حبیبه مرتضی : کارشناس ارشد مامایی ؛ کارشناس برنامه سلامت باروری شبکه بهداشت و درمان گرمسار
تحریریه زندگی آنلاین : در مطلب قبلی به عوامل موثر در باروری زوجین از قبیل سن، سیگار کشیدن، وزن، تغذیه و ورزش اشاره شد. در این مقاله به بقیه عوامل اشاره می‌شود.
داروهای محرک و مکمل‌ها
اثرات غیر طبیعی برخی از مکمل‌ها که در بدنسازی مورد استفاده قرار می‌گیرند، روی تولید اسپرم سالم به طور قابل ملاحظه‌ای دیده می‌شود. این مواد ممكن است روي توليد هورمون زنانه و مردانه نيز تاثير داشته باشند. بدنسازي و استفاده از استروئيد يا تستوسترون، قرار گرفتن در معرض مواد شيميايي، مواد آلاینده و دماي بالا مي‌تواند تاثير منفي در توليد و كيفيت اسپرم داشته باشد، بنابراين به منظور بهبود باروري از مصرف داروهاي محرك و مكمل‌ها خودداري نموده و از قرار گرفتن در معرض مواد شيميايي و آلاينده‌ها اجتناب نماييد.
به ياد داشته باشيد حمام داغ طولاني‌مدت، سونا، وان داغ، استفاده از لپ‌تاپ و لباس زير تنگ ممكن است توليد اسپرم سالم را با مشکل مواجه سازد.
بیشتربخوانید:
خود مراقبتی در ناباروری ( قسمت اول )
كاهش هورمون مردانه با افزايش سن
به طور طبيعي در مردان با افزايش سن هورمون مردانه به تدريج كم مي‌شود. به دنبال آن در بعضي از مردان كاهش ميل و قدرت جنسي، خستگي، بي‌قراري، كم شدن قدرت عضلات و پوكي‌استخوان نيز ممكن است ديده شود. اين علائم به كندي ايجاد مي‌شوند و در همه مردان نيز به يك شدت نيستند.
كاهش ميل و قدرت جنسي مي‌تواند در رابطه زناشويي تاثير بگذارد. اگر اين كاهش ناگهاني بود و يا موجب نارضايتي شما و يا همسرتان شد، براي بررسي بيشتر به پزشك مراجعه كنيد.
آلودگی محيطی و ناباروری
سيگار، گازوئيل، بخار ناشي از رنگ‌ها و اگزوز اتومبيل مواد آلوده‌كننده هستند. خانم‌هايي كه هنوز باردار نشده‌اند هم تحت تاثير آلودگي محيطي قرار مي‌گيرند. قرار گرفتن در معرض دود سيگار زمان انتظار برای باردار شدن را افزايش داده و افزايش احتمال جهش در سلول تخم را نيز می‌تواند به دنبال داشته باشد. مردان نيز بايد نگران هوايي كه تنفس مي‌نمايند، باشند. فلزات سنگين موجود در دود اگزوز وسايل نقليه سبب كاهش كيفيت اسپرم خواهد شد.
بیشتربخوانید:
مادر شدن در 30 سالگی به جای ۲۵ سالگی!
استرس
ناباروري سبب ایجاد استرس می‌شود. بايد به خاطر داشت نمی‌توان همه فشارهاي روحي را حذف نمود، اما می‌توان زماني را براي آرامش اختصاص داد. افراد در هر شغل و مسئولیتی باید زمانی را برای زندگی خود اختصاص دهند. مطالعه، قدم زدن، عبادت، صحبت و تبادل پیام با دوستان از راه‌های دستیابی به آرامش است.
سفيد كننده‌های حاوی كلر
اغلب موادی که برای سفید کردن لباس‌ها و سطوح در خانه‌ها مورد استفاده قرار می‌گیرند، کلر دارند. سفيدكننده‌هاي كلردار برای سلامت انسان مضر هستند و سبب آلودگی محیطی نیز می‌شوند. با توجه به تاثیر سفيد كننده‌هاي حاوي كلر بر سلامت، نباید براي تميز نمودن لباس زير از آنها استفاده کرد، چون تاثير قابل‌ملاحظه‌اي بر سلامت داشته و باعث صدمه به محيط نيز خواهند گرديد. خانم‌هايي كه از مواد سفيدكننده به طور مكرر استفاده مي‌كنند، بيشتر در معرض مشكل ناباروري و مخاطرات ديگر قرار مي‌گيرند.
