زندگی آنلاین؛ مجله اینترنتی سبک زندگی

از ديدگاه جامعه شناسي‌، مشارکت به معناي احساس تعلق به گروه و شرکت فعالانه و داوطلبانه در آن که به فعاليت اجتماعي منجر مي‌گردد، حائز اهميت است. از اين نظر، مشارکت، فرآيند سازمان يافته‌اي است که فرد در آن به فعاليتي ارادي و داوطلبانه دست مي‌زند . مشارکت اجتماعي شرکت فعالانه در حيات سياسي‌، اقتصادي و فرهنگي و به طور کلي تمامي ابعاد حيات مي‌باشد. مشارکت اجتماعي به آن دسته از فعاليت‌هاي ارادي دلالت دارد که از طريق آن اعضاء يک جامعه در امور محله، شهر و روستا به طور مستقيم يا غير مستقيم در شکل دادن حيات اجتماعي مشارکت دارند. مشارکت در همه زمينه‌هاي زندگي اعم از از سياسي، اقتصادي، اجتماعي و فرهنگي وجود دارد. نقطه عطف در مفهوم مشارکت در همه عرصه‌هاي فوق ارادي و داوطلبانه بودن آن است.
بنابراين مي‌توان چنين تصور کرد که افراد انساني براي رفع نيازمندي‌ها و کسب منافع شخصي و گروهي يا در چارچوب اعتقادات خود به صورت داوطلبانه اقدام به مشارکت مي‌کنند.
دو بعد مشارکت را مي‌توان چنين برشمرد:
الف) مشارکت به معناي شرکت در تصميم‌گيري، تصميم‌سازي و نظارت اجتماعي. از اين نظر مشارکت شامل تمام فعاليت‌ها مي‌شود که مستقيم يا غير مستقيم منجر به تصميم‌گيري در امور مربوط به جامعه انساني خواهد شد.
ب) مشارکت به معناي تشريک مساعي و فعاليت‌هاي دسته جمعي براي رفع نيازهاي روزمره چون تأمين امنيت ، جمع‌آوري محصولات کشاورزي و...
از اين منظر مشارکت سابقه‌اي طولاني دارد که عمر آن به اندازه عمر زندگي اجتماعي بشر است
آتش‌نشاني و خدمات ايمني تکيه گاه محکمي براي شهروندان در خصوص اتفاقات و حادثه‌هاي پيش بيني نشده مي‌باشد و مي بايست از يک سازمان با مديريت قوي و در قالب سازماني مستقل که د اراي توان مندي و اعتبارات مصوب جداگانه بوده پيروي نمايد تا اين امر باعث گردد از کليه هزينه‌ها و اعتبارات لازم در خصوص تهيه تجهيزات و فناوري‌هاي پيشرفته روز دنيا استفاده نموده و همچنين بتواند نسبت به بکارگيري نيروهاي توانمند و کارآمد که از نظر جسمي و روحي و رواني بالا برخوردار بوده اقدام نمايد. در بررسي‌هاي به عمل آمده در شهرهاي پيشرفته دنيا در امتياز‌دهي به خدمات شهرداري و مجموعه شهري آن شهري داراي امتياز برتر مي‌باشد که بر حسب نياز توانسته مکان‌هاي ايمني و آتش‌نشاني پيش‌بيني شده آن شهر را راه‌اندازي نموده باشد. در اين صورت مي‌توانيم بگوييم که داراي سازمان آتش‌نشاني و خدمات ايمني مي‌باشيم که مي‌توان ايده‌هاي مختلفي از جمله طرح تشکيل گروه آتش نشان داوطلب را در آن اجراء نمود. لازم به ذكر است كه هدف از آموزش آتش‌نشان داوطلب توسعه فرهنگ ايمني بين اقشار جامعه بخصوص جوانان مي‌باشد كه اين خود كاهش حوادث در سطح شهر را موجب مي‌شود . از طرفي در حوادث بزرگ (مانند طوفان گونو) اين گروههاي داوطلب همپاي آتش‌نشانان در عمليات شركت مي‌كنند و به امداد و نجات سرعت مي‌بخشند .
