در اوایل قرن حاضر که در واقع شروع شکل گیری صنعت خودرو در جهان بود نام شرکتهایی از کشورهایی مانند آلمان، فرانسه، انگلیس و بویژه امریکا که از لحاظ حجم تولید خودرو رتبه نخست را داشتند، بر سر زبان ها بود. در اوایل دهه هشتاد میلادی کشور ژاپن نیز به جرگه این خودروسازان پیوست و توانست جای امریکا را از لحاظ تولید خودرو بگیرد و در سال 2009 نیز چین که از اوایل دهه حاضر به جرگه خودروسازان در سطح جهان پیوسته بود، توانست جای ژاپن را بگیرد.
علی رغم اینکه خودروسازان معروف دنیا چه از لحاظ کیفیت محصولات و چه حجم تولید در کشورهای فوق الذکر قرار دارند اما به دلایل مختلف از جمله حجم اقتصادی تولید، نیروی کار ارزان، فناوری‌های پیشرفته دیگر طراحی و تولید خودرو تنها در یک کشور صورت نمی‌گیرد و معمولا اتحاد ها یا همکاری هایی بین خودروسازان در سرتاسر دنیا وجود دارد که این خود سبب شکل گیری خودروسازانی در دیگر کشورها علاوه بر کشورهای فوق الذکر می‌شود. در برخی مواقع حتی این خودروسازان که در ابتدا تنها با همکاری با خودروسازان معروف و با استفاده از نام آنها به تولید خودرو می‌پرداختند، نام تجاری مخصوص خود را نیز کسب کردند. در ادامه مروری بر صنعت خودرو درسطح جهان و خودروسازان کشورهای مختلف در دو قاره آفریقا و آسیا و با تکیه بر کشورهایی که صنعت خودرو در آنها پر رنگ تر است، داریم. سعی می‌شود در شماره آتی مجله و در بخش دوم این مقاله به بررسی صنعت خودرو در کشورهای متعلق به دو قاره آمریکا و اروپا نیز پرداخته شود.
صنعت خودرو در قاره آفریقا
مصر: آغاز صنعت خودرو در مصر به دهه 1960 میلادی بر می‌گردد. در آن دوره که مصادف با حکومت سوسیالیستی در این کشور بود، دولت قول تغییر نظام اقتصادی کشور از یک اقتصاد کشاورزی به یک اقتصاد صنعتی را داد که یکی از مصادیق آن تولید یک خودرو کاملا مصری بود. این خودرو به دلیل اینکه قابل رقابت با برندهای خارجی نبود از تولید خارج شد. این مسئله با پایان دوره سوسیالیستی و حرکت کشور به یک اقتصاد بازار آزاد مصادف شد. این وضعیت ادامه یافت تا سال 1985 که جنرال موتورز اولین خط مونتاژ خودرو خود را در مصر راه اندازی کرد و صنعت خودرو این کشور را دچار تحول ساخت. در این 25 سال صنعت خودرو مصر از سه کارخانه مونتاژ خودرو که عمدتا بر واردات قطعات و مونتاژ خودرو تکیه داشتند به 16 شرکت که 26 خط مونتاژ دارند و خودروهای سواری، تجاری سبک، کامیون و اتوبوس را مونتاژ می‌کنند تغییر کرد. البته به این تعداد باید 300 کارخانه تولید قطعات خودرو در این کشور را افزود. علاوه بر جنرال موتورز که از همان 25 سال فعالیت خود را آغاز کرد، شرکتهای دیگر مانند ب ام و، نیسان، هیوندا و دوو نیز بسیاری از محصولات خود را در مصر تولید می‌کنند. در واقع خط مونتاژ ب ام و در مصر تنها کارخانه ی ب ام و در خارج از آلمان است که ب ام و سری 7 را تولید می‌کند.
اما این رقم رشد تا سال 2004 که در آن صنعت خودرو مصر به طور چشم گیر و به واسطه تولید محلی خودورهای مونتاژی و قطعات خودرو رشد کرد، حاصل نشده بود. در این سال رئیس انجمن تولید کنندگان خودرو مصر اعلام کرد که بازار خودرو مصر رقم 72.417 را تجربه می‌کند که در سال 2007 این رقم به 227.488 رسید و رشد 314 درصدی را نشان داد. بیشترین رشد تولید در بخش خودروهای سواری بود که از رقم 55.471 در سال 2004 به 179.178 در سال 2007 افزایش یافت. انتظار می‌رود این روند رو به رشد در فروش خودرو در مصر ادامه داشته باشد و بازار خودروی این کشور در سال 2012 ظرفیت 444.000 دستگاه را داشته باشد.
