بررسی شيوع ديابت بارداری در ايران
با توجه به اهمیت غربالگری و درمان دیابت بارداری در جلوگیری از عوارض مادری و جنینی و تصمیم‌گیری برای نحوه انجام غربالگری، اطلاع از شیوع دیابت حاملگی در مناطق مختلف كشور ضروری به نظر می‌رسد.
دیابت بارداری عبارت است از عدم تحمل كربوهیدرات با شدت‌های مختلف كه برای اولین بار در جریان بارداری شروع شده یا تشخیص داده می‌شود. دیابت بارداری شایع‌ترین اختلال دوران بارداری است و به طور متوسط در 5- 2 درصد كل بارداری‌ها اتفاق می‌افتد. تفاوت شیوع دیابت بارداری در كشورهای مختلف علاوه بر نژاد جمعیت مورد مطالعه، به معیارها و آزمون‌های مورد استفاده در غربالگری و تشخیص نیز ارتباط دارد. دیابت حاملگی منجر به افزایش احتمال بروز دیابت بعد از بارداری در مادر و برخی عوارض در مادر و جنین در طی بارداری و پس از آن می‌شود.
با غربالگری زنان باردار و كنترل قند خون مادران مبتلا به دیابت بارداری می‌توان خطر عوارض مادری و جنینی را به حداقل رساند. غربالگری زنان باردار از نظر دیابت بارداری به دو صورت همگانی و انتخابی صورت می‌گیرد. انجمن دیابت امریكا و انجمن متخصصان زنان كانادا روش غربالگری انتخابی را پیشنهاد می‌كنند ولی اكثر مطالعات، با توجه به ارزان‌تر بودن روش غربالگری نسبت به هزینه بالاتر عوارض بیماری، روش همگانی را توصیه می‌كنند.
با توجه به اهمیت غربالگری و درمان دیابت بارداری جهت جلوگیری از عوارض مادری و جنینی، اطلاع از شیوع دیابت حاملگی در مناطق مختلف جغرافیایی و قومیت‌های مختلف ضروری به نظر می‌رسد؛ جهت شناخت تفاوت‌های قومی و جغرافیایی در نقاط مختلف كشور در بروز GDM و شناسایی استان‌های نیازمند بررسی بیشتر و برنامه‌ریزی كشوری دقیق‌تر برای غربالگری و درمان دیابت بارداری، باید شیوع دیابت حاملگی در نقاط مختلف ایران مورد بررسی قرار گیرد و با توجه به این‌كه آمار خیلی متفاوتی از شیوع آن در مناطق مختلف ایران گزارش شده است؛ باید متدولوژی تحقیق هر مقاله مورد بررسی قرار گرفته و یك روش تحقیق یكسان طراحی گردد. لذا هدف از مطالعه ما گردآوری و تشریح مطالعات انجام شده در زمینه دیابت بارداری در استان‌های مختلف ایران و تعیین نقاط ضعف مطالعات و یافتن علت گزارش شیوع‌های متفاوت در نقاط مختلف كشو ر است تا بتوانیم شیوع GDM را در یك محدوده قابل قبول در ایران به دست آورده و در برنامه‌ریزی كشوری مورد استفاده قرار دهیم.
یافته‌ها
در تمام این مطالعات سن زنان باردار مورد مطالعه 24- 28 هفته بارداری بود؛ به جز یك مطالعه در استان تهران كه در سن بارداری 20 تا 28 هفتگی صورت گرفته بود. در اكثر مطالعات تست تحمل گلوكز خوراكی (GCT) 50 گرم یك ساعته بوده است و معیار آن بیشتر یا مساوی 140 و یا بیشتر یا مساوی 130 بوده و فقط در مطالعه بابل از معیار بیشتر از 135 میلی‌گرم در دسی‌لیتر استفاده شده بود. از 18 مطالعه مورد بررسی، چهار پایان نامه حذف شدند. پایان‌نامه‌های استان‌های كرمان، شاهرود، یزد و كرمانشاه، به علت انجام تست GCT و OGTT مورد بررسی بیشتر قرار نگرفتند. در پایان نامه یزد فقط FBS بالای 105 میلی‌گرم در دسی‌لیتر و BS2PP بالای 120 میلی‌گرم در دسی‌لیتر در سه ماهه آخر بارداری مورد سنجش قرار گرفته بود. و در استان كرمانشاه پس از غربالگری با 50 گرم گلوكز، جهت تشخیص از دو نوبت FBS بالای 95 و یا دو نوبت GCT بالای 140 میلی‌گرم در دسی‌لیتر استفاده شده بود. در نتیجه به علت عدم انجام تست تحمل گلوكز خوراكی با 100 گرم و یا 75 گرم گلوكز خوراكی مورد بررسی بیشتر قرار نگرفت. روش تشخیصی در تمام مطالعات، تست OGTT بوده كه براساس معیارهای كارپنتر و كوستان و یا NDDG بررسی شده بودند ولی در مطالعه استان تهران، از روش غربالگری تست تحمل 2 ساعته گلوكز خوراكی با 75 گرم گلوكز و معیار تشخیصی (میلی‌گرم در دسی‌لیتر 155 ≤ 2h، 180≤ 1h و 95 ≤ FBS) استفاده شده بود.