امروزه موضوع ايمني يکي از اساسي‌ترين نيازهاي زندگي بشر و در واقع بستر زندگي در شهر را تشکيل مي‌دهد . بنابرين کسب آمادگي‌هاي لازم جهت مقابله با آتش سوزي و آشنايي به اصول خود ياري جهت نجات خود و خانواده و همنوع يکي از وظايف مهم هر شخص مي‌تواند باشد زيرا به هنگام بروز هر حادثه‌اي هيچ فرد با عاطفه و نوع دوستي نمي‌تواند بي‌تفاوت شاهد نابودي جان و مال انسان‌ها باشد. بي‌گمان مشارکت مردمي در همراهي با سازمان آتش‌نشاني اين سازمان را در انجام وظايف به نحوه مطلوب تري ياري خواهد رساند. لذا باعنايت به ضرورت گسترش و تقويت مشارکت فراگير و داوطلبانه مردم در امور مختلف و در راستاي ارتقاء سطح فرهنگ ايمني شهروندان در مقابله با حوادث و آتش سوزي و امداد و نجات ضرورت طرح تشکيل آتش‌نشان  داوطلب بر مبناي ياري رساندن به خود و كمك به ديگران، بيش از پيش احساس و در واقع براي هر ايراني يك وظيفه ملي و اجتماعي محسوب و لازم است، كليه افراد جامعه با آمادگي كامل در اجراي اين اصل حياتي سهيم و به آن عمل نمايند. به عبارت ديگر در مواقع بروز حوادث و آتش سوزي هاي گسترده داشتن نيروهاي کافي و کارآمد و آماده به کار هنگام نياز ار اهداف اصلي برگزاري اين طرح مي‌باشد .
تاريخچه آتش نشاني جهان :
امروزه در هيچ يك از كشورهاي جهان نمي‌توان شهر بزرگي يافت كه در آن براي پيشگيري و مبارزه با آتش تشكيلات آتش نشاني و ايمني وجود نداشته باشد .
دو سئوال اساسي در اين زمينه مطرح مي‌باشد كه عبارتند از :
الف)چه انگيزه اي يا عاملي موجب تشكيل و توسعه سازمان آتش‌نشاني شده است ؟
ب) چرا كشورهاي صنعتي پيشرفته توجه بيشتري به تشكيلات آتش‌نشاني داشته و همواره در صدد تكميل همه جانبه اين موسسه خدماتي بر آمده‌اند؟
در واقع سازمان آتش‌نشاني و خدمات ايمني با حفاظت و صيانت از سرمايه‌هاي ملي در برابر آتش سوزي و حوادث مي‌تواند نقش مهمي را در توسعه اقتصادي كشور داشته باشد. بطور كلي قبل از آنكه بشر به آتش دسترسي پيدا كرده و از آن استفاده كند آثار و خطرات و آن را مشاهده كرد بعنوان مثال زماني كه در اثر اصابت صاعقه جنگل دچار آتش سوزي مي‌شد ، بشر اوليه مشاهده كرد كه در نتيجه آتش نور و حرارت توليد مي‌شود از طريق مرگ حيوانات مختلف كه در محاصره آتش قرار گرفتند و حوادث ديگر مواردي بود كه خطرات آتش از بدو پيدايش آن ثابت كرد، بطور دقيق مشخص نيست كه انسان از چه تاريخي به آتش دست يافت. يكي از قديمي ترين نشانه‌ها در اين خصوص در سال 1919 در غار شوكتين بدست آمده ، استخوان‌هاي سوخته كه در اين غار واقع در نزديكي چين بدست آمد ثابت مي‌كند انسان چگونگي استفاده از آتش را مي‌دانسته است نشانه‌هاي ديگر نيز مانند غار كشف شده در دوردوني فرانسه كه بقاياي كوره ها و اجاقهاي اين غار نشان مي‌دهد كه هزاران سال قبل آتش مورد استفاده قرار مي‌گرفت .
