چکاوک ابراهیمی
گفتگو با مهلا زمانی، نخستین بانوی ایرانی که سال‌ها در اقدامی خودکفا در مسیر ترویج مد پوشیدگی ایرانی _ اسلامی گام برداشته است.
مهلا زمانی از چه سالی فعالیت‌اش در زمینه طراحی مد و لباس را به طور جدی آغاز کرد و رفته رفته تبدیل به یک مدیست بین المللی شد؟
من فارغ التحصیل رشته بانکداری از دانشگاه‌های انگلستان هستم و در بازگشتم به ایران تا سال 62 در بانک ایران و هلند، عهده‌دار پست مدیریت بودم. اما پس از ادغام بانک‌ها در آن سال، تصمیم گرفتم در رشته دومی که همواره علاقمند بودم در آن مشغول به کار شوم، فعالیت‌ام را آغاز كنم. طراحی مد و لباس. چون اعتقاد داشتم باید لباس‌های ایرانی، مدرن و کاربردی شوند. از بدو صحبت‌های لباس ملی با کمیسیون فرهنگی مجلس فعالیت‌ام را شروع کردم و طرح‌هایم را در مجامعی که لباس‌های فاخر زنان ایرانی را با رعایت تمام المان‌های پوشیدگی به نمایش می‌گذاشتند، ارائه کردم. همچنین در شورای انقلاب عمومی و کارگروه مد و لباس ایرانی و کنگره فاطمه شناسی و چندین نهاد دیگر که همگی در زمینه مد ایرانی فعال بودند نیز به عضویت در آمدم. ماحصل تمام این فعالیت‌ها نیز برگزاری ده‌ها شوی زنده لباس چه در داخل ایران و چه در خارج از کشور بود تا هم میهنان و مردم سراسر دنیا با طرح‌های ایرانی _ اسلامی لباس زنان شرقی به درستی آشنا شوند و تاریخچه لباس زن ایرانی را بشناسند.
یعنی خانواده شما نیز در عرصه مد و طراحی لباس فعالیت میکردند؟
خیر، در طراحی لباس نه، اما زنان فامیل من به خصوص مادرم، علاقه وافری به صنایع ظریفه ایران داشتند و همیشه تکه پارچه‌های فاخر و گران بهایی از سراسر کشور و دنیا گردهم جمع آوری میکردند. از همین رو از همان کودکی با پارچه‌های سنتی ایران که همگی منقوش به طرح‌های ناب و منحصر به فرد بود آشنا شدم و همین گرایش خونی به سمت پارچه و طراحی لباس بود که امروز من را تبدیل به یک مدیست کرد.
هر وقت حرف مد و لباس می‌شود، مخاطبان ابتدا نگاهی به لباس‌های خود طراح می‌اندازند. شما به عنوان یک مدیست ایرانی، خودتان چطور لباس می‌پوشید؟
همیشه سعی کرده ام بهترین لباس‌ها را برای خودم یا دو دخترم طراحی و در مراسم‌ها به تن کنم. یادم هست زمانیکه در بانک ایران و هلند کار میکردم، شب‌ها در ذهنم طرحی را در نظر میگرفتم و با پارچه‌هایی که داشتم لباسی تهیه میکردم. وقتی صبح به سر کار می‌رفتم همه تصور میکردند که لباسم را از خارج از کشور تهیه کرده‌ام، در حالیکه ساخته دست خودم بود با المان‌های ایران باستان.
چرا در تمام سال‌های گذشته اینقدر با شور و هیجان به دنبال طراحی لباس و ارائه مدهای متنوع به زنان ایرانی بودید؟
بارها مقام معظم رهبری تاکید کردند خود ما باید مدگذار باشیم و مد بیافرینیم و از بیگانه الگو نگیریم. همین فرمایشات بود که من را به فعالیت برای لباس زنان ایرانی بیش از پیش ترغیب کرد. چون معتقدم این حق زن ایرانی است که درعین پوشیدگی، برازنده دیده شود و لباس فاخر به تن کند. گرچه بسیاری از مردم کشورمان با فرهنگ پوشش لباس ایرانی بیگانه‌اند و ذهن و چشم‌هایشان درگیر مدل‌های غربی است.