با خود مراقبتی و اقدامات ذیل می‌توانید احتمال باروری را افزایش دهید
يك خانم قبل از اقدام به بارداري، بايد با تغيير در شيوه زندگي خود و مصرف مكمل‌هاي ويتاميني از سلامت كافي برای باردار شدن برخوردار شود. در صورت داشتن سابقه بیماری یا مشکلات ژنتیکی، قبل از باردار شدن با پزشك خود مشورت كنيد.
در صورتي كه قاعدگي‌هاي منظم داريد، سن شما و تعداد ماه‌هايي كه براي باردار شدن اقدام كرده‌ايد، دو عامل مهم است، ميزان باروري در خانم‌ها و آقايان با بالا رفتن سن كمتر مي‌شود، اما تأثير سن بر باروري خانم‌ها بيشتر است.
عدم مقاربت براي مدت طولاني، بر كيفيت و تعداد اسپرم اثر مي‌گذارد. همچنين با كمتر شدن تعداد نزديكي‌ها، احتمال اينكه همزمان با تخمك‌گذاري، نزديكي صورت گيرد، كمتر مي‌شود. بيشترين احتمال حاملگي زماني است كه يك زوج در زمان «پنجره باروري» هر 1 تا 2 روز نزديكي داشته باشند.
پنجره باروري يك دوره زماني 6 روزه از پايان تخمك‌گذاري است كه احتمال حاملگي وجود دارد. قابليت زنده ماندن تخمك و اسپرم در اين مدت، بيشتر از هر زمان ديگري است. تخمك‌گذاري معمولا 14 روز قبل از شروع قاعدگي بعدي رخ مي‌دهد، بنابراين يك خانم داراي سيكل‌هاي قاعدگي 28 روزه حوالي روز 14 تخمك‌گذاري خواهد داشت و بيشترين احتمال حاملگي زماني است كه طي 6 روز از پايان تخمك‌گذاري، نزديكي صورت گيرد.
مهم است كه هر خانم زمان تخمك‌گذاري خود را بداند. زمان حداكثر باروري حتي بين خانم‌هاي داراي قاعدگي منظم، متفاوت است. روش‌هاي متعددي براي تعيين زمان تخمك‌گذاري معرفي شده‌اند.
بیشتر بخوانید:
عوارض جبران‌ناپذیر سزارین بر کودکان چیست؟
همه چیز درباره بارداری خارج از رحم
5 تا 6 روز قبل از تخمك‌گذاري ميزان ترشحات دهانه رحم و واژن شروع به افزايش مي‌كند و 2 تا 3 روز قبل از تخمك‌گذاري به حداكثر ميزان مي‌رسد. در صورت تحت نظر گرفتن اين تغييرات مي‌توان زمان تخمك‌گذاري را مشخص كرد.
توانايي حامله شدن در خانم‌هاي خيلي لاغر و خيلي چاق كم مي‌شود، اما در خانم‌هاي داراي وزن طبيعي و قاعدگي‌هاي منظم، رعايت نوع خاصي از رژيم غذايي هيچ اثري بر باروري ندارد، البته رژيم غذايي سالم و شيوه زندگي مناسب توصيه مي‌شود. براي افزايش احتمال بارداري، وزن خود را در محدوده طبيعي قرار دهيد.
نوشيدن بيش از 5 فنجان قهوه در روز باعث كم شدن شانس بارداري و افزايش احتمال سقط جنين مي‌شود.
اگر شما در معرض عفونت‌هاي منتقله از راه تماس جنسي بوده‌ايد، به پزشك مراجعه کنید.
اگر همسر شما بيضه پايين نيامده دارد يا اندازه بيضه‌ها كاهش پيدا كرده است، به پزشك مراجعه کنید.
قرار گرفتن در معرض گرما نظير وان داغ باروري را كاهش مي‌دهد. مرداني كه به مدت طولاني به حالت نشسته كار مي‌كنند يا لباس گرم مي‌پوشند، در معرض ناباروري قرار دارند.
براي افزايش احتمال بارداري از مصرف داروهايي نظير استروييدها، دخانیات و مواد روانگردان و الكل خودداري نماييد. مصرف این مواد باعث تغییر شكل، تعداد و تحرك اسپرم می‌شود.