به هر ترتيب انسان به آتش دست يافت و از آن استفاده كرد و علاوه بر رفاه و آسايش حاصل از استفاده آن مانند نجات از تاريكي و سرما ، پخت و پز، دور ساختن حيوانات وحشي و غيره به پيشرفت مهمي نظير، ابزار سازي، سفالگري وذوب فلزات نيز نائل شد.
شهرهايي چون لندن، توكيو، نيويورك، شيكاگو، بالتيمور، هامبورگ، سانفرانسيسكو هنوز خاطره حريق‌هاي وحشت‌آور خود را از ياد نبرده‌اند. حريق‌هايي كه هر يك از اين شهرها را در معرض انهدام و نابودي كامل قرار داد و هنوز پس از گذشت سال‌ها به عنوان يك فاجعه بزرگ از آن ياد مي‌شود .
پس از آتش سوزي لندن، زندان‌هاي انگليس مدتها مملو از بدهكاراني بود كه تمام دارائي خود را در اين حريق از دست داده ورشكست شده بودند و شايد تنها راه حلي كه به نظر مي‌رسيد ابداع بيمه آتش‌سوزي بود . بدين ترتيب خسارت ناشي از حريق‌هاي احتمالي بين گروه كثيري تقسيم شده و در نتيجه از ورشكست شدن افراد جلوگيري مي‌شد. اقدام به تاسيس بيمه آتش‌سوزي به مفهوم امروزي براي نخستين بار در 3 دسامبر 1591 در شهر هامبورگ آلمان صورت گرفت اين موسسه صندوق آتش‌سوزي هامبورگ نام داشت.
در انگلستان بعد از حريق بزرگ لندن، شركت‌هاي بيمه بشكل‌هاي مختلف درخصوص پيشگيري و اطفاء حريق شروع به فعاليت كردند. حريق‌هاي بعدي شركت‌هاي بيمه را در معرض خطر قرار داد. به همين دليل در سال 1833 در لندن از ادغام واحدهاي آتش‌نشاني چند شركت بيمه سازمان واحدي بنام بنگاه ماشين‌هاي آتش‌نشاني اندن تاسيس شد. اين موسسه 80 نفر آتش نشان  تمام وقت در ختيار داشت كه در 13 ايستگاه آتش‌نشاني خدمت مي‌كردند و در همين سالها نخستين تلمبه‌هاي بخار آتش نشاني اختراع شد.
تاريخچه طرح آتش نشان داوطلب :
اساس اين فكر در سال 1736 م، در امريكا، توسط بنجامين فرانكلين پي ريزي شدو از آن جايي كه فكر جالبي بود، بلافاصله مورد قبول و توجه مردم قرار گرفت. در اولين سال‌هاي تشكيل دسته‌هاي آتش‌نشان داوطلب در امريكا، برخي از گروه‌هاي داوطلب براي حفظ موقعيت اجتماعي خود دست به رقابت‌هاي ناشايستي با گروه هاي رقيب مي‌زدند. مثلاً گاهي با مخفي كردن مكان شيرهاي آتش‌نشاني در محل حريق، باعث وقفه در عمليات اطفايي مي‌شدند و يا به دليل عادت زشت مصرف الكل ، در محل حادثه با يكديگر به زد و خورد مي‌پرداختند.
ولي در ساير موارد بخصوص در ساير كشورها كارايي اين گروهها بسيار چشمگير بود .
در اول سپتامبر 1982م، فدراسيون جهاني آتش‌نشانان داوطلب به پيشنهاد آقاي ريوجي ساساكاوا، رئيس سابق سازمان آتش‌نشاني ژاپن تأسيس شد. اين فدراسيون در حال حاضر داراي 138 عضو رسمي از كشورهاي مختلف جهان مي‌باشد.
