تحریریه پزشك امروز
می دانیم افزایش سن مادر و همچنین وجود بیماری‌های ژنتیكی در زوج‌های در معرض خطر می‌تواند باعث افزایش خطر بروز ناهنجاری‌های كروموزومی در نوزاد شود. سابقا از روش‌های تشخیص ژنتیكی قبل از تولد موسوم به PND برای بررسی ناهنجاری‌های كروموزومی جنین قبل از تولد استفاده می‌شد.
اما در صورت تشخیص ناهنجاری در جنین، تصمیم گرفتن در مورد سقط جنین برای زوج بسیار مشكل بود و صدمات جسمی و روانی را برای آنها در پی داشت. اكنون با استفاده از روش‌های تشخیص ژنتیكی پیش از لانه گزینی موسوم به PGD می‌توان از بروز این مشكلات جلوگیری كرد.
روشPGD
شانزده الی هیجده ساعت بعد از انجام لقاح، تخمك‌ها را از نظر لقاح ارزیابی می‌كنند و آن دسته كه دارای دو پیش هسته هستند را كشت می‌دهند سپس در روز سوم هنگامی كه جنین در مرحله 6 تا 8 سلولی است یك یا دو بلاستومر را جدا و ارزیابی می‌كنند.
موفقیت درمان در كنار PGD و با استفاده از این روش جدید به چند دلیل افزایش می‌یابد:
1)جنین انتخاب شده جنین سالمی است.
2) از شكل گیری و تولد كودكان با ناهنجاری‌های ژنتیكی جلوگیری می‌شود.
3) برای برداشتن بلاستومر یا سلول‌های جنینی ناگزیر سوراخی در كمربند جنینی یا زونا ایجاد می‌شود كه این مجرا می‌تواند مبدأ لانه گزینی بهتر جنین در رحم باشد.
موارد كاربرد PGD
پاره ای از موارد كاربرد PGD به شرح زیر است:
1)بیمارانی كه بیش از 3 بار عمل IVF یا میكرواینجكشن انجام داده‌اند، اما منجر به حاملگی نشده است.
2) هنگامی كه سن خانم بیش از 35 سال باشد.
3) مواقعی كه ناهنجاری‌های ساختاری مانند ترانس لوكیشن (جابه جا شدن قطعات كروموزومی) در آزمایش كاریوتایپ زوجین وجود دارد.
4)در سقط‌های مكرر كه عوامل دیگری برای سقط وجود نداشته است.
5) تشخیص جنسیت در بیماری‌هایی مانند هموفیلی كه وابسته به جنس است و بروز آن به خصوص در پسران بیشتر از دختران است.
6) بیماری‌های تك ژنی مانند تالاسمی كه ممكن است در نوزاد بروز كند.
روش‌های درمان ناباروری
میكرواینجكشن یا تزریق اسپرم داخل تخمك(ICSI)
موارد کاربرد: عمدتا در مواردی به كار می‌رود كه اسپرم مرد از نظر تعداد، تحرك و یا شكل كیفیت لازم را ندارد. در بعضی موارد هم كه چندین مورد عمل IVF انجام شده و به نتیجه نرسیده است از عمل میكرواینجكشن استفاده می‌شود.
مراحل انجام عمل
به طور كلی در این روش، یك اسپرم در محیط آزمایشگاه داخل یك تخمك تزریق می‌شود كه به دنبال آن لقاح و تقسیم سلولی صورت می‌گیرد و جنین تشكیل می‌شود. میكرواینجكشن نیز مانند IVF شامل چند مرحله تحریك تخمدان، تخمك گیری، تزریق اسپرم داخل تخمك و لقاح و انتقال جنین است. در مرحله اول برای تحریك تخمدان‌ها، از داروهای هورمونی استفاده می‌شود. تزریق عضلانی آمپول HMG تخمدان‌ها را برای رشد فولیكول تحریك می‌كند و تزریق عضلانی آمپول HCG باعث بلوغ تخمك‌ها و انجام تخمك گذاری می‌شود. در مرحله دوم عمل تخمك گیری با یكی از دو روش لاپاراسكوپی یا با مشاهدات سونوگرافی از طریق واژینال امكان پذیر است كه در پژوهشكده رویان این كار با استفاده از روش دوم انجام می‌گیرد.
در روش دوم نیازی به بیهوشی نیست و با یك بیهوشی كوتاه مدت یا بی‌حسی موضعی قابل انجام است. با استفاده از دستگاه سونوگرافی پزشك فولیكول‌ها را مشاهده می‌كند و با سوزن‌های مخصوص مایع فولیكولی همراه با تخمك كشیده می‌شودكه به این عمل اصطلاحا پانكچر می‌گویند. در مرحله سوم ابتدا سلول‌های دور تخمك به كمك آنزیم جدا می‌شود سپس اسپرم به داخل تخمك تزریق می‌شود.
در عمل میكرواینجكشن نیز برای افزایش درصد موفقیت چندین تخمك لقاح می‌یابد لذا تعداد جنین‌های تشكیل یافته زیاد است كه اگر این جنین‌ها كیفیت مطلوبی داشته باشند تعدادی از آنها با صلاحدید زوج منجمد و نگهداری می‌شوند تا در صورت نیاز برای بارداری‌های بعدی از این جنین‌ها استفاده شود.
در مرحله چهارم و پایانی نیز نیازی بیهوشی عمومی نیست. جنین به وسیله یك كاتتر به داخل رحم منتقل می‌شود و یكی دو ساعت بعد از انتقال جنین بیمار مرخص می‌شود.
مزایا و محدودیت‌های این عمل
یكی از مزایای میكرواینجكشن این است كه حتی اگر یك اسپرم سالم از مرد وجود داشته باشد این عمل قابل انجام است. مزیت دیگر میكرواینجكشن این است كه اگر بیمار فاقد لوله‌های رحمی باشد نیز مشكلی در انجام این عمل به وجود نمی‌آید. اما محدودیت میكرواینجكشن آن است كه میزان بارداری در زنان بالای 40 سال به علت پایین بودن كیفیت تخمك‌های زن كاهش می‌یابد.
اقدامات قبل از عمل
بعد از آزمایش‌های روتین، آزمایش هورمونی و ویزیت زوج توسط متخصصان، در صورتی كه روش درمانی ICSI پیشنهاد شود مراحل زیر طی می‌شود:
1)روز دوم یا سوم قاعدگی برای بررسی وضعیت تخمدان‌ها و رحم سونوگرافی انجام می‌شود.
2)بعد از انجام سونوگرافی با نظر متخصص دارو جهت تحریك تخمك گذاری تجویز می‌شود.
3)طی مرحله مصرف دارو پنج الی شش نوبت سونوگرافی براساس میزان واكنش تخمدان‌ها انجام می‌شود.
4)زمانی كه فولیكول‌ها به اندازه مناسب می‌رسد داروی HCG تزریق می‌شود و بیمار آماده عمل تخمك‌گیری می‌شود.
5) حدود 36 ساعت بعد از تزریق HCG و هم زمان با دریافت نمونه اسپرم از مرد، عمل لقاح درون آزمایشگاه انجام می‌شود...
برای خواندن بخش دوم- تشخیص پیش از لانه‌گزینی جنین- اینجا کلیک کنید.
برای خواندن بخش سوم- تشخیص پیش از لانه‌گزینی جنین- اینجا کلیک کنید.