صنعت خودرو در قاره آسیا
چین: صنعت خودرو در چین از سال 2000 رشد سریعی را تجربه کرده است. در سال 2009 در کشور چین 13.83 میلیون دستگاه خودرو تولید شد که توانست از حجم تولید خودرو در ژاپن که بیشترین میزان تولید را داشت، پیشی گرفت. بعلاوه فروش 13.64 میلیون خودرو در این کشور در این سال، چین بزرگترین بازار خودرو جهان شناخته شد و از امریکا در این زمینه پیشی گرفت. بیشترین فروشندگان خودرو در کشور چین در سال 2009 به ترتیب فولکس واگن، جنرال موتورز، هیوندا، نیسان موتورز، BYD، چری، هوندا، تویوتا و در نهایت جیلی بوده اند.
هند: صنعت خودرو هند به طور بدوی در دهه 1940 میلادی آغاز گردید. با این حال در 50 سال پس از آن رشد این صنعت به دلیل سیاستهای دولت سوسیالیستی و موانع اداری به کندی صورت گرفت. با آزادسازی اقتصاد در سال 1991 میلادی در هند به تدریج این موانع برطرف گردید و هند رشد 17 درصدی سالانه در تولید خودرو و رشد 30 درصدی در صادرات خودرو و قطعات آن را تجربه کرده است. تنها در سال 2010 بیش از 3.7 میلیون خودرو در هند تولید گردید و این کشور را در رده هفتم بزرگترین تولید کنندگان جهان و دومین رده از لحاظ رشد بازار صنعت خودرو در جهان قرار داد. بزرگترین خودروسازان هندی ماروتی سوزوکی، هیوندا موتور هند، تاتا موتورز و ماهیندرا و ماهیندا هستند. انتظار می‌رود کل گردش مالی صنعت خودرو هند از 34 میلیارد دلار در سال 2006 به 122 میلیارد دلار در سال 2016 برسد. یکی از جالبترین دستاوردهای صنعت خودرو این کشور عرضه خودروی تاتا نانو توسط شرکت تاتاموتورز بود که ارزانترین خودروی جهان با قیمت 2200 دلار شناخته شد. شرکتهای خارجی که در هند خط مونتاژ دارند شامل جنرال موتورز، فورد، هیوندا، هوندا، سوزوکی، نیسان موتورز، تویوتا، فولکس واگن، آئودی، اسکودا، ب ام و، فیات و مرسدس بنز می‌شوند.
ایران: در سال 2001، 13 خودروساز دولتی و خصوصی در ایران فعالیت داشتند که از میان آنها ایران خودرو و سایپا 94 درصد سهم بازار تولید داخل این کشور را تشکیل میدادند. ایران خودرو که خودروی همه گیر این کشور یعنی پیکان را تولید می‌کرد در سال 2005 آن را با برند سمند جایگزین کرد و هنوز با سهم 61 درصدی در سال 2001 بیشترین سهم را در بازار این کشور دارد و سایپا نیز با 33 درصد سهم رتبه دوم را کسب کرد. دیگر خودروسازان این کشور مانند گروه بهمن، کرمان موتور، کیش خودرو، رانیران، تراکتورسازی، شهاب خودرو و دیگر در مجموع 6 درصد سهم تولید این کشور را تشکیل می‌دهند. این خودروسازان دامنه گسترده‌ای از محصولات شامل موتورسیکلت ها، خودروهای سواری مانند سایپا تیبا، ون، کامیونت، کامیون‌های سایز متوسط و بزرگ، مینی بوس و اتوبوس و دیگر خودروهای سنگین را تولید می‌کنند. ایران در سال 2006 شانزدهمین خودروساز جهان با ناوگان 7 میلیونی را کسب کرد. تولید خودرو سالانه در ایران در سال 2005 از مرز یک میلیون گذشت و صادرات خودروی این کشور در 2009 از مرز 1 میلیارد دلار گذشت.
مالزی: صنعت خودرو مالزی شاید یکی از جوانترین صنایع در جهان باشد که رشد مستمری دارد و بازار جهان به استثنا آمریکا و اروپا را در پوشش خود دارد. لیست خودروسازان این کشور شامل موارد زیر می‌شوند:
پروتون ادار: اولین خودروساز مالزیایی
پرودوا: که با موتورهای دایهاتسور خودرو تولید می‌کند.
بوفوری و تی دی 2000: خودروسازان اصالتا استرالیایی که تولید کنندگان خودروهای عتیقه هستند.
DRB-HICOM: تولید کننده خودروهای سنگین گروه برهارد
کره شمالی: تولید وسایل نقلیه در کره شمالی بیشتر جنبه نظامی، صنعتی و ساختمانی دارد. در این کشور داشتن خودروی شخصی ممنوع است و خودروها تنها در خدمت ماموران دولتی هستند. به دلیل اینکه این کشور به هیچ سازمان یا انجمن جهانی در صنعت خودرو ملحق نشده است، اطلاعات در خصوص صنعت خودرو این کشور بسیار کم است. اما در این کشور همه نوع خودرو اعم از خودروهای شهری، جاده ای، لوکس، بیابانی، خودروهای تجاری کوچک و بزرگ، مینی بوس و اتوبوس و حتی تراموا تولید می‌گردد.