طرح آتش نشان  داوطلب در كشورهاي صنعتي( نمونه موردي كشور ژاپن، فرانسه                      و آلمان ) :
در كشورهاي صنعتي علاوه بر آتش‌نشانان حرفه‌اي گروه ديگري نيز به كسوت آتش‌نشان درآمدند. افرادي كه نه به خاطر مزد و پاداش مادي، بلكه براي خدمت به همنوعان با شركت در دسته‌هاي منسجم، به عنوان آتش‌نشان داوطلب سازمان يافتند. اين افراد در سازمان‌هاي آتش نشاني آموزش‌هاي لازم را فراگرفته و تجهيزاتي برايشان در نظر گرفته شد. آنها در مواقع عادي به حرفه‌اي اصلي خود كه غير از آتش‌نشاني بود، مشغول بودند اما در مواقع لزوم بخصوص هنگام وقوع حريق‌هاي مهم بلافاصله در محل حادثه حاضر شده و طبق طرح از پيش تعيين شده، دوش بدوش آتش‌نشانان حرفه اي به مبارزه با حريق مي‌پرداختند.
دركشورهاي صنعتي از نيروهاي آتش‌نشان به عنوان مكمل نيروهاي حرفه‌اي آتش‌نشان استفاده مي‌شود. خدمات اين گروه‌ها بخصوص در شرايط ذيل داراي اهميت بسياري است.
الف ) در جوامع كوچك، مانند شهرك‌هاي كم جمعيت و روستاهاي فاقد سرويس آتش‌نشاني شهري.
ب) هنگام وقوع حريق هاي بزرگ .
ج) هنگام وقوع سوانح و بلايا.
در ژاپن براي هر يکصد هزار نفر دست کم 500 آتش‌نشان حرفه‌اي با تمامي تجهيزاتي که دولت برايشان تامين مي‌کند وجود دارد. همچنين آتش‌نشان داوطلب در هر شرکت يا اداره اي به شکل نيروهاي موسوم به «دفاع از خود» فعاليت مي‌کنند. البته کار اصلي داوطلبان در کشور ژاپن آتش‌نشاني نيست و فقط در زمان‌هاي لازم، فعاليت‌هاي مربوطه راانجام مي‌دهند.
ژاپن، کشوري است با جمعيت زياد و وسعت کم. شمار آتش‌نشانان حرفه‌اي آن هم کم است، به همين دليل بسياري وقتها داوطلبان سازمان‌هاي مختلف، وظيفه آتش‌نشانان را بر عهده مي‌گيرند.
شمارآتش نشانان داوطلب در ژاپن 900 هزار نفر است که قرار است تايک ميليون نفر افزايش يابد.
در اين کشور آتش‌نشانان حرفه اي به مدرسه مي‌روند و با بهره‌گيري از آخرين روش‌ها و شيوه‌هاي آموزش، موارد لازم و مورد نياز را به کودکان و نوجوانان مي‌آموزند.در فرانسه 208 هزار آتش‌نشان داوطلب وجود دارد كه از اين تعداد 6 هزار نفر دكتر ، داروساز و دامپزشك هستند. در كشور آلمان بطور تقريب 35 هزار گروه آتش‌نشان داوطلب 1 ميليون و 200 هزار نفر عضو فعال وجود دارد.
تعريف نيروي داوطلب آتش نشاني :
آتش‌نشان داوطلب به کسي يا کساني گفته مي‌شود که به حالت آماده باش مي‌باشند و بطور منظم اما به صورت متناوب کار مي‌کنند و در مقابل خدمات انجام داده هيچگونه حقوق و دستمزدي دريافت نمي‌کنند.
همچنين آتش‌نشان داوطلب شخصي است که تصميم مي‌گيرد بخشي از وقتش به صورت داوطلبانه در اختيار جامعه‌اش باشد.
افراد ممکن است با انگيزه‌هاي مختلف به عنوان آتش‌نشان داوطلب فعاليت نمايند ازجمله بخاطر هيجاني که در اين کار وجود دارد (مخصوصاً براي جوانان) يا اينکه کسي بخواهد دينش را به جامعه ادا کند و يا به عنوان سرگرمي و يا جهت آمادگي دفاع از خود در حوادث .

