به قلم : زهرا رومی ؛ دانشجوی دکتری تخصصی تغذیه و رژیم‌درمانی
تحریریه زندگی آنلاین : دوران بارداری یکی از حساس‌ترین دوران‌هایی می‌باشد که هر خانمی تجربه می‌کند؛ زیرا مادر در این دوران با انبوهی از تغییرات روحی و جسمی مواجه است که یکی از این تغییرات، افزایش وزن بدن می‌باشد. اضافه وزن به قدری در دوران بارداری اهمیت دارد که بعضی‌ها از آن به عنوان مهم‌ترین معیار برای بارداری و زایمان بی‌خطر یاد می‌کنند.
اضافه وزن در دوران بارداری
افزایش وزن در دوران بارداری برای حمایت از رشد و تکامل جنین ضروری می‌باشد. میزان افزایش وزن بارداری به این بستگی دارد که شاخص توده بدنی (BMI) مادر قبل از باردار شدن چه مقدار باشد. افزایش وزن کمتر یا بیشتر از حد توصیه شده ممکن است پیامدهای زیادی برای سلامتی مادر و جنین داشته باشد.
بیشتربخوانید:
کنترل دیابت بارداری با تغذیه
بهترین غذاها برای بارداری
اهمیت وزنگیری مناسب در دوران بارداری
وزنگیری مناسب در دوران بارداری ارتباط مستقیمی با شاخص توده بدنی (BMI) مادر دارد. همچنین میزان وزنی که باید در دوران بارداری اضافه شود، به شاخص توده بدنی پیش از بارداری وابسته است. بررسی تغییرات وزنی به سبب ارزیابی وضعیت تغذیه‌ای مادر و جنین و مساعد بودن شرایط بارداری اهمیت زیادی دارد. اگر وزنگیری درست صورت نگیرد و مادر دچار کمبود وزن شود، بیشتر از سایر مادران دچار مشکلات زیر می‌گردد.
تولد نوزاد با وزنی کمتر از انتظار: احتمال به دنیا آمدن نوزاد با وزن کمتر از ۲ کیلو و ۵۰۰ گرم
تولد بچه نارس: به دنیا آمدن نوزاد قبل از ۳۷ هفته و زودتر از موعد
احتمال به خطر افتادن سلامت جنین: به دلیل اینکه مادران با وزن کم ویتامین و مواد غذایی را به اندازه کافی دریافت نمی‌کنند، احتمال اینکه سلامت جنین به خطر بیفتد افزایش می‌یابد.
چرا اضافه وزن در بارداری اتفاق می‌افتد؟
بیشتر مادران در دوران بارداری نگران افزایش وزن خود هستند و با خود می‌گویند چگونه پس از بارداری کاهش وزن داشته باشیم؟ باید بگوییم که بین ۱۰ تا ۱۲ کیلوگرم وزن مربوط به تغییرات بدن و نوزاد است و مقداری هم مربوط به عوامل بیرونی و تغذیه‌ای که صورت می‌گیرد. در اینجا عواملی که سبب اضافه وزن می‌شوند را مورد بررسی قرار خواهیم داد:
کودک: 5/3 کیلوگرم
جفت: 1 –3/1 کیلوگرم
مایع آمنیوتیک: 1 –3/1 کیلوگرم
بافت پستان: 1 –3/1 کیلوگرم
خونرسانی: 2 کیلوگرم
چربی ذخیره شده برای شیردهی و زایمان: 2 تا 4 کیلوگرم
یکسری عوامل دیگر نیز باعث اضافه وزن در بارداری می‌شوند که بیشتر مربوط به مادر است. مصرف بیش از حد مواد غذایی، کم بودن فعالیت بدنی مادر و همچنین مصرف برخی داروهای ضد افسردگی، تشنج و بیماری‌هایی مثل کم‌کاری تیروئید یا سندروم تخمدان پلی‌کیستیک سبب افزایش وزن در بارداری می‌گردند.
بیشتربخوانید:
میان وعده‌های مفید برای خانم‌های باردار
تغذیه ماه به ماه در دوران بارداری
مقدار مجاز اضافه وزن در بارداری
افزایش وزن بارداری از فردی به فرد دیگر متفاوت است و به عوامل زیاد و مختلفی بستگی دارد، از جمله موارد زیر:
وزن مادر قبل از باردار شدن
شاخص توده بدنی مادر قبل از بارداری (BMI) از تقسیم وزن بر حسب کیلوگرم بر مجذور قد بر حسب متر محاسبه می‌شود.
