علّامه محمّدحسین طباطبایی، مفسّر عالی‌مقدار می‌نویسد:
«فالنساء هنّ الركن الاول و العامل الجوهری للاجتماع الانسانی(10)؛ زنان، سنگ زیرین و ركن اساسی و علت واقعی انسجام و تشكیل اجتماع خانوادگی انسان‌ها هستند.»
بعضی از مفسّران وجود زن و عواطف زیبای او را همانند ملاط چسبنده و مستحكم یك ساختمان دانسته‌اند كه سالیان سال اجزاء یك بنای عظیم را نگه می‌دارد و در استحكام و بقای آن نقش اساسی دارد، همانند سیمان و ماسه و آهك و غیره. این جاذبه عظیم را خداوند در وجود زن قرار داده است و او را سبب «آرامش و سكینه» معرفی نموده است.
قرآن كریم حفاظت و حراست از این ركن اساسی را بر عهده مردان نهاده و با توجه به توانایی‌های ذاتی‌شان آنان را مسوول می‌داند و می‌فرماید:
«الرّجالُ قَوّامُونَ عَلَی النّساء یما فَضَّلَ اللهُ بَعْضَهُم عَلی بعضٍ وَ بما اَنْفَقُوا مِن اموالِهم»(11)؛ مردان، سرپرست و نگهبان زنانند، به خاطر برتری‌هایی كه خداوند (از نظر نظام اجتماعی) برای بعضی نسبت به بعضی دیگر قرار داده است و به خاطر نفقاتی كه از اموالشان در مورد زنان پرداخت می‌كنند.
در تبیین مسوولیت مردان، چند نكته حائز اهمیت است:
1) قَیم؛ كسی را گویند كه مسوولیت كارهای مهم دیگری را به عهده گیرد و آن را انجام دهد. قوّام و قیام، اوزان صیغه مبالغه است كه بر برتری همیشگی و ذاتی مردان بر زنان دلالت دارد.
2) بما فضَّلَ اللهُ؛ فضیلت آن امتیازی است كه به طور طبیعی مردان (جنس نر) نسبت به زنان (جنس ماده) دارند. (12) همانند قدرت و مقاومت در برابر كارهای سخت و سنگین و نیز معضلاتی كه هم‌توان بیشتری را می‌طلبد و هم اندیشه قوی‌تر را .
از سوی دیگر، عواطف و احساسات پاك و قوی زنان آن قدر مورد توجه و التفات خداوند سبحان است كه آرامش مردان را در سایه آن دانسته و بر آن تصریح می‌كند بلكه بار دیگر تأیید می‌نماید:
«هُوَ الذّی خَلَقَكُم مِنْ نَفْسٍ واحِدَهٍ وَ جَعَلَ مِنها زَوجَها لِیسْكُنَ الیها...»(13)؛ اوست كه شما را از یك تن آفرید و همسر او را از [نوع] او پدید كرد تا بدو آرام گیرد.
3) بِما اَنْفَقُوا؛ در وادی ازدواج تأمین زندگی مادی زن را بر عهده مرد قرار داد و در صورت تمكین و رضایت بخشی كامل، او را «واجب النفقه» مردان نمود؛ كه این خود یك سختی دیگر است كه با جسم و اعضاء و جوارح مرد هماهنگی دارد و در این راستا هرگونه زحمت و خطری را به جان می‌خرد و برای دفاع از ناموس و حیثیت خویش گاه مال و گاه جان خود را فدا می‌نماید.