اهداف استفاده سازمان آتش نشاني و خدمات ايمني از نيروي داوطلب آتش نشاني:
امروزه در بسياري از کشورها از دو نوع گروه آتش‌نشانان حرفه‌اي و داوطلب جهت ايجاد يک سيستم حفاظتي کنترل حريق و حوادث استفاده مي‌نمايند تجارب جهاني در برخورد با تشکيل چنين گروه‌هايي نشان مي‌دهد اهداف بسياري در پي تشکيل گروه‌هاي داوطلب وجود دارد.
اهم اين اهداف عبارتند از :
هدف اصلي :
استفاده از مشارکت هاي مردمي در مواقع بروز حوادث و آتش سوزيهاي گسترده و داشتن نيروهاي کافي و کار آمد و آماده به کار هنگام نياز
اهداف فرعي :
الف) ارتقاء‌سطح فرهنگ ايمني عموم افراد جامعه
ب) کاهش خسارات جاني و مالي ناشي از حوادث و آتش‌سوزي
ج) آموزش همگاني ايمني در برخورد با حوادث و آتش سوزي
د)شناخت حرفه مخاطره آميز آتش‌نشاني و تبيين اهميت و جايگاه آن در بين اقشار مختلف جامعه
ه)فراگيري دوره‌هاي آموزشي ايمني و آتش‌نشاني در راستاي پر نمودن اوقات فراغت افراد در رده‌هاي سني مختلف
و)کاهش بار مالي و هزينه هاي جاري سازمان‌هاي آتش نشاني در نگه‌داري و استخدام پرسنل
ز) دخالت و در گير نمودن طبقات مختلف جامعه و مشارکت مردم در امور ايمني
مراحل اجرای طرح آتش نشان داوطلب :
مراحل اجرای طرح آتش‌نشان داوطلب  را می‌توان در دياگرام زير نشان داد.
چگونگي نحوه جذب آتش نشان داوطلب در سازمان هاي آتش نشاني :
الف) درج آگهي و تبليغ در روزنامه‌ها، نشريات محلي و رسانه‌هاي منطقه‌اي  مثل پخش آگهي از راديو، پخش بروشور در مدارس.
ب) تشکيل واحدي به نام امور داوطلبين .
ج) دسته بندي افراد آموزش ديده با توجه به استعداد، تخصص، نيازهاي سازمان و ... در بخش‌هاي آتش نشان، امدادگر، پشتيباني، فرهنگي، مشاوره .
د)  مراجعه مربيان به مدارس و ادارات يا مکاتبه با سازمان‌ها و ارگان‌هاي مختلف جهت جذب
ه) تشکيل پرونده جداگانه براي هر داوطلب به انضمام صدور کارت شناسايي.
و) گروه بندي افراد جذب شده براساس نحوه فعاليت (به دو صورت عادي و فعال )
ز) همکاري با جمعيت هلال احمر و پايگاه‌هاي بسيج جهت جذب نيرو.
ح) استفاده از نيروها بر اساس نياز سازمان بويژه در شرايط ضروري و بحراني
ط) جذب فرزندان پرسنل سازمان‌هاي آتش‌نشاني به عنوان نيروهاي داوطلب آتش‌نشان.
مشکلات سازمان‌هاي آتش‌نشاني كشور در زمينه اجراي طرح آتش‌نشان داوطلب :
1- عدم تخصيص منابع مالي به منظور انجام آموزش‌ها لازم در اين زمينه.
2- فقدان سيستم حمايتي ( پوشش بيمه‌اي):که در مواقع بروز حادثه اگر مصدوميت يا خطرات جاني يا مالي براي آنها اتفاق بيفتد باعث عواقب جبران ناپذيري گرديده و حضور اين قشر را در حوادث بعدي کمرنگ مي‌نمايد.
3- کاهش استقبال از طرح به خاطر نبود ابزار حمايتي و تشويقي از آتش نشانان داوطلب.
4- تقاضاي جذب و اشتغال بعد از مدتي فعاليت از سوي آتش نشانان داوطلب و شکايت از سازمان به اداره کار به بهانه همکاري که با سازمان داشته‌اند .
