های مغزی‌ای موسوم به دوپامینرژیک (دی آر دی 2 / دی آر دی 4) نقش موثری در ابتلا افراد دارد. البته اگر زمینه ژنتیکی وجود داشته باشد ولی فرد با عامل اعتیاد آور روبرو نشود این ژن خاموش خواهد بود. اعتیاد در محیطی که بستر مناسب برایش وجود نداشته باشد بوجود نمی‌آید.

 خواسته شما از مدیران کلان در خصوص پیشگیری از اعتیاد چیست؟

پیشگیری بسیار مهم است. باید فرهنگ پیشگیری با ایجاد یک ستاد ضربتی اطلاع رسانی ایجاد شود. مذاکز درمانی باید به روشهای غیر دارویی و روانشناختی همراه شوند. با قرص و دارو ومتادون نمی‌توان در درمان اعتیاد موفقیت حداکثری داشت.

 خانواده‌های نگران باید چطور و از کجا کمک بگیرند؟

همه مردم با خط تلفن 09628 می‌توانند تماس بگیرند واز مشاوره لازم بهره‌مند شود.

با کمک سازمان بهزیستی در سال 1387 با مدیر فعلی مرکز سرکار خانم قازاریان این خط را فعال کردیم و این خط مشاوره رایگان همچنان پاسخگوی تماسهای مردمی از 8 صبح تا 8 شب است. گفته می‌شود که روزانه هزاران نفر با 09628 تماس می‌گیرند. این افراد اکثرشان  والدین یا زنانی هستند که نگران فرزند یا همسروعزیزان  درگیر اعتیاد یا در معرض آلودگی خود هستند. بیشتر تماس‌گیرندگان با این خط می‌خواهند رفتار صحیح با فرد معتاد بخصوص در مواقع بحرانی را بیاموزند و از اثرات مخرب انواع مواد اعتیادآور باخبر شوند. خط ملی مشاوره اعتیاد این اطلاعات را در اختیار مردم قرار می‌دهد ضمن اینکه مراکز درمانی دارای مجوز اعم از مراکز گذری، مراکز کاهش آسیب و کمپ‌های معتبر در سراسرکشور را نیز به متقاضیان معرفی می‌کند.

 شما در درمان اعتیاد چقدر موفق بودید؟ اکثر مراجعان چه ماده‌ای مصرف می‌کنند؟

در مواقعی که از درمانهای غیر دارویی استفاده کردیم موفقیت بیشتری داشتیم. اکثریت بیماران ما را افرادی تشکیل می‌دهند که تریاک، هروئین، شیشه، متادون و ترامادول  مصرف می‌کنند. این افراد قاطبه افراد اند ولی افراد وابسته به داروهایی مانند زولپیدم، کدئین، پرگابالین هم داشتیم.

موفقیت در همه نقاط دنیا 10 تا 20 درصد است و ما هم از این رقم مثتثنی نیستیم.

 در آستانه  تیر ماه و روز جهانی مبارزه با مواد مخدر هستیم، ایران در امر مبارزه با مواد مخدر در چه موقعیتی است؟

ایران در مبارزه با مواد مخدر جز ده کشور برتر جهان قرار دارد. با توجه به موقعیت جغرافیایی کشور و اینکه در کنار کشور افغانستان به عنوان یکی از بزرگترین تولید کنندگان دنیا قرارداریم، چشم امید دنیا در مبارزه با مواد مخدر به ایران است. اگر ایران سختگیری‌ها و مراقبتهای خود را کاهش دهد قیمت مواد مخدر در اروپا به نازلترین حد خود کاهش میابد و در دسترس قرار می‌گیرد لذا ایران در مبارزه موفق بوده است.

 آرزوی شما؟

آرزوی من این است که هر خانواده به مبانی پیشگیری از اعتیاد آگاهی پیدا کند و بتواند فرزند خود را خوب تربیت کند. چون دوستان نامربوط اطلاعات غلط به عزیزان ما می‌دهند و لازم است که ما اطلاعات صحیح را هرچه سریعتر به عزیزانمان برسانیم و نظارت کنیم.

اگرچه اغلب امراض و دردها در حوزه پزشکی قابل درمان و کنترل است، ولی اعتیاد یک درد روحی، روانی، اجتماعی، خانوادگی است که فرد آن را سالهای سال با خود یدک می‌کشند و در پایان نیز متوجه نمی‌شویم که درمان شد یا خیر!

 برنامه‌ای ندارید؟

تلاش در حوزه پیشگیری از اعتیاد مهمترین هدف من در ادامه زندگی و کارم است.