به قلم : سولماز دانشور نیک
تحریریه زندگی آنلاین : شما و فرزندتان در هفته 20 بارداری
جنین شما در 20 هفتگی
در هفته بیستم، قد جنین نزدیک به 26 سانتی‌متر یا به‌طور دقیق‌تر 25.7 سانتی‌متر (از سر تا انگشت پا) یعنی به اندازه یک موز است و وزنش به 331 گرم می‌رسد. تا هفته بیستم، پوست جنین شما با ماده سفید و چربی به‌نام ورنیکس (Vernix) پوشیده می‌شود و هر هفته بیش از پیش به ضخامت آن افزوده می‌شود. این ماده به محافظت از پوست در طول هفته‌های طولانی باقی ماندن در مایع آمنیوتیک کمک می‌کند. اکنون فولیکول‌های مو بلندتر و موهای سر، ابروها و مژه‌ها مشخص‌تر می‌گردند و کبد و دیگر اجزای شکمی مانند معده و روده در محل اصلی خود جای گرفته‌اند، ولی سلول‌های عصبی مغز که احساسات را کنترل می‌کنند و همچنین سیستم ایمنی بدن او هنوز به‌قدر کفایت تکامل نیافته‌اند. به یاد داشته باشید قدرت سیستم ایمنی بدن جنین وابستگی مستقیم به قدرت سیستم ایمنی بدن شما دارد، زیرا عوامل ایمنی از طریق خون شما به بدن جنین انتقال می‌یابند. ناخن‌های کوچک پای جنین در حال شکل‌گیری هستند و از این به بعد، با برقراری ارتباط بیشتر بین سیستم عصبی با سیستم عضلانی جنین، بر میزان حرکات او نیز افزوده می‌شود. حالا وقت آن رسیده است که غده‌های عرق تشکیل شوند، سیگنال‌های چشایی از طریق جوانه‌های چشایی زبان به مغز جنین مخابره شوند، صفرا برای هضم بهتر مواد مغذی در کیسه صفرا تولید شود و جنین علاوه بر اینکه قادر به شنیدن و حتی واکنش نشان دادن به صدای مادر می‌گردد، توان سکسه کردن را نیز به‌دست آورد.
بیشتربخوانید:
پیامدهای سقط جنین عمدی
شما در هفته 20 بارداری
در هفته 20 بارداری، شما در حال طی کردن نیمه راه بارداری خود (از زمان شروع آخرین دوره قاعدگی) هستید. ممکن است یک خط تیره در وسط شکم شما ایجاد شود که از رنگدانه‌های طبیعی خود پوست حاصل شده است و در واقع، واکنش پوست برای سازگاری بیشتر با برآمدگی در حال رشد شکم است. افزایش رنگدانه‌های پوستی، بدن درد و ظهور انقباضات خفیف (آماده‌سازی بدن برای زایمان) از علائم بارز این هفته محسوب می‌شوند.
با افزایش حجم و متعاقباً میزان پمپ شدن خون در کل بدن که معمولاً به حدود 7 لیتر در هر دقیقه می‌رسد، ضرورت مصرف آهن برای ساخت هموگلوبین، پروتئین و دیگر مکمل‌های غذایی ضروری، امری حیاتی می‌نماید و نباید به هیچ عنوان نادیده گرفته شود.
در این هفته، ریزش معمولی موی سر به‌دلیل تغییرات هورمونی این دوران کند می‌شود، بنابراین موهای شما ضخیم‌تر و درخشان‌تر به‌نظر می‌رسند.
تا هفته 20 بارداری باید احتمالاً 5 کیلوگرم به وزن‌تان افزوده شده باشد. از این هفته به بعد، هر هفته به‌طور معمول حدود 0.5 کیلوگرم به وزن بدن شما اضافه می‌شود و این امر علاوه بر بزرگ شدن شکم به تغییراتی در شکل یا نحوه راه رفتن شما منجر می‌گردد که با بالا گرفتن سر و راست نگه داشتن ستون‌فقرات تا جای ممکن و عقب نگه داشتن شانه‌ها مرتفع و باعث می‌شود تا با حاکم شدن تعادل بیشتر بر بدن، از بروز زمین خوردن جلوگیری شود.
