زندگی آنلاین؛ مجله اینترنتی سبک زندگی

دکتر شیرین نیرومنش؛ متخصص زنان، استاد دانشگاه علوم پزشکی تهران و فلوشیپ پریناتولوژی یا حاملگی‌های پرخطر

واقعیت این است که شیر هر مادری برای فرزند خودش بهترین غذایی است که در عالم وجود دارد و شیر مادر حاوی تمام مواد مغذی از ویتامین‌ها، چربی و کل موادی است که یک کودک در دو سال اول زندگی که زمان بسیار بسیار حساس و مهمی برای رشد و تکامل خود نیاز دارد، است.

دو سال اول زندگی هر فرد از نظر رشد و تکامل و رشد سلول‌های مغزی، زمان بسیار مهمی است. تمام آنتی‌بادی‌ها و موادی که برای ایمنی فرد لازم است، از طریق شیر مادر به کودک منتقل می‌شود، یعنی تمام بیماری‌هایی که مادر در دوران زندگی‌اش به آنها مبتلا شده و نسبت به آنها ایمنی پیدا کرده است، این مواد ضد بیماری هم از طریق شیر مادر به کودک منتقل می‌شود.

آغاز شیردهی از نخستین لحظات بعد از تولد نوزاد

توصیه این است که در شش ماه اول، تغذیه انحصاری با شیر مادر وجود داشته باشد، به شرط اینکه مقدار شیر کافی باشد و توصیه می‌شود که از اولین لحظات بعد از تولد، تغذیه با شیر مادر شروع شود.

الان مراکز و اتاق‌های زایمان موظف هستند به محض تولد نوزاد، در اولین فرصت روی همان تخت زایمان، نوزاد را در کنار مادر و در آغوش او قرار بدهند تا تماس پوست به پوست مادر و نوزاد برقرار شود و تا حد امکان در همان لحظات اول نوزاد به سینه مادر گذاشته شود تا با مک زدن، شیر مادر وارد بدنش بشود، چون شیری که بلافاصله بعد از زایمان، در ساعات اولیه و در یکی دو روز اول ترشح می‌شود و آغوز نامیده می‌شود، شیر بسیار غلیظ و چربی است که مکیدن مقدار کم آن هم باعث سیری نسبی در نوزاد می‌شود و همان طور که گفته شد آنتی‌بادی‌های زیادی هم که بر علیه بیماری‌ها در بدن مادر وجود دارد، از طریق همین شیر مادر به نوزاد منتقل می‌شود و این تغذیه زودرس نه تنها در برقراری ارتباط بین نوزاد و مادر تاثیر مثبت دارد بلکه باعث می‌شود شیر هم زودتر ترشح شود و مک زدن سینه توسط نوزاد باعث می‌شود که هورمون‌هایی از مادر ترشح شود که در جمع شدن رحم بعد از زایمان دخالت دارند.

همچنین باعث کاهش خونریزی بعد از زایمان در مادر می‌شود. بنابراین شیردهی بر اساس نظر پزشک باید در اولین فرصت آغاز شود و به صورت هر دو تا سه ساعت یکبار یا زمانی که نوزاد احساس نیاز می‌کند، انجام شود.

سینه را از دهان نوزاد نکشید

موقع شیردهی هم توصیه می‌شود که نوزاد تمام قسمت قهوه‌ای رنگ سینه را در دهان خود بگیرد و تا هر زمانی که تمایل دارد به شیر خوردن ادامه بدهد.

اگر کودک از یک سینه شیر خورد و باز هم احساس گرسنگی می‌کرد، مادر باید سینه مقابل را در دهان کودک بگذارد و شیر بدهد. مادران باید سعی کنند در صورتی که کاری پیش آمد، برای جدا کردن نوزاد از سینه، سینه را از دهان کودک نکشند، زیرا کشیدن سینه جهت خروج از دهان نوزاد ممکن است منجر به ایجاد ترک و زخم‌هایی در نوک سینه شود که بسیار دردناک و ناراحت‌کننده است.

مادران باید به نوزاد اجازه بدهند تا زمانی که تمایل دارد، به مکیدن ادامه بدهد، ولی اگر مادران به دلایلی مجبور شدند سینه را از دهان نوزاد خارج کنند، می‌توانند انگشت کوچک خود را که شسته و تمیز باشد بین آرواره‌های نوزاد بگذارند و آرام نوک سینه را خارج کنند تا زخم نشود.