بحث
شیوع دیابت بارداری با توجه به بررسی‌های انجام شده در ایران از 3/1درصد تا 9/8 درصد متغیر می‌باشد. شیوع آن در زنان فاقد عامل خطر دیابت بارداری در تهران 4/4درصد و در زنان با داشتن حداقل یك عامل خطر در ساری 10درصد گزارش شده است. با حذف این دو مطالعه، بیشترین شیوع دیابت بارداری در شهر بندرعباس با 9/8% و كمترین شیوع با 3/1% در استان اردبیل مشاهده می‌شود. در تمام مطالعات بررسی شده با معیار GCT بیشتر یا مساوی130 میلی‌گرم در دسی‌لیتر، معیار تشخیصی در OGTT معیار كارپنتر و كوستان بوده و با معیار GCT بیشتر یا مساوی 140 میلی‌گرم در دسی‌لیتر، معیار NDDG مورد استفاده قرار گرفته بود. تنها استثناهای موجود، در مطالعه بود كه در تست GCT، معیار قندخون یك ساعته ≥ 130 میلی‌گرم در دسی‌لیتر، را در نظر گرفته‌اند و هر دو معیار، كاپنتر و كوستان و NDDG را به كار برده‌اند و در هر دو مقاله، شیوع محاسبه شده با معیار كارپنتر و كوستان بیش از NDDG بوده است.
همچنین در مطالعه بابل، میعار GCT میلی‌گرم در دسی‌لیتر 135 و در تست تحمل گلوكز از معیار كارپنتر و كوستان جهت شناسایی دیابت بارداری استفاده شده است. در میان 30 استان كشور، اطلاعات 11 استان (تهران، مازندران، سمنان، اردبیل، هرمزگان، كرمان، بوشهر، یزد، كرمانشاه، لرستان و اصفهان) در رابطه با شیوع دیابت بارداری در دسترس بود و با توجه به تعداد مطالعات در برخی استان‌ها به ویژه استان تهران، تعداد مطالعات بررسی شده، 18 مطالعه بود.
در واقع در 19 استان ایران اطلاع دقیقی از شیوع دیابت بارداری نداریم، كه نیاز به تحقیق و بررسی در این استان‌ها را آشكار می‌كند. در مطالعات استان تهران، شیوع دیابت بارداری با معیارهای مختلف از 3/2 تا 9/6 درصد به دست آمده است. شیوع GDM در زنان فاقد عامل خطر تهرانی 4/4 درصد بوده كه تقریبا با سایر مطالعات انجام شده در تهران یكسان می‌باشد؛ در صورتی كه انتظار می‌رود شیوع در زنانی كه هیچ عامل خطری ندارند؛ كمتر از جمعیت عادی به دست بیاید. در مطالعه اردبیل با توجه به شیوع GCT مختل كه 6/10 درصد بوده است، شیوع GDM 3/1 درصد به دست آمد كه به نسبت استان‌های دیگر كم به نظر می‌رسد. همچنین شیوع به دست آمده از استان بوشهر 75/1درصد بوده كه مانند اردبیل به نسبت استان‌های دیگر كمتر به نظر می‌رسد. بالاترین درصد غربالگری (5/32%) و شیوع دیابت بارداری به میزان (10%) در ساری به دست آمده كه بر روی زنان با حداقل یك عامل خطر صورت گرفته است. شیوع كلی دیابت بارداری در استان اصفهان 76/6 درصد بوده ولی اگر فقط جمعیت GCT مثبت را در نظر بگیریم، شیوع 3/27 درصد به دست می‌آید كه بالاترین درصد شیوع را دارا می‌باشد.
به نظر می‌رسد یكی از علل مهم تفاوت در شیوع GDM در استان‌های مختلف، مربوط به تفاوت در نژاد یا قومیت‌ها باشد. در حقیقت نژاد و قومیت را در میزان شیوع GDM مورد تاكید قرار می‌دهند.نژادهای گوناگون با علل زیادی سبب تفاوت در شیوع دیابت بارداری می‌شوند. برای مثال، تفاوت در ژنتیك به علت تفاوت‌های جغرافیایی، همچنین نحوه زندگی، فرهنگ و عوامل وابسته به مذهب دارای نقش مهمی در بروز این تفاوت‌ها هستند. از این‌رو این احتمال وجود دارد كه نژاد و قومیت مانند سایر كشورها نقش بارزی در ثبت شیوع متفاوت دیابت حاملگی در كشور ما داشته باشد ولی جهت اثبات این نتایج، باید مطالعات با پروتكل‌های یكسان طراحی گردند.