5- عضويت افراد به عنوان آتش‌نشان داوطلب به اميد جذب در سازمان به عنوان نيروي حرفه اي و نا اميد شدن آنها پس از گذشت زمان به علت عدم وجود مزاياي مادي و فراهم نبودن بسترهاي قانوني و ساختاري براي فعاليت.
6- مشکلات صدور گواهينامه و کارت عضويت با توجه به ادعاي احقاق حق آتش‌نشانان داوطلب در اين زمينه.
7- مدت و نوع آموزش‌هاي ارائه شده به آتش‌نشانان داوطلب با توجه به ساختار سازمان‌هاي آتش‌نشاني در برخورد با حوادث و عمليات‌هاي آتش سوزي پاسخگو نياز آنها جهت شرکت در عمليات‌هاي مربوط به آتش‌نشاني نمي‌باشد.
8- تأمين هزينه ، مخارج ، اقلام و لوازم انفرادي آتش نشانان داوطلب.
9- با توجه به عدم دسترسي آتش نشانان داوطلب به وسايل تجهيزات فردي جهت حفظ جانشان، شرکت دادن اين گونه افراد در حوادث جهت همکاري غير موجه به نظر مي‌رسد.
10- وجود يک سري موانع جهت همکاري بانوان آتش نشان از جمله باردار شدن، عدم موافقت همسر و همچنين عدم دريافت حقوق و مزايا براي ادامه فعاليت .
نتيجه گيری:
با توجه به اینکه در همه نقاط كشور امكان بروز بلاياي طبيعي و حوادث ناگوار از جمله سيل و زلزله، آتش سوزی، تصادف و سرنگونی خودرو، وجود دارد در نتیجه با جذب جوانان داوطلب در این طرح و دادن آموزشهاي لازم به آنان باعث پراكندگي نيروهاي آموزش ديده در اقصي نقاط كشور شده و اين نيروهاي آموزش ديده ضمن کمک به نیروهای حرفه ای آتش‌نشان در كاهش خسارات و تلفات ناشي از اين حوادث مؤثر خواهند بود.
با توجه به داشتن فرهنگ نوع دوستي و همدلی در وجود  مردم به ویژه جوانان مسوولین باید در اجرایی کردن هرچه بیشتر این طرح کوشش نمایند.
به هر حال براي تقويت بنيه امداد و نجات، آموزش مربيان و داوطلبان جوان و همچنين آموزش در سطح ارگانها و ادارات دولتی و مراکز آموزشی در اين راستا باید صورت گیرد.
به طور کلی مراحل اجرای طرح آتش‌نشان داوطلب را می‌توان در سه مرحله خلاصه نمود
مرحله اول سياستگذاري شامل: نياز سازمان، حلقه اتصال بین سازمان و داوطلبان ، امداد و نجات، داوطلبان در شرايط عادي  و در شرايط حادثه
مرحله دوم استراتژي اجرايي:
شناسايي نياز سازمان، تعيين اولويت، حلقه اتصال، استعداد و توانمندی های داوطلبان، دعوت، طبقه بندي، سازماندهي، بهره برداري از خدمات، حمايت، هدايت و نظارت، شيوه رفع مشكلات و تأمين نياز مندي‌ها . منابع مالي مادي و انساني و بالاخره شيوه بهره برداري از توانمندي‌ها.
مرحله سوم اجرا :
دستور كار براي اجراي برنامه هاي تنظيمي در تمام زمينه هاي مورد اشاره در مرحله دوم.
سازمان‌های آتش‌نشانی در رابطه با طرح آتش نشانان داوطلب دو وظيفه عمده بر عهده دارد
وظيفه اول :جذب نيروي انساني و مشاركت‌هاي مردمي
وظيفه دوم:  استفاده از تجربيات ، تخصص‌ها، دانش و فرصت‌هاي داوطلبان که اين مرحله از اهميت ويژه اي برخوردار است.
كارت عضويت براي داوطلبان كه به عضويت افتخاري در آمده اند می‌تواند در گروه‌های تخصصی شامل بخش هاي آتