از زمان نصب اولين آسانسور در ايران در زمان احمد شاه قاجار توسط انگليسيها در ساختمان يك پالايشگاه تاكنون سالهاي زيادي ميگذرد. به طوريكه امروزه با رشد بلند مرتبه سازي، آسانسور يكي از اجزاي اصلي ساختمانهاي بلند مرتبه است.
اما مسئله قابل توجه اين كه همگام با توسعه استفاده از آسانسور در كشور، رعايت و اجراي سيستم هاي ايمني آسانسور به نحو شايسته مورد توجه قرار نگرفته است.
با نگاهي اجمالي به آمارهاي موجود در ايران در زمينه حوادث آسانسور در سال هاي اخير مي توان افزايش نسبي تعداد حوادث آسانسور را به خوبي مشاهده كرد. هرچند سير رشد اين آمارها منظم نبوده است، اما افزايش تصاعدي آن كاملا بيانگر لزوم توجه هر چه بيشتر به رعايت كردن اصول ايمني و همچنين استفاده از تجهيزات ايمني در آسانسورها ميباشد.
گمان میکنید تعداد قوانینی که در استاندارد برای ایمنی نصب و استاندارد آسانسور در نظر گرفته شده چند مورد است؟ در عوض تعداد اصولی که برای اطمینان از صحت کار باید رعایت شود چند مورد میباشد؟ شایان توجه است که استاندارد ایران با وجود تمام حجمش و اصلاحاتی که به طور مرتب بر آن صورت میگیرد در این رابطه بسیار ناقص است. خود مسئله اضافه شدن بندها و تغییرات دائمی آن نشان از ناکارآمدی قوانین حاضر دارد.
سازمان آتشنشاني و خدمات ايمني علاوه بر مهار حريقها و حوادث گوناگون در سطح شهر، هر روزه در راستای خدمات ایمنی فعاليت ويژه و گسترده اي را در جهت رسيدگي به حوادث آسانسور انجام مي دهد.
با توجه به كثرت وقوع حوادث آسانسور و علل مختلف آن، ميتوان اين حوادث را به تفكيك علت ايجاد آن، به 5 دسته تقسيم كرد كه هر كدام از اين 5 دسته عمليات خاص و متفاوتي را براي نجات محبوسين توسط نيروهاي سازمان آتش نشاني ميطلبد.
1- حادثه محبوس شدن: قطع برق شهر و نبود ژنراتور در ساختمان و عدم تجهيز آسانسور به سيستم خروج اضطراری (BLACK OUT)، سوار شدن بيش از حد ظرفيت، عدم سرويس و نگهداري توسط مالكان، خريداري آسانسورهاي نامرغوب توسط مالكان، تعويض قطعات آسانسور با قطعات غير استاندارد پس از خرابي، عدم مهارت كافي تكنسين آسانسور و ديگر موارد كه بيشترين تعداد حوادث آسانسور شامل اين گروه ميباشد.
2-گير كردن آسانسور: علل آنها شامل خارج شدن اتاقك از ريل راهنما، گيرپاچ كردن گيربكس موتور، جمع شدن سيم فولادي روي كابين آسانسور، پاراشوت كردن، فرسودگي و خوردگي ميباشد.
3-گير كردن اعضاي بدن در قسمت بالاي كابين آسانسور: كه عموما به علت خطاي تعميركار آسانسور در هنگام تعميرات در آسانسورهاي تك درب و مكانيكي (قديمي) و آسانسورهايي كه فاقد چشم الكترونيك هستند، روي ميدهد.
4-سقوط افراد در داخل چاهك يا روي كابين آسانسور: علل آن مواردي مانند پاره شدن كابلها به دلايل مختلف، عدم قفل درب ورودي هنگامي كه آسانسور در طبقه توقف نكرده است و خطاي تعميركار آسانسور در هنگام تعميرات ميباشد.
5- آتش سوزي و برق گرفتگي: علل آن مواردي مانند فرسودگي و غير استاندارد بودن سيستم برق رساني آسانسور، خطاي تعميركار آسانسور در برقراري اتصالات برقي و حريقهاي عمدي ميباشد.
در پايان اين يادداشت كوتاه سعي شده است بعضي از اين تذكرات و موارد ايمني به اختصار بيان شود:
1- استفاده از آسانسورهاي هوشمند كه پس از قطع برق در اولين طبقه بعدي توقف مينمايند
(سيستم BLACK OUT).
2- بهبود كيفي تجهيزات ايمني آسانسورها از قبيل دكمه اعلام خطر(شستي آلارم اضطراري)، تلفن، سيستم ايمني ترمز(گاورنر- پاراشوت) و...
3- استقرار آسانسور آتشنشاني در ساختمانهاي بزرگ.
4- انتقال اطلاعات آسانسورهاي جديد به سازمان آتشنشاني، جهت مهار حوادث مربوطه احتمالي.
5- ايجاد دورههاي آموزشي مناسب براي تكنسين هاي آسانسور.
به نظر میرسد یکی از راه های كاهش حوادث و بالا بردن ضريب ايمني آسانسورها همكاري هرچه بيشتر موسسه استاندارد، سازمان آتشنشاني، شهرداري و دیگر شركتهاي مربوطه میباشد. در این زمینه پيشنهاد سازمان آتشنشاني مبني بر تشكيل كميته راهبردي مشترك در رابطه با ارتقاي كيفيت و ايمني صنعت آسانسور، ميتواند بسیار تاثیر گذار باشد.