ج) مراقبت از تداوم زندگی
ادامه زندگی خانوادگی و زناشویی از دیگر موهبت‌های الهی است كه بشر برای آن تلاش می‌كند، و می‌خواهد آنگاه كه پیوند ایجاد شد، به سادگی بحث جدایی مطرح نشود. در این راه دو ركن اساسی خانواده (زن و شوهر) موظفند از آنچه سبب جدایی می‌شود، پرهیز نمایند بلكه در راه استحكام پیوند زناشویی سعی مضاعف داشته باشند. قرآن كریم به این مطلب چنین اشاره می‌كند:
«وَ هُوَ الّذی خَلَقَ مِنَ الماءِ بَشَراً فَجَعَلَهُ نَسَباً وَ صِهْراً وَ كانَ رَبُّكَ قدیراً»(14)؛ خداوند كسی است كه بشر را از آب آفرید، آنگاه در آفرینش او پیوندهای نسبی و سببی به وجود آورد (و نسل او را از این دو طریق گسترش داد). و پروردگار تو همواره تواناست.
با توجه به مطلب فوق، عده‌ای از مفسّران گفته‌اند: در آیه 21 سوره روم «وَ جَعَلَ بَینَكُمْ مَوَدَّهً وَ رَحْمَهً...» آوردن این دو كلمه كه- حكایت از شدت علاقه زن و مرد و وابستگی این دو به یكدیگر است و این دو واژه مفاهیم عمیق و ژرفی را در دل دارد- سه احتمال وجود دارد:
1- مودّت: انگیزه ارتباط در آغاز كار ازدواج است و اما ادامه و پایان آن كه یكی از دو همسر ممكن است ضعیف و ناتوان شود و قادر بر خدمت نسبت به دیگری نباشد، «رحمت» جایگزین مودّت می‌شود. او دلسوزی خاص دارد، حتی از دیگران جهت كمك به همسرش استمداد می‌طلبد و خود را به هر آب و آتش می‌افكند تا رحمت الهی را از خویش بروز و ظهور دهد در حالی كه آن روز نه نیازمندی جنسی و شهوانی است و نه مسائل دیگر جوانی. در این مرحله حساس مراقبت از یكدیگر اهمیت زیادی دارد، همچون مریضی كه توجه‌های پیاپی نزدیكان وی، او را بهبود می‌بخشد و ایجاد امید می‌نماید.
2- مودّت: درباره بزرگ‌تر‌هاست كه توان خدمت به یكدیگر را دارند، اما كودكان و فرزندان كوچك در سایه رحمت پرورش می‌یابند و رشد می‌كنند و شاید رسول خدا صلی‌الله علیه و آله و سلم هم كه فرمود: «وَاَرْحَمُوا صِغارَكُمْ؛ به كوچكترها ترحم كنید»، بر همین اساس بوده است.
3- مودّت: غالباً جنبه دو طرفه (تقابل) دارد، به مجرّد آن كه از طرفی سر زد، براساس قانون طبیعت، طرف مقابل باید آن را جبران كند و الّا ظلم و ستم خواهد شد. اما رحمت، یك جانبه و ایثارگرانه است لكن بقای جامعه كوچك (خانواده) و بزرگ (اجتماع) به خدمات متقابل است كه ریشه در مودّت دارد.(15)
در هر صورت آیه شریفه، «مودّت» بین دو همسر را مطرح می‌كند كه قطعاً بقای جامعه بزرگ انسانی در سایه بروز و ظهور این موهبت الهی است و همچنین «رحمت» كه لازمه اخلاق انسانی و استمرار فضائل و كرامت‌های بشری است. و با این موهبت الهی مراقبت و حفظ از یكدیگر ادامه می‌یابد؛ چنانچه این دو از بین برود و یا به ضعف و كمبود گراید، هزاران بدبختی و اضطراب روحی و روانی را به دنبال خواهد داشت.
برای خواندن بخش اول- خانواده از دیدگاه قرآن و اهل بیت(ع)- اینجا کلیک کنید.
برای خواندن بخش سوم- خانواده از دیدگاه قرآن و اهل بیت(ع)- اینجا کلیک کنید.
برای خواندن بخش چهارم- خانواده از دیدگاه قرآن و اهل بیت(ع)- اینجا کلیک کنید.
برای خواندن بخش پنجم- خانواده از دیدگاه قرآن و اهل بیت(ع)- اینجا کلیک کنید.