با بزرگ شدن رحم، بر روی ریه‌ها نیز فشار وارد می‌آید و ممکن است دچار تنگی نفس شوید.
بیشتربخوانید:
آزمایش های غربالگری لازم برای مادران باردار
شما و فرزندتان در هفته 21 بارداری
جنین شما در 21 هفتگی
جنین اکنون 27.4 سانتی‌متر طول و 399 گرم وزن دارد، قادر به پلک زدن است و فولیکول‌های موی او رنگدانه تولید می‌کنند.
یکی از نیازهای اصلی جنین، خواب است. جنین در این هفته بین 12 تا 14 ساعت از روز را در خواب سپری می‌کند.
دستگاه گوارش جنین که حالا اسید و آنزیم‌های گوارشی تولید می‌کند او را قادر به هضم، جذب و دفع مواد مغذی ضروری دریافتی از مایع اطراف خود می‌کند و همین امر به افزایش وزن جنین منجر می‌شود. جالب است بدانید طعم روزانه این مایع بر حسب آنچه شما در طول 24 ساعت مصرف میکنید، متغیر و متفاوت است. تقریباً از این مرحله به بعد وزن جنین شما بیشتر از جفتی خواهد بود که تا کنون از جنین شما سنگین‌تر بوده است. این به‌معنای توقف رشد جفت نیست. جفت در طول بارداری همچنان به رشد خود ادامه می‌دهد، اما نه به‌سرعت جنین شما. در این زمان، موهای بسیار ظریف لانوگو که معمولاً قبل از تولد نوزاد ناپدید می‌شوند سطح بدن او را فرا میگیرند تا دمای مناسب را برای او تأمین کنند.
برای جلوگیری از مچاله شدن شش‌های کودک، مایعی به‌نام سورفاکتان در آن‌ها تولید می‌شود.
جنین از سه ماهه دوم بارداری، ادرار کردن را در رحم مادر آغاز می‌کند.
بیشتربخوانید:
ارزابی وضعیت تغذیه قبل از بارداری
شما در هفته 21 بارداری
در هفته 21 بارداری که در واقع نشان‌دهنده گذشت 4 ماه و 3 هفته از زمان آغاز بارداری شما است، رحم که حالا حدود یک سانتی‌متر بالای ناف قابل لمس است، سریع‌تر بزرگ می‌شود و شما دیگر واقعاً باردار به‌نظر می‌رسید. ممکن است احساس گرسنگی بیشتری نسبت به قبل داشته باشید – سعی کنید در دوران بارداری از یک رژیم غذایی متعادل و سالم پیروی کنید و در مورد غذاهایی که باید از آن‌ها اجتناب کنید، بیشتر آگاهی کسب کنید. اگر هنوز اضطراب و وسواس دست از سر شما برنداشته است، زیر نظر پزشک به مصرف بیشتر ویتامین B6 بپردازید تا این احساسات را در خود فروکش کنید.
اگر به‌موجب زیاد شدن تولید چربی در بدن که امری است طبیعی، شاهد ظهور جوش یا آکنه بر روی پوست خود شدید، شتاب‌زده و خودسرانه به‌دنبال استفاده از دارو یا ضماد شیمیایی خاصی نروید، به‌خصوص اگر روی زخم باز است، بلکه سعی کنید با مصرف میزان کافی آب و همچنین شستشوی ملایم روزانه پوست با آب و صابون این عوارض را کاهش دهید.
گرچه عوارض بارداری در مادران مختلف متفاوت است، اما همچنان در این هفته نیز شاهد ادامه عوارض شایع این دوران به‌صورت کم و بیش خواهیم بود.
بیشتربخوانید:
ارزیابی وضعیت تغذیه مادران (قسمت دوم )
بهترین غذاها برای بارداری
توصیه‌ها
اگر می‌خواهید دچار زایمان زودرس و یا تأثیرات منفی حاصل از تنش و استرس بر روی جنین خود در دوران بارداری نشوید، از قرارگیری در معرض عوامل ایجادکننده آن پرهیز نمایید. برای تأمین این امر به سراغ پیاده‌روی و شنا، تقویت رابطه عاطفی با همسر خود، دیدار با دوستان و اقوام مثبت، خواب کافی و انجام امور مورد علاقه و دلخواه خود بروید.