موقع شیر دادن، تمام توجه خود را به آن معطوف کنید

توصیه می‌شود مادر در هنگام شیر دادن، آن را یک کار خیلی خیلی مهم تلقی کند و تمام حواس و توجه خودش را معطوف نوزاد نماید و نوزاد را در آغوش بگیرد و تا حد امکان، پوست مثلا دست مادر با پوست نوزاد در تماس باشد.

مادر باید موقع شیر دادن به نوزاد خود نگاه کند و ارتباط چشمی هم برقرار شود و از انجام کارهای دیگر در اطراف خود اجتناب نماید. مادران باید سعی کنند در هنگام شیردهی به تماشای تلویزیون و ‌صحبت کردن با تلفن همراه یا با افراد دیگرنپردازند و تمام توجه‌شان در زمان شیر دادن، فقط به نوزادشان باشد و هر چقدر که فرزندشان احساس نیاز می کند، اجازه بدهند که مک بزند، چون شیر در حین مکیدن سینه ایجاد می‌شود و معمولا چند دقیقه بعد از شروع مک زدن و شیر خوردن به علت ترشح هورمون‌ها، ساخت و تولید شیر آغاز می‌شود و سینه‌ها احساس پری می‌کنند و ممکن است که مقدار زیادی شیر وارد دهان کودک شود.

مصرف کافی مایعات در مادران شیرده

توصیه می‌شود تا حد امکان تا 6 ماه اول حتی آب، آب قند و مواد دیگر به نوزاد داده نشود و هر چه مادر تمایل دارد، خودش از مواد مغذی استفاده کند و اجازه بدهد که نوزاد فقط از شیر مادر استفاده کند.

بعد از شش ماه بسته به نظر پزشک، ممکن است استفاده از غذاهای کمکی شروع شود.

اگر بنا به دلایلی مانند بیماری مادر یا کم مصرف کردن مایعات، مقدار شیر مادر کم باشد و نوزاد سیر نشود، گرسنگی و کم‌آبی نوزاد ممکن است که باعث اختلال در او شود و نوزاد وزن‌گیری کافی نداشته باشد و به اندازه کافی ادرار تخلیه نکند.

در این صورت باید با پزشک مشورت شود تا راه‌کارهایی برای افزایش شیر توصیه نماید و ممکن است با نظر پزشک از شیرهای کمکی استفاده شود.

نوزادی که تازه متولد شده است، باید حداقل روزی 6 تا 8 بار دفع ادرار داشته باشد، یعنی باید به اندازه کافی شیر بخورد تا بتواند روزانه این مقدار دفع ادرار را داشته باشد و اگر کمتر باشد ممکن است کم‌آبی برای نوزاد خطرناک باشد و گاهی باعث افزایش زردی هم می‌شود.

مصرف مایعات توسط مادر بعد از زایمان باید زیاد باشد. خیلی از مادران وقتی چند روز بعد از زایمان به پزشک مراجعه می‌کنند، دیده می‌شود بدن‌شان کم‌آب و لب‌ها و زبان‌شان خشک است و این نشان می‌دهد که مصرف مایعات‌شان کم بوده است.

بنابراین باید مصرف مایعات (به علت شیردهی، تعریق و دفع ادرار)، بعد از زایمان توسط مادر به حد کافی باشد و مادران باید هر یک تا یک ساعت و نیم،‌ یک لیوان مایعات مانند آب معمولی، شیر، آبمیوه و مایعات دیگر را به میزان کافی بنوشند که بدن‌شان دچار کم‌آبی نشود.

تحقیقات نشان داده‌اند مادرانی که فرزندان خود را با شیر مادر تغذیه می‌کنند و تا حد امکان هر چه مدت بیشتر یعنی تا دو سال به او شیر می‌دهند، ارتباط عاطفی بین مادر و نوزاد خیلی بهتر و بیشتر برقرار می‌شود، تنش بین آنها کمتر است و میزان ابتلا به بیماری‌ها هم در کودکی و بزرگسالی کمتر می‌شود، یعنی نوزادی که از شیر مادر تغذیه می‌کند، به خاطر کسب ایمنی از طریق شیر مادر، نسبت به کودکانی که از شیر خشک تغذیه می‌شوند، در کودکی کمتر به بیماری‌های عفونی و بیماری‌های واگیردار مانند اسهال در تابستان و همچنین سرماخوردگی، آنفلوانزا، گوش درد و بیماری‌های عفونی دیگر در فصل زمستان مبتلا می‌شود.

همچنین آمارها نشان می‌دهند میزان ابتلا و شیوع چاقی، دیابت، فشار خون و برخی از بیماری‌های روده و معده و... در کسانی که از شیر مادر تغذیه کرده‌اند، در سنین بزرگسالی هم کمتر است.