امروز به نام اسلام سخن میگوییم و رسالت اسلام را رسالت برتر میدانیم. ما در مورد مسئله زن از یك سو و مسئله دانش و تخصص از سوی دیگر و مسئله خدمت به افراد بشر هم از جانب دیگر، به نام اسلام ادعاهایی داریم. ادعاهای ما، در چارچوب اسلام است.
ما معتقدیم زنان در هر جامعه سالم بشری قادرند و میباید فرصت پیدا كنند كه در حد سهم خود، تلاش و مسابقه خویش را در پیشرفتهای علمی و اجتماعی و سازندگی و اداره این جهان به عهده بگیرند. از این جهت، میان زن و مرد هیچ تفاوتی نیست. هدف از آفرینش هر فرد انسان، عبارت از همان هدف آفرینش بشریت است؛ یعنی رسیدن به كمال بشری و بهره بردن از بیشترین فضایلی كه یك انسان میتواند به آن فضایل آراسته بشود. فرقی هم بین زن و مرد نیست. نشانهاش در درجه اول، فاطمه زهرا(سلاماللهعلیها) و در درجه بعد، دیگر زنان بزرگ تاریخ است.
فاطمهیزهرا(س) در قله بشریت قرار دارد و كسی از او بالاتر نیست و میبینیم كه آن بزرگوار بهعنوان یك بانوی مسلمان، این فرصت و قدرت را یافت كه خودش را به این اوج برساند. پس، فرقی بین زن و مرد نیست و بخصوص شاید از همین جهت هم است كه خدای متعال در قرآن كریم، آن وقتی كه راجع به نمونه انسانهای خوب و نمونه انسانهای بد مثال میزند، مثال را در هر دو مورد از زن انتخاب میكند. یك مورد زن فرعون و در مورد دیگر، همسر نوح و لوط را مثال میزند: «و ضرب الله مثلاً للذین امنوا امرات فرعون». در مقابل هم در مورد انسان بد و نگونسار و كجرفتار و انسانی كه در جهت غلط حركت میكند، به زن نوح و لوط مثال میزند.
پاسخ اسلام به برداشت غلط و مستمر در تاریخ بشریت نسبت به جایگاه زن
اینجا، جای سؤال است كه مرد هم بود، حالا یكی را از مرد و یكی را از زن مثال میزد. نه، در همه قرآن، وقتی كه میگوید: «ضرب الله مثلاً للذین امنوا» یا «ضرب الله مثلاً للذین كفروا»، در هر دو مورد از زن مثال میزند. آیا این به معنای آن نیست كه ما باید از دیدگاه اسلام، به برداشت غلط و متأسفانه مستمر در تاریخ بشریت نسبت به جایگاه زن پاسخی بدهیم؟ اسلام میخواهد بایستد و این برداشت و روش و فهم غلط از مسئله زن را ـ كه در طول تاریخ هم وجود داشته است ـ تصحیح كند. من تعجب میكنم ـ جز استثناها ـ چرا این گونه بوده است؟ چرا بشریت همواره درباره مسئله زن و مرد، كج فكر كرده است و میخواهد در مقابل این بایستد. شما از تعلیمات انبیا كه بگذرید، در همه برداشتها و تحلیلها و تفكرات بشری، جایگاه زن و مرد، جایگاه غلطی است و نسبت زن و مرد، نسبت غلطی میباشد. حتی در تمدنهای خیلی بلند پایه دنیای باستان ـ مثل تمدن روم یا ایران ـ برداشت از زن، یك برداشت غلط است كه من دیگر نمیخواهم جزییات و تفاصیل را بیان كنم و لابد خودتان میدانید و میتوانید هم مراجعه كنید. امروز هم وضع دنیا همین گونه است. امروز هم علیرغم همه این جنجالها و هیاهوها و ادعاهایی كه در حمایت از زن و موضع انسانی او میشود، متأسفانه همین برداشت غلط وجود دارد و اروپاییها چون دیرتر از كشورهای اسلامی و كشورهای غیر اروپایی وارد میدان شدند، نسبت به مسئله زن دیرتر تنبه پیدا كردند.
