زندگی آنلاین؛ مجله اینترنتی سبک زندگی

امامزاده اسماعیل
امامزاده اسماعیل در خیابان شهید مصطفی خمینی، نزدیک میدان «سیداسماعیل» قرار دارد و منسوب به اسماعیل از اعقاب امام علی النقی(ع) است. یک سوی این بقعه به واسطه بازار سرپوشیده به خیابان اصلی بازار تهران راه می‌یابد. این مکان تاریخی شامل میدان، آب انبار، مسجد- مدرسه فیلسوف‌الدوله و بازار سیداسماعیل است.
بنای فعلی امامزاده شامل صحن، ایوان، رواق (ایوانی که در مرتبه دوم ساخته شود، پیشگاه)، بقعه و مسجد است. صحن امامزاده به شکل مستطیلی به ابعاد 23 و 35 متر است که محور طولی آن در امتداد شمالی- جنوبی قرار دارد و دارای سه ورودی است.
ورودی شرقی
ورودي شرقي که مدخل اصلی بنا نیز محسوب می‌شود، فاقد تزئینات است و به نظر می‌رسد نیمه‌کاره رها شده باشد. این ورودی مقابل سردر آب انبار ساخته شده و به معبر شمالی- جنوب شرقی امامزاده و خود امامزاده به میدان سیداسماعیل راه دارد. دو ورودی دیگر اطراف صحن نیز یکی در شمال و دیگری در جنوب به معابر فرعی راه دارند.
جبهه غربی
جبهه غربی بنا دارای ایوانی رفیع و خوش‌منظر است که در طرفین آن دو منار طویل دیده می‌شود. در طرفین ایوان، سه ایوانچه در لبه صحن واقع شده است. بدنه ایوان غربی پوشیده از کاشی و نیم گنبد آن مزیّن به مقرنس زیبا و پرکار است. در محل پاکار قوس پوشش ایوان، بر کتیبه‌ای با زمینه لاجوردی در سه سوی و روی کاشی‌های خشتی، عباراتی به خط سفید نقش بسته است.
طبق کتیبه موجود، قدمت درِ چوبی بقعه به سال 886 هـ . ق یعنی دوره آق قویونلو می‌رسد و ظاهراً قدیمی‌ترین سند بر جای مانده برای قدمت شهر تهران است.
کاشی‌های زرین فام مرقد متعلق به قرون هفتم و هشتم هـ . ق و مناره‌های موجود در این بقعه از قرن سیزدهم هـ . ق باقی مانده است.
امامزاده احمد و محمود
در حوزه ماهدشت کرج، خیابانی خاکی وجود دارد که به تپه‌ای باستانی و بنای آرامگاهی خشتی منتهی می‌شود. بنای امامزاده احمد و محمود بر تپه‌ای با ارتفاع حدود سه متر بنا شده و از فاصله دور در میان دشتِ مسطح، نمایان است. مصالح به کار رفته در این بنا فقط خشت و گل و بنا به صورت چندضلعی و با گنبد ضربی برپا شده است. گرچه بنا بسیار تخریب شده، ولی چنین به نظر می‌رسد که بنای امامزاده دو طبقه بوده و طبقه همکف به آرامگاه و طبقه دوم به سرداب اختصاص داشته است. سبک معماری بنا از دوره صفویه تبعیت می‌کند و می‌توان قدمت آن را نیز به این دوره نسبت داد.
اطراف امامزاده چندین قبر بسیار جدیدتر، به چشم می‌خورد و به نظر می‌رسد که این مکان قبلاً گورستان یک آبادی بوده است. در کنار امامزاده دو تپه باستانی وجود دارد که تنوع و فراوانی سفال‌های پراکنده در آنجا حکایت از اهمیت آنها دارد. سفال‌های جمع‌آوری شده از سطح تپه‌ها، قدمت آنها را به قرون هفتم تا نهم می‌رساند. با کمی فاصله، چله تپه، تپه سلیمان و تپه خاتون قرار دارند.
امامزاده ام‌کبری و ام‌صغری
این بنا هم‌اکنون در داخل شهر اشتهارد با گنبد بلند کاشیکاری شده نمایان است. ساقه گنبد از دو قسمت تشکیل شده است. قسمت زیرین گنبد با اشکال لوزی مزین شده و بقیه ساقه آن که قاعده گنبد را تشکیل می‌دهد، آجری است. کاشیکاری بغل‌های ایوان با تزئینات معلقی (پناهگاه) در نوع خود ممتاز است.
بقعه از دو بخش تشکیل شده و داخل بنا فاقد هرگونه تزئین و تنها با گچ سفید شده است. این بنا را می‌توان به دوره صفویه نسبت داد که بعد از آن در دوره‌های مختلف مورد مرمت قرار گرفته است.