ممکن است به‌دلیل ورم غشاهای مخاطی بینی و احتمالاً تولید خلط با خروپف شبانه روبه‌رو باشید. برای به حداقل رساندن آن، بهتر است که با اضافه کردن یک بالش نرم در زیر سر خود، آن را کمی بالاتر از سطح بدن‌تان قرار دهید و سعی کنید تا به پهلو بخوابید. فراموش نکنید از هفته 20 بارداری به بعد خوابیدن به پشت جایز نیست و باید به حداقل ممکن برسد زیرا باعث کاهش فشار خون و کمتر شدن جریان خون ورودی به قلب می‌شود، به‌ویژه در زمان ورزش کردن.
عدم صحیح نشستن، کمبود آب بدن و راه رفتن بیش از حد می‌توانند به بروز بیشتر انقباضات منجر شوند که با استراحت به‌صورت خوابیده و نوشیدن مقدار کافی آب این انقباضات هم برطرف می‌شوند، اما اگر این انقباضات به‌صورت تکرارشونده در فواصل زمانی معین باشند و یا درد زیادی را در ناحیه شکم احساس کردید، حتماً با پزشک خود تماس بگیرید.
اگر علائم این دوران از جمله تورم بدن و به‌ویژه دست و پا و یا گرفتگی عضلات پا بیش از حد شدید بود باید به پزشک مراجعه شود تا اقدامات درمانی لازم به‌عمل بیاید، اما به‌عنوان یک راه‌حل خانگی می‌توان از کمپرس آب سرد بهره جست و از انداختن یک پا بر روی پای دیگر خودداری کرد.
در این هفته‌ها علاوه بر وزن، فشار خون و دیابت، احتمال بروز پره‌اکلامپسی و عفونت ادراری با انجام آزمایش ادرار مورد بررسی قرار میگیرند. پزشک هم با اندازه‌گیری ارتفاع رحم یا همان ارتفاع پایه (فاصله بین استخوان شرمگاهی تا بالای رحم) که هر هفته 1 سانتی‌متر به آن افزوده می‌شود و در هفته 20 بارداری به تقریباً ۱۸ تا ۲۲ سانتی‌متر می‌رسد قادر به ارزیابی رشد جنین و اندازه رحم خواهد شد. در این دوره باید برای سنجش میزان رشد اندام‌ها، جفت، بند ناف و مایع آمنیوتیک، سونوگرافی سطح ۲ که به سونوگرافی ساختاری یا اسکن آناتومی نیز معروف است، انجام بپذیرد.
گرچه کاهش وزن مادر در این دوران می‌تواند طبیعی باشد، ولی بهتر است تحت نظارت پزشک، رژیم غذایی مناسب را اتخاد و از مکمل‌های غذایی مکفی استفاده نمود تا وزن به‌تدریج رو به افزایش بگذارد.
گرچه کاهش حرکت جنین در این دو هفته می‌تواند طبیعی باشد، ولی اگر با عدم حرکت جنین در این هفته‌ها مواجه شدید، می‌توانید پس از مشورت با پزشک، تست NST انجام بدهید. تست NST یا تست بدون استرس، آزمایشی برای بررسی ضربان قلب جنین در هنگام حرکتش و وضعیت او در سه ماهه سوم است که با اتصال دستگاه مخصوصی به شکم مادر انجام می‌پذیرد.
درد لگن و زیر شکم معمولاً به‌موجب یبوست یا نفخ است، اما در صورت شدید بودن باید زیر نظر پزشک، سونوگرافی انجام پذیرد.
در صورت تظاهر مواردی چون سردردهای شدید و پَکرکننده یا تهوع و استفراغ شدید، درد در نواحی بالای شکم و زیر دنده‌ها، تنگی نفس و دیگر مشکلات تنفسی، ایجاد هر گونه مشکل در بینایی اعم از تار شدن دید یا حساسیت به نور، ورم ناگهانی بدن و صورت و یا حساس شدن پوست به لمس باید به پزشک مراجعه نمایید.
بیشتربخوانید:
راهکارهای عملی برای تغذیه نوزاد با شیرمادر در بیمارستان ( قسمت اول )
- از ضروریات این هفته‌ها، مصرف آهن و ویتامین‌های گروه B به‌خصوص اسیدفولیک و ویتامین B12 (کبالامین) است که به‌وفور در فرآورده‌های حیوانی وجود دارند و مانع بروز کم‌خونی در فرد می‌شوند، به‌ویژه اگر با آب‌لیمو و آب‌نارنج تازه توأم شوند که حاوی مقادیر زیادی ویتامین C هستند و به بالا بردن میزان جذب آهن در بدن کمک می‌کنند.
فتق ناف بارداری که با بیرون‌زدگی ناف همراه است و بر اثر زیاد شدن فشار در دوران بارداری به ناحیه شکم رخ می‌دهد، یکی از رایج‌ترین علائم این هفته‌ها است و گرچه شیوع زیادی در خانم‌های باردار ندارد، ولی می‌تواند آزاردهنده بوده و حساسیت ناف را به‌دنبال داشته باشد. فتق، یک پارگی یا منفذ باریک ایجاد شده در لایه عضلانی دیواره شکم است که بر اثر وارد آوردن فشار از سوی چربی و یا قسمتی از روده به ماهیچه‌های نازک شده معده در زیرناف حادث شده و به بیرون آمدن روده یا بافت چربی داخل شکم منجر می‌گردد. فتق نافی در صورت خفیف بودن نیاز به جراحی ندارد و معمولاً جز در هنگام فعالیت، سرفه، عطسه یا خم شدن، بدون درد است. درد مداوم در نزدیکی ناف، حالت‌های مکرر تهوع و یا استفراغ و خم شدن دردناک از نشانه‌های هشداردهنده برای نفخ به‌شمار می‌روند. پوشیدن لباس گشاد و راحت، دوری از محیط‌های حساسیت‌زا و کنترل عطسه با دستان، پرهیز از انجام کارهای سنگین یا برداشتن اجسام سنگین، کمک گرفتن از یک تکیه‌گاه در هنگام برخاستن از زمین یا خارج شدن از حالت درازکش، انجام پیاده‌روی و حرکات کششی ملایم مخصوص دوران بارداری برای تقویت عضلات شکم از راهکارهایی هستند که در صورت مواجهه با فتق ناف می‌توان به کار گرفت.
رشد رحم، افزایش وزن و تغییر جریان خون در بدن مادر طی دوران بارداری باعث می‌شود تا سیاهرگ‌های تحتانی که وظیفه بازگرداندن خون از اندام‌های پایینی به قلب را دارند، متحمل فشار بیشتری شده و از سوی دیگر، دیواره‌های سیاهرگ‌ها به‌خاطر افزایش ترشح پروژسترون منعطف یا سست‌تر شوند و بستر لازم برای ایجاد واریس در پاها و گاها حوالی فرج و مقعد به‌ویژه در افرادی با زمینه وراثتی واریس و بروز عروق خونی نازک تار عنکبوتی در سطح پوست زانوها و حتی صورت فرآهم آید. در صورت روبه‌رویی با این پدیده، شما می‌توانید برای کاهش عوارض واریس از جمله درد آن از جوراب‌های مخصوص بارداری بهره بجویید، از ایستادن طولانی‌مدت در طول روز بپرهیزید، هر روز برای سرعت بخشیدن به گردش خون در بدن زمانی را به پیاده‌روی سریع با کفش‌های مناسب اختصاص دهید و در حالی که به پهلوی چپ دراز کشیده‌اید، برای مرتفع کردن پاها از سطح زمین، بالشی را زیر آن‌ها بگذارید.
اگر طی دوران بارداری در هنگام عطسه یا خندیدن به عدم کنترل یا اصطلاحاً بی‌اختیاری ادرار دچار شدید، زیر نظر پزشک به انجام ورزش‌های تقویت‌کننده عضلات مثانه از جمله نرمش‌های کگل روی بیاورید که البته بهترین زمان برای آغاز آن اوایل دوران بارداری است. در صورت شدید بودن این مسئله باید با مراجعه به پزشک از عدم نشتی حاصل از پارگی کیسه آب اطمینان حاصل کنید.
