الف) - دوست یابی:
در مورد دوست یابی و انتخاب دوست خوب که موضوع مورد نظر شماست نکاتی را تقدیم میداریم که امیدواریم مفید و راه گشا باشد: چه انسان را فطرتا موجودی اجتماعی بدانیم و چه نه داشتن روابط اجتماعی - به ویژه شکل دوستی آن - یک ضرورت بی تردید و انکارناپذیر است و عقل و اندیشه هر انسانی وی را به داشتن چنین ارتباطی رهنمون میگردد و در کنار رسول باطن، رسول ظاهر و توصیههای دینی نیز ما را به این عمل ترغیب میکند. آنگونه که علی بن ابیطالب (ع) میفرمایند: «فقد الاحبه غربه ; انسان بی دوست غریب است», (نهج البلاغه فیض الاسلام، حکمت 26)
و یا در روایت دیگری امام معصوم (ع ) میفرمایند: «التودد نصف العقل»، (بحارالانوار, ج 74, ص 168) به هر حال افراد مردم گریز ناقص العقل تلقی شده اند زیرا تودد معادل نصف عقل و اندیشه قرار داده شده است . بنابراین باید در جلب دوستان نیکو کوشید و اسلام در بین مکاتب بیشترین توجه و اهتمام را به این امر دارد.
P}درخت دوستی بنشان که کام دل به بار آرد نهال دشمنی بر کن که رنج بی شمار آرد
اما با چه کسی باید دوستی نمود و آداب دوستی نمودن چیست ؟ دوست مورد نظر باید از ویژگیهای اخلاقی و رفتاری و فکری خاصی برخوردار باشد تا سزاوار محبت ورزیدن و دوستی نمودن گردد. و این شرائط فراوان و شرح و بسط آن فراتر از حوصله یک مقاله است و لذا به ویژگیهای یک دوست خوب اشاره میکنیم تا با رعایت آنها در انتخاب دوست خوب موفق باشید:
الف. از شرایط یک دوست ایده ال وفاداری است . دوست باید به اصول اخلاقی و تعهدات دوستی و عهد و پیمانی که منعقد میسازد پایبند و وفادار باشد.
ب. مؤدب بودن به آداب اجتماعی و متخلق بودن به اخلاق نیک و پسندیده شرط دیگر دوست ایدهآل است . چه آدمی متأثر از همنشین و دوست خود است و شخصی بیگانه با آداب اجتماعی نه تنها به شما آسیب میرساند و به واسطه رعایت نکردن آداب اجتماعی و اخلاق نیک حیثیت شما را تهدید و به آن آسیب میرساند بلکه به صورت غیر مستقیم بی ادبی را به شما نیز میآموزد و راه و رسم تخلف از اخلاق پسندیده و نیک را به شما یاد میدهد و سد راه تخلق به اخلاق حسنه میگردد.
ج = آگاهی و بینش عالی داشتن از دیگر ویژگیهای یک دوست خوب است . آگاهی و بینش چراغ راه و جهت دهنده حرکت است و چه زیباست که دو همراه در مسیر زندگی از پرتو فیض وجود یکدیگر بهرمند شده و پا بپای یکدیگر گام بردارند و در این مسیر خود را از انحرافات مصون و وجودشان را از آفات بیمه سازند و اولین گام در این فعالیت شناخت انحرافات و آفات و راه مقابله با آنها میباشد و شخص جاهل و نادان از این کار عاجز و تسلیم انبوه انحرافات خواهد شد و از تشخیص راه از چاه ناتوان است. پر واضح است که چنین فردی نه تنها خود را به اعوجاج و انحراف میکشاند بلکه همراهان خود را مبتلا میسازد و لذا برای مصونیت یافتن از انحرافها و پی بردن به آفات و انحرافات و شناخت راه حق داشتن دوست آگاه و مطلع یک ضرورت بی تردید است.
د = دیانت و پایبندی به احکام دین و فرامین الهی اگر اهل دین بودن یک امتیاز است و پایبندی به احکام شریعت یک ضرورت میباشد باید تمام عوامل موئثر در این خصیصه را تأمین نمود و دوست خوب بواسطه تأثیری که بر رفتار شما دارد باید شما را به سمت این ویژگی ایده ال دعوت نماید. اگر دوست شما باعث محرومیت شما از خوبیها گردد و به نوعی موجب متضرر شدن شما شود - آن هم ضرری که جبران ناپذیر یا جبران آن سخت است - این دوستی دوستی پسندیده و معقولی نیست .
ه = دور اندیشی از دیگر ویژگیهای دوست خوب است تا قبل از بروز خلل و انحراف در زندگی و هر گونه حادثه منفی و ناخوشایندی شما را آگاه و مطلع سازد. و الا در آن صورت دو نفر همراه هم به خطا مبتلا میشوید.
و = خدا پروائی و پرهیزکار بودن در همه امور خدا و دستور و رضایت خدا را مد نظر داشته باشد.
ز = آینه یکدیگر بودن و خیر خواهی نمودن و عیب یکدیگر را دوستانه - نه خصمانه - متذکر شدن شرط دیگری است که موجب پیشرفت روز افزون شما خواهد شد و راه ایراد گرفتن دیگران و برخوردهای تلخ و تهدیدآمیز و... را سد خواهد کرد. و بالاخره یکی دیگر از شرائط دوست خوب همترازی اجتماعی دو دوست و تواضع نمودن و احترام متقابل است.
برای کسب اطالاعات بیشتر درباره این سوال کتابهای زیر را معرفی میکنیم:
1- دوستی در قرآن و حدیث، نوشته آقای ری شهری
2- دوستی و دوستان، نوشته آقای سیدهادی مدرس، ترجمه حمیدرضا شیخی و حمیدرضا آژیر, از انتشارات آستان قدس رضوی، 1376
3- آئین دوستی (دوست یابی) نوشته دیل کارنگی، انتشارات پیمان 1378
4- آئین دوستی در اسلام، نوشته آقای بابازاده
توجه : بیان این نکته ضروری است که آنچه به عنوان ویژگیهای دوست خوب بیان شد مطلق و صد در صد نیست چه اینکه انسانها کم و بیش دارای نواقصی نیز هستند کما اینکه خود ما وقتی به کارنامه زندگی خود نگاهی میافکنیم آن را بی نقص و عیب نمی بینیم لذا همه ویژگیهایی که گفته شد به این معناست که به طور نسبی دوست خوب باید این خصوصیات را داشته باشد و جهت کلی زندگی او نیز به سمت و سوی این ویژگیها و جنبههای مثبت باشد.
- عوامل مؤثر در دوست یابی یا راهکارهایی برای دوست یابی:
با دیگران خوشسخن باشید.
نرمخویى را فراموش نکنید.
کلمات مهرآمیز را تکیه کلام خود قرار دهید.
گذشت داشته باشید.
پذیرش بدون قید و شرط دیگران و برقرار نمودن ارتباط با کمترین هزینه.
نیکوکارى.
احسان.
تصمیم قاطع اتخاذ نمودن.
این موارد فوق از جمله امورى هستند که در آیات 195 سوره آل عمران و 96 سوره مریم به آنها اشاره شده است و مىفرماید: «اى پیامبر، اگر این ویژگىها را نداشتى مردم از اطراف تو پراکنده مىشدند». بنابراین شما نیز اگر در صدد جذب مردم هستید باید به این امور اهتمام سخت داشته باشید.
افزون بر موارد فوقالذکر در ارتباطهاى دوستانه رعایت نکات زیر موجب استحکام و تقویت این روابط خواهد شد که شما نیز با رعایت دقیق این امور مىتوانید به هدف خود نائل آیید:
الف) رفتارها و اعمالى که باید انجام گیرد:
همدردى واقعى و عملى،
بخششهاى مالى و عفو و گذشت و حتى بر زبان نیاوردن آنها،
یکرنگى،
مدافع حقوق او بودن در حضور و در زمان عدم حضور او،
کمتوقع بودن،
اظهار نمودن دوستى و محبت خود با زبان و عمل،
فروتنى در برابر او،
پرهیز از مجادله و بگومگوهاى بىثمر و حتى برخى بگومگوهاى باثمرى که موجب رنجش خاطر مىگردد،
گوش فرادادن به حرف او و شنونده خوب بودن،
پوشیدن اسرار او،
بردبارى در برابر ناملایمات و لغزشهایى که از او صادر مىشود،
شاد کردن او،
هدیه دادن به مناسبتهاى مختلف به ویژه مناسبتهایى که براى او اهمیت دارد،
دعا کردن در حق او،
پرهیز از ملامت و سرزنش علنى و غیرعلنى و حتى برخى انتقادهایى که موجب ناخرسندى او مىگردد،
وفادارى،
تعهد و عهد و پیمان و وعدهها،
رعایت ادب و احترام و آداب اجتماعى،
دوراندیشى و خیرخواهى،
کوشش در جلب محبت و علاقه او به هر شکلى مشروع و ممکن.
ب ) رفتارها و اعمالى که باید از آن پرهیز نمود:
سخن چینى در حق او،
خیانت به سخن، حرف، خود او،
ستم نمودن،
اتهام بستن،
تندخویى و بداخلاقى،
خست به خرج دادن،
اعمال سلیقههاى فردى و شخصى،
دروغ گفتن،
خلف وعده،
عیبجویى نمودن.
برگرفته از پرسمان