تعداد جنین‌ها
مرحله بارداری
سلامت کلی جنین
اضافه وزن از کدام ماه بارداری آغاز می‌شود؟
به طور کلی بیشتر زنان باردار در سه ماه اول حاملگی افزایش وزن زیادی را تجربه نمی‌کنند؛ نهایتا ممکن است که چیزی حدود ۲ کیلوگرم بر وزن آن‌ها اضافه شود، البته این موضوع در مورد مادرانی که دوقلو باردار هستند، متفاوت می‌باشد؛ زیرا این مادران ممکن است که مقدار بیشتری اضافه وزن داشته باشند. در حالت طبیعی بیشتر مادران در سه ماه اول بارداری تنها ۲ کیلوگرم وزن اضافه می‌کنند و بعد از آن هر هفته باید حدود ۵۰۰ گرم بر وزن بدن اضافه شود. به طور کلی فرآیند افزایش وزن در بارداری از هفته شانزدهم بیشتر می‌شود.
بیشتربخوانید:
زنان دارای اضافه وزن که می‌خواهند بچه‌دار شوند بخوانند
مقدار مجاز اضافه وزن در بارداری
بهترین حالت ممکن جهت افزایش وزن در بارداری مواقعی است که این روند به آهستگی انجام شود، اما اصل کلی بر این است که هیچ وقت تلاش نکنید در دوران حاملگی وزن خود را کاهش دهید؛ چون امکان دارد این موضوع برای شما و جنین خطراتی را به همراه داشته باشد. مقدار مجاز اضافه وزن در بارداری برای مادران یک‌قلو به شرح زیر می‌باشد:
BMI زیر ۱۸: مادران خیلی لاغر: 5/12 تا ۱8 کیلوگرم
BMI ۱۸ تا ۲۵: مادران با وزن طبیعی و نرمال: 5/11 تا ۱6 کیلوگرم
BMI ۲۵ تا ۳۰: مادران دارای اضافه وزن: ۷ تا 5/11 کیلوگرم
BMI بالای ۳۰: مادران چاق: ۵ تا ۹ کیلوگرم
مقدار مجاز افزایش وزن در بارداری برای مادران دوقلو به صورت زیر است:
اگر جزء افراد دارای تناسب‌اندام بوده‌اید، می‌توانید چیزی حدود 5/16 کیلوگرم تا 5/24 کیلوگرم بر وزن خود اضافه کنید. در صورتی‌که پیش از دوران بارداری اضافه وزن داشته‌اید، توصیه می‌شود حدود ۱۴ کیلوگرم تا 5/22 کیلوگرم وزن اضافه کنید. چنانچه قبل از حاملگی میزان اضافه وزن شما بسیار زیاد بوده، به صورتی که به‌عنوان یک فرد چاق شناخته می‌شدید، بهتر است ۱۱ کیلوگرم تا ۱۹ کیلوگرم افزایش وزن داشته باشید.
چه میزان افزایش وزن را در هر ماه بارداری توصیه می‌کنند؟
کالج آمریکایی متخصصان زنان و زایمان دستورالعمل زیر را برای شخصی با BMI متوسط و حامل یک جنین ارائه داده است:
سه ماهه اول؛ در سه ماهه اول به کالری اضافی احتیاج ندارید. در چند ماه اول بارداری امکان دارد اصلا وزن‌تان بالا نرود یا فقط 5/0 تا ۲ کیلوگرم وزن بیفزایید.
سه ماهه دوم؛ در طول سه ماهه دوم باید هر روز ۳۴۰ کالری انرژی اضافی دریافت نمایید و تقریبا هر هفته (2/0 تا 4/0 کیلوگرم) به وزن‌تان اضافه گردد.
سه ماهه سوم؛ در سه ماهه سوم هر روز به ۴۵۰ کالری انرژی اضافی نیاز دارید و هر هفته تقریبا 300 تا 500 گرم وزن اضافه می‌نمایید.
اضافه وزن بارداری و خطرات آن
امروزه متخصصین زنان و پزشکان در تلاش برای کاهش وزن پیش از بارداری و کنترل وزن در طول بارداری می‌باشند، زیرا شاخص توده بدنی بالای مادر بر سلامت جنین تاثیر مستقیم می‌گذارد. اگر مادران، دوران بارداری‌شان را با چاقی مفرط شروع کنند، احتمال به دنیا آوردن نوزادی بسیار لاغر یا بسیار چاق افزایش می‌یابد. اضافه وزن زیاد در بارداری دارای خطرات زیادی می‌باشد، از جمله:
سقط جنین
دیابت بارداری
فشار خون بالا و پره‌اکلامپسی
خونریزی پس از زایمان
لخته خون
وزن بیشتر از 4 کیلوگرم جنین