حرف از فرهنگ به میان آمد. چه تاریخچه فرهنگی پشت لباس زنان ایرانی به فراموشی سپرده شده است؟
تاریخ لباس سرزمین‌مان به بیش از 2500 سال گذشته باز می‌گردد. درست وقتی که مردم دنیا در عالم برهنگی به سر می‌بردند و ایرانی‌ها پوششی فاخر داشتند و از همین رو لباس زنان ایرانی به عنوان گران بهاترین هدایا به سراسر دنیا برده می‌شد. لباس‌هایی که هر کدام از پارچه‌هایی با طرح‌های سنتی دوخته شده بودند و در پیچ و تاب نقش‌هایشان، حرفی برای گفتن داشتند. هنوز هم بسیاری از طرح‌های شناخته شده و مطرح دنیا از طرح‌های پارچه‌های ایران باستان الگوبرداری می‌کنند؛ به طوریکه در بررسی تاریخچه مد و لباس ایران به وضوح مشخص است که طرح کنونی کمپانی هرمس، برگرفته از طرح‌های سنتی شهر تبریز است که در لباس‌های زنان این سرزمین به کار می‌رفته است. اما متاسفانه امروز شاهد آن هستیم که این فرهنگ غنی، بی پشتوانه مانده است و لباس زنان ایرانی پر شده از الگوهای نامانوس و غربی که با فرهنگ غنی کشورمان بیگانه‌اند. شاید برای آنکه مسئولان توجه به این معقوله مهم را به چشم دغدغه نمی بینند و به راحتی از کنار آن عبور می‌کنند.
اینکه می‌گویید ایران مهد فرهنگ مد و لباس شرق بوده، آیا هنوز ریشه‌هایی از این فرهنگ فراموش شده در گوشه گوشه این سرزمین به چشم می‌خورد؟
بلی، اگر امروز از تهران به مقصد شهر مشهد مقدس سوار قطار شوید و ایستگاه به ایستگاه توقف کنید و به دل شهرها بروید، هنوز طراح‌ها و پارچه‌هایی می‌بینید که برگرفته از مد سنتی ایرانی هستند. مدل‌هایی که نیاز به القای کمی نوآوری و خلاقیت دارند تا امروزی و کاربردی شوند. یادتان باشد در تمام دنیا لباس‌های سنتی جایگاه ویژه‌ای دارند و از آنان با عنوان کلاسیک یاد می‌شود. برای همین است که می‌گویم ایران صدها مد کلاسیک دارد که باید از دل شهرها استخراج شود و با اضافه شدن کمی خلاقیت، بار دیگر به زنان و دختران جوان عرضه شود. طرح‌هایی که هر کدام نقشی ماندگار دارند و زیبایی را در پوشیدگی مطلق نمایان می‌کنند.
از نظر شما که سال‌ها در زمینه طراحی لباس فعالیت کرده‌اید، مد چیست. آیا با پوشیدگی منافاتی دارد؟
مد هر آن چیزی است که با خلاقیت و نوآوری پیوند خورده باشد و زیبایی که در مد به آن تاکید می‌شود هیچ منافاتی با پوشیدگی ندارد. بشر از دیرباز هر آنچه را که نداشته، دوست داشته به دست آورد. در واقع بشر به دلیل تولد در عین عریانی، همواره مایل به پوشیدگی بوده است. حال این پوشیدگی می‌تواند از کلیشه و تکرار دور شود و شکل طرحی نو با عنوان مد به خود بگیرد.
چرا اینقدر علاقمند به معرفی مدل‌های ایرانی هستید؟
بهتر است پاسخ تان را اینگونه بدهم. بارها شنیده‌ایم که مسئولان عنوان می‌کنند، خانم‌ها اینگونه لباس نپوشند. اما هیچ وقت نشنیده‌ایدکه بگویند چه بپوشند. همین خلاء است که مرا ترغیب می‌کند به دختران سرزمینم نشان دهم که می‌توانند چه چیزی را بپوشند. اگر دختری با سربندهای سنتی ایران آشنا شود، فکر نمی‌کنید زیباتر باشد سربند به سرش ببندد تا پارچه‌ای که ساخته شده کشور چین است و با فرهنگ سرزمین‌مان بیگانه. اگر یک زن ایرانی، تاریخ لباس‌اش را نداند که ایرانی نیست، پس متعلق به کشوری بیگانه است و باید به کشوری که به آن تعلق دارد برود. از همین رو است که علاقمندم خانم‌های ایرانی به گذشته پرافتخارشان بازگردند و رد پای تاریخ کهن سرزمین‌شان را در لباسی که به تن می‌کنند، بشناسند.
با توجه به آنکه بارها در کشورهای اروپایی شوی لباس‌های ایرانی _ اسلامی گذاشته‌اید، نگاه زنان دیگر کشورها به لباس‌های طرح شرقی شما چگونه بوده است؟
همان طور که جوانان ما عطشی برای پوشیدن لباس‌های فرنگی دارند، زنان اروپایی نیز تمایل دارند لباس‌های طرح ایران قدیم ما را بپوشند. نمونه‌اش بازیگر معروف کاترین زتاجونز بود که در سال 2004 برای مراسم تقدیر از مایکل داگلاس، همسرش از طریق دوستی واسطه (صبا کامکار) از من خواست لباسی برایش تهیه کنم تا آن را بر روی فرش قرمز آن مراسم به تن کند. وقتی آن لباس را پوشید زبانزد همه دنیا شد. چراکه زنان غربی به خوبی می‌دانند طرح لباس اگر بن مایه فرهنگ و تمدن اصیل داشته باشد، حرفی برای گفتن دارد و می‌تواند خوش بدرخشد.