میدانید كه تا دهههای دوم این قرن، هیچ زنی در هیچ جای اروپا، حق رأی نداشت. آن جاهایی هم كه دمكراسی بود، زن حق صرف كردن مال خودش را نداشت. از دهه دوم ـ یعنی از سالهای هزار و نهصد و شانزده یا هیجده به بعد ـ آرام آرام در كشورهای اروپایی، تصمیم گرفتند كه به زن حق اعمال نظر و تصرف در سرمایه خود و حقوق اجتماعی متساوی با مرد بدهند. بنابراین، اروپا خیلی دیر از خواب بیدار شد و خیلی دیر مسئله را فهمید. مثل این كه میخواهد با جنجالهای دروغین، از لحاظ زمان جبران این عقبافتادگی را بكند. البته در تاریخ اروپا، خانمهایی كه ملكه میشدند و یا اشرافی بودند، وجود داشت؛ اما حكم یك زن و زنان یك فامیل یا یك تیره یا یك طبقه، غیر از مسئله زن است. این تبعیضها همیشه بوده است. خانمهایی هم بودهاند كه در سطوح بالا قرار میگرفتند و مثلا ملكه كشوری میشدند و این امتیاز، از طریق خانواده و میراث به آنها داده میشده است؛ اما «زن» این طور نبوده و بر خلاف دیدگاههای ادیان ـ كه سالم و دست نخوردهاش اسلام است و دیگر ادیان هم یقینا همین دیدگاه را دارند ـ به هیچ وجه در جامعه از حقوقی برخوردار نبوده است. پس، میبینید امروز هم كه دنیای تمدن غرب میخواهد آن عقبافتادگی بسیار ملامتانگیز خود در مورد مسئله زن را جبران كند، طور دیگری جبران میكند. تصور من این است كه آنها جانب مفاهیم انسانی در مورد زن را تحتالشعاع مسایل تبلیغاتی و سیاسی و اقتصادی قرار میدهند؛ كما این كه از اول هم در اروپا همینطور بوده است و از همان هنگام كه به زنان حقوقی داده شد، غالبا بر همین مبانی غلط استوار بوده است. وقتی كه به صحنه تفكرات عالم نگاه میكنم و بینش اسلام را مشاهده مینمایم، بروشنی درمییابم كه جامعه بشری هنگامی خواهد توانست نسبت به مسئله زن و رابطه زن و مرد، سلامت و كمال مطلوب خود را پیدا بكند كه دیدگاههای اسلام را بدون كم و زیاد و بدون افراط و تفریط درك كند و كوشش نماید آنها را ارایه كند. این، ادعای ما نسبت به مسئله زن در عالم است. ما آن چیزی را كه در تمدنهای مادی امروز نسبت به زن عمل میشود و وجود دارد، به هیچ وجه قبول نداریم و آن را به صرفه و صلاح زن و كل جامعه نمیشماریم.
اسلام میخواهد كه رشد فكری و علمی و اجتماعی و سیاسی و ـ بالاتر از همه ـ فضیلتی و معنوی زنان، به حد اعلی برسد و وجودشان برای جامعه و خانواده بشری ـ بهعنوان یك عضو ـ حد اعلای فایده و ثمره را داشته باشد. همه تعالیم اسلام از جمله مسئله حجاب، بر این اساس است. مسئله حجاب، به معنای منزوی كردن زن نیست. اگر كسی چنین برداشتی از حجاب داشته باشد، برداشتش كاملا غلط و انحرافی است. مسئله حجاب، به معنای جلوگیری از اختلاط و آمیزش بیقیدوشرط زن و مرد در جامعه است. این اختلاط، به ضرر جامعه و بهضرر زن و مرد ـ به خصوص به ضرر زن ـ است.
حجاب، به هیچ وجه مزاحم و مانع فعالیتهای سیاسی و اجتماعی و علمی نیست؛ دلیل عینیش هم شما هستید. شاید عدهای تعجب میكردند و هنوز هم تعجب كنند كه خانمی در سطح بالای علمی در هر رشتهای وجود داشته باشد كه خودش را با تعالیم اسلامی و از جمله با مسئله حجاب منطبق كند. این، برای بعضی باورنكردنی بود و نمیتوانستند تصورش را بكنند.
از برخوردهای لوده و هرزه كسانی هم كه در دوران رژیم طاغوت، حجاب را مسخره میكردند، میگذریم. در آن دوران، افراد معدودی از خانمها و دختر خانمها در دانشگاهها حجاب داشتند كه مورد تمسخر و استهزا بودند....
زن، سرباز خط مقدم انقلاب
انقلاب ما، همه این تصورات باطل را تخطئه كرد و دیدیم كه خانمها، سربازان خط مقدم انقلاب بودند و این به معنای واقعی كلمه است و من به عنوان یك مبالغه نمیگویم. ما در جریان انقلاب شاهد بودیم كه زن در كشور ما، سرباز خط مقدم انقلاب شد. اگر زنها با انقلاب سازگار نبودند و این انقلاب را نمیپذیرفتند و به آن باور نداشتند، مطمئنا این انقلاب واقع نمیشد. من به این معنا اعتقاد دارم. اولا، اگر آنها نبودند، نیمی از گروه انقلابیون مستقیما در میدان نبودند. ثانیا، به طور غیرمستقیم روی فرزندان و شوهران و برادران و محیط خانه ـ كه زن در محیط خانه دارای تأثیر فرهنگی زیادی است ـ اثر میگذاشتند. این حضور آنها بود كه توانست ستون فقرات دشمن را بشكند و مبارزه را به معنای واقعی كلمه پیش ببرد.
در میدانهای سیاسی نیز، ما خانمهایی را دیدهایم و میبینیم كه دارای قدرت تحلیل و سخنوری هستند و برای پذیرش مسئولیت در نظام اسلامی آمادهاند. البته این كار باز هم رو به گسترش است و باید پیش برود. در زمینههای علمی هم كه خود شما مصداق و نمونهاش هستید و از قبیل شما در رشتههای مختلف وجود دارند.
... در جامعه ما، آموزش رشتههای مختلف علوم كه برای ساختن این جامعه لازم میباشد، برای همه فریضه است. آن كسانی كه بتوانند، حقیقتا امروز از آن روزهایی است كه كسب علم فریضه شرعی است؛ علاوه بر این كه فریضه اجتماعی هم است. كسب علم فقط یك امتیاز نیست كه كسی بخواهد به جایی برسد و شغل پردرآمدی داشته باشد؛ مسئله این است كه كسانی كه میتوانند درس بخوانند، واجب است كه درس بخوانند و تخصصها را پیدا كنند. كسب علم و تخصص در رشته پزشكی ـ مثل بقیه رشتهها ـ برای مردها واجب است؛ اما برای زنها واجبتر میباشد؛ چون زمینه كار در میان خانمها كمتر است. به نسبت تعداد زنان در جامعه، ما پزشك زن كمتر داریم. بنابراین از نظر اسلام، این مسئله یك مسئله حلشده است و جامعه ما باید پیش برود.
پیام عملی خود را دقیق و مسجل کنید و به دنیا بدهید
من میخواهم بگویم كه شما خانمها برای دنیا پیامی دارید. این پیام را دقیق و مسجل كنید و به دنیا بدهید. پیام هم فقط پیام زبانی و شفاهی و كتبی نیست؛ بلكه بیشتر پیام عملی است. زنهای ایران، بخصوص كسانی كه در رشتههای گوناگون دانش و در چارچوب اسلام و احكام اسلامی و مهمتر از همه مسئله حجاب توانستهاند حركت بكنند، بایستی به زنان و دختران و دانشجویان زن دنیا عملا تفهیم كنند كه علم به معنای بیبندوباری نیست و لازمه تحصیل علم، بیقیدی نسبت به موازین اخلاقی در مورد معاشرت زن و مرد نیست؛ بلكه میتوان با رعایت كامل این موازین، علم را هم تحصیل كرد و به جاهای بالایی رسید و وجود شما میتواند به عنوان یك نمونه از پیام جهانی اسلام نشان داده بشود.
بله، من هم این را قبول دارم كه گفتید امروز دنیا تشنه است تا ببیند پیام ادیان چیست. در میان ادیان عالم، آن دینی كه ادعا میكند میتواند جامعه را به صورت همه جانبه بسازد، اسلام است. مسیحیت امروز و بقیه ادیان به طریق اولی، این ادعا را ندارند؛ لیكن اسلام ادعا میكند كه اركان بنای یك نظام اجتماعی را در اختیار دارد و میتواند این پایهها و ركنها را بنشاند و بر اساس این پایهها، یك نظام اجتماعی و یك جامعه سالم و پیشرفته بنا كند. ما بایستی در همه بخشها، از جمله در مسئله كسب دانش و همچنین در پیوند با این مسئله، مسئله زن و دانش، نشان بدهیم كه این امكان در اختیار اسلام است.
فرازی از بیانات مقام معظم رهبری در دیدار با گروهیاز زنان پزشك سراسر كشور