پاکستان: صنعت خودرو در پاکستان صنعتی پویا و رو به رشد بوده است اما آنچنان بنیان قوی ندارد که بتواند در لیست برترین‌های خودروسازی جهان جای گیرد. علی رغم حجم بالای تولید خودرو در این کشور تنها مدلهای معدودی در این کشور مونتاژ می‌شوند و مشتریان گزینه‌های کمی برای انتخاب دارند. نبود رقابت در صنعت خودرو به دلیل سلطه چند خودروساز و محدودیت واردات خودروهای سنگین منجر به افزایش قیمت خودرو در کشور شده است. در حال حاضر برخی از خودروسازان بزرگ خطوط مونتاژ در این کشور راه اندازی کرده اند و با خودروسازان محلی همکاری مشترک ایجاد کرده اند از جمله تویوتا، جنرال موتورز، هوندا، سوزوکی و نیسان موتورز. سهم صنعت خودرو این کشور از تولید ناخالص آن در سال 2007 رقم 2.8 درصد بود که پیش بینی می‌شود تا 5 سال آتی به 5.6 درصد برسد. در حال حاضر بخش خودرو 16 درصد از بخش تولید این کشور را تشکیل می‌دهد و پیش بینی می‌شود این رقم تا 7 سال آتی به 25 درصد برسد.
کره جنوبی: صنعت خودرو کره جنوبی امروزه در سطح جهان در رتبه پنجم از لحاظ حجم تولید و ششم از لحاظ حجم صادرات قرار دارد. صنعت خودرو در این کشور 50 سال پیش از این تنها به واردات از ژاپن و آمریکا و مونتاژ قطعات محدود می‌شد. گروه خودروسازی هیوندا- کیا در حال حاضر پس از تویوتا دومین خودروساز بزرگ در آسیاست. تولید سالانه خودرو در این کشور در سال 1988 از مرز یک میلیون دستگاه گذشت. در دهه 1990 این شرکت مدلهای داخلی بسیاری تولید کرد و توانست قدرت خود را با سرمایه گذاری مناسب در این صنعت نشان دهد. کیفیت خودروهای خودروسازان این کشور در سالهای اخیر به طور چشمگیری افزایش یافته است و خودروسازان این کشور در سطح جهانی مطرح شده اند.
تایلند: خودروسازی که در تایلند فعالیت می‌کند تایرونگ نام دارد. این شرکت در سال 1967 در بانکوک تاسیس شد که نام اولیه آن شرکت مهندسی تایرونگ با مسئولیت محدود بوده است و در سال 1973 نام خود را به شرکت خودروسازی تایرونگ یونیون با مسئولیت محدود تغییر داد. این شرکت در سال 1994 وارد بورس تایلند شد. فعالیت این شرکت شامل طراحی و توسعه محصول، تولید قطعات خودرو، تولید تجهیزات صنعتی، خطوط مونتاژ خودرو و فعالیت‌های مالی می‌شود. برخی از ون‌های تولیدی این شرکت با قوای محرکه لندرور و با طراحی بدنه و پلتفرم تایلندی تولید می‌شوند. خودروهای جدید بیابانی این شرکت برپایه کامیون‌های سایز کوچک و متوسط طراحی شدند که از فناوری، طراحی و مهارت مونتاژ این شرکت بهره می‌گیرند. مدلهای فعلی این خودروساز شامل 2009 TR Adventure برپایه ایسوزو D-Max و TR Allroader برپایه شورلت کلورادو هستند.
ترکیه: صنعت خودرو در ترکیه نقش مهمی در اقتصاد این کشور ایفا می‌کند. پایه این صنعت با راه اندازی کارخانه مونتاژ اوتاسان در سال 1956 و تولید انبوه خودرو آنادول در سال 1961 گذاشته شد. در سال 2008 ترکیه 1.147.110 دستگاه وسیله نقلیه تولید کرد و توانست رتبه ششم بزرگترین تولید کننده در اروپا و رتبه 15 در جهان را کسب کند. با داشتن خوشه هایی از خودروسازان و تامین کنندگان قطعات، صنعت خودرو ترکیه جزئی از شبکه جهانی تولید است که ارزش صادارتی بیش از 22 میلیارد دلار در سال 2008 را برای این کشور به ارمغان آورده است. خودروسازان معروف جهانی که در این کشور خط تولید دارند شامل فیات- توفاس، اویاک- رنو، هیوندا، تویوتا، هوندا و فورد- اوتاسان می‌شود.