امامزاده جعفر، پیشوا
بنای مرتفع و مجلل این امامزاده، یادگار دوره صفویه است. گنبد کاشیکاری و صحن وسیع این امامزاده در داخل شهر پیشوا خودنمایی می‌کند. کتیبه ایوان حکایت از تعمیر و الحاق آن به دستور فتحعلی شاه قاجار در سال 1227 هـ.ق دارد.
امامزاده جعفر، هشتگرد
این بنا در داخل شهر هشتگرد واقع شده و گرداگرد آن را دیواری احاطه کرده است. قدیمی‌ترین و اساسی‌ترین بخش این بنا حرم آن است. داخل بقعه فاقد هرگونه تزئین یا نوشته و کتیبه است.
امامزاده حسن
این بقعه در داخل شهر کرج واقع شده و بنای آن از داخل، به صورت چهارگوش وسیع است که در وسط هر ضلع آن طاق نمایی برپا شده است. نمای خارج نیز به صورت چهارگوش در نهایت سادگی است. پوشش خارجی سقف از کاه گل است و به راحتی می‌توان نحوه طاق‌بندی آن را مشاهده کرد. براساس کتیبه‌ای که در داخل ایوان ورودی بنا قرار دارد، ساختمان امامزاده در ربیع‌الاول سال 906 هـ . ق و به فرمان ابوالمظفر شاه تهماسب اول صفوی انجام شده است.
امامزاده داود
این آرامگاه در میان دره‌های سبز، در شش کیلومتری توچال و 15 کیلومتری فرحزاد واقع است. در گذشته بقعه امامزاده داود از بنایی سنگی مشتمل بر صحن و طاق نماهای کم‌عمق در اطراف و حرم و ایوان کوچکی در جنوب آن تشکیل می‌شد و گنبدی سبزرنگ داشت. وجود درختان بید بسیار کهن حکایت از بناهای قبل از صفویه دارد.
بنای اولیه این امامزاده سال‌ها پیش بر اثر سیلی بنیان‌کن از بین رفت و بنای فعلی که از ساقه گنبد بلند و گنبدی نوک تیز با دو گل دسته تشکیل شده، بعدها جایگزین بنای اولیه شد.حرم هشت ضلعی کنونی و سرداب زیر آن در زمان فتحعلی شاه قاجار به جای بنای قدیمی که یقیناً برج ساده سنگی بود، ساخته شد. درهای شمال و شرق حرم نیز به زمان فتحعلی شاه باز می‌گردد. در وسط حرم، ضریحی به رنگ چوب وجود دارد. وجود مرقد در داخل سرداب تنها منحصر به همین امامزاده است. نسب امامزاده براساس زیارت‌نامه بقعه به امام زین‌العابدین(ع) می‌رسد.
امامزاده رحمن و زید
این بقعه در حاشیه جنوب‌غربی روستای پلنگ‌آباد اشتهارد قرار دارد و دارای سه گنبد آجری ساده، سرسرا و راهرو است. امامزاده رحمن و امامزاده زید، در این بقعه دفن شده‌اند. این بقعه که در وسط محوطه بزرگی واقع شده و دارای حصار آجری است، منظره‌ای جالب و با عظمت دارد؛ به‌ویژه نمای سه گنبد آجری آن جلوه‌ای خاص به بنا بخشیده است.
از شیوه معماری ساختمان چنین به نظر می‌رسد که این بنا به تدریج در طی سه قرن هفتم و هشتم و نهم هـ . ق تکمیل شده است.
امامزاده زید
این امامزاده در راسته بازار شهر تهران قرار دارد و شامل یک حرم چهار ضلعی بزرگ و ایوان و صحن در سمت شرق با گنبد دو پوش مدور و ملحقات آن است. بنای اصلی بقعه به دوره صفویه (قرن دهم هجری) تعلق دارد. در زمان فتحعلی شاه و ناصرالدین شاه قاجار صحن و ایوان و گنبد دوپوش و متعلقات دیگری به آن افزوده شد. در کتاب آثار تاریخی تهران آمده است: «لطفعلی خان زند که در سال 1209 به دستور آقامحمدخان در تهران به قتل رسید، در مجاورت این بقعه به خاک سپرده شده است».
در گذشته‌های نه‌چندان دور این امامزاده با مساحتی بیش از 30000 مترمربع دارای صحن و فضای وسیع مشجر بود و در آن حجره‌ها و طاق نماهای عالی، گنبدی تخم مرغی شکل با کاشی‌های معرق، بقعه و رواقی زیبا به چشم می‌خورد. امروزه صحن این امامزاده به مدرسه تبدیل شده و تنها محوطه‌ای کوچک با دری که به سمت بازار خیاط‌ها باز می‌شود، از آن باقی مانده است.
امامزاده زین‌العابدین
بنای امامزاده زین‌العابدین سجاد(ع) در کنار روستای باغ خواص، در فاصله 10 کیلومتری ورامین قرار دارد. بقعه حیاطی وسیع دارد که مشجر و پوشیده از گورهای دوره اسلامی است.
بنا شامل اتاقی مربع‌شکل است. در میانه هر ضلع طاق‌نما و در چهار گوشه آن، چهارطاق نما دیده می‌شود. با تبدیل پلان چهار به هشت، گنبدی بر آن تعبیه شده است و در زیر آن نقوش بسیار زیبایی با استفاده از گچ شکل گرفته است. نمای زیر گنبد و پایه گنبد و همچنین دیوارهای داخلی آن گچ کاری شده است. در میانه این اتاق آرامگاه قرار دارد. آرامگاه حدود یک متر بلندتر از کف اتاق و دارای یک ضریح چوبی و مشبک است.
امامزاده سلطان مطهر
این امامزاده در حاشیه شهر بومهن در 52 کیلومتری شمال شرقی تهران، بر سر راه تهران- آبعلی قرار دارد. طرح کلی بقعه شامل پای بست هشت ضلعی با گنبد هشت ترک است که در نوع خود بسیار هنرمندانه بنا شده است. این گونه بناها، در معماری ایران به‌ویژه در شمال و شمال شرقی کشور سابقه ممتدی دارد و «پیرنیا» سبک معماری آنها را تجلی شاخصی از سبک ری در معماری ایران دانسته است. این سبک معماری به دلیل اوضاع طبیعی و جوی خاص شمال ایران دوام و بقای بیشتری داشته است.
بخش‌های اصلی بقعه سلطان مطهر شامل حیاط و ایوان بقعه، اتاق مقبره، کتیبه‌های سنگی مقابر هم‌جوار و صندوق چوبی بقعه است و «ملک کیومرث» یکی از مقتدرترین امرای محلی شمال ایران، آن را بنا نهاد.
امامزاده سیدنصرالدین
اندکی بالاتر از میدان محمدیه (اعدام سابق) بقعه سبزرنگی خودنمایی می‌کند که منسوب به مدفن نصرالدین از فرزندان امام سجاد(ع) است. این بنا مشتمل بر حیاط، صحن و بقعه هشت‌ضلعی است. بخش مهمی از صحن و حیاط امامزاده در خیابان کشی‌های دوره پهلوی اول از بین رفت. بقعه این بنا متعلق به سال 993 هـ . ق است که در کتیبه چوبی طویلی به خط ثلث حک شده است.
امامزاده حسین، ورامین
بنای امامزاده ی معروف به «شاهزاده حسین» نزدیک مسجد جامع ورامین واقع است. ساختمان موجود تنها ته رنگی از بنای باشکوه اولیه را که متعلق به قرن هشتم هـ . ق است، برخود دارد. بیشترین آثار باقی مانده از بنای اصلی، در محراب نفیس آن به چشم می‌خورد.
امامزاده صالح
بقعه امامزاده صالح در میدان تجریش تهران قرار دارد. گنبد کاشیکاری شده این بنا چندین بار مرمت و بازسازی شد و سرانجام در سال 1368 به طور کلی تخریب و با کاشی جدید بازسازی شد. ضریح اولیه آن از چوب ساخته شده بود ولی بعدها از نقره و کتیبه‌های اطراف آن با آب طلا منقوش و مزین شده است. حرم این بنا دارای ابعاد 5/6 × 6 متر است.
امامزاده صالح کتیبه‌ای به تاریخ 700 هـ . ق داشت که در تعمیرات مدخل ساختمان از میان رفت. در حمله مغول بنای امامزاده یکسره از بین رفته بود اما بانیان خیـّر آن را برپا داشتند.
مرحوم مصطفوی می‌نویسد: این بنای چهارگوش بزرگ و محکم تصور می‌رود مربوط به قرن هفتم هجری یا هشتم باشد و در کنار آن درخت چنار کهنسال در آبادی بزرگ تجریش واقع است. هلاکو میرزا فرزند فتحعلی شاه قاجار در سال 1210 بانی تعمیرات و تزئینات آن شده، نقاشی‌های آن را انجام داده است. طبق کتیبه موجود در بنا مدفن صالح برادر امام هشتم(ع) است. در سال 1323 خورشیدی مرحوم حسن فداکار بانی تغییرات و نصب کاشی مجدد در گنبد آن شد. در سال‌های اخیر تعمیرات اساسی در بنا و صحن این امامزاده انجام شده است.
در گورستان امامزاده صالح در کنار بقعه امامزاده صالح، شخصیت‌هایی چون میرزاحسن خان مُؤتمن‌الملک، میرزاحسن خان مشیرالدوله پیرنیا، دکتر حشمت و .... آرمیده‌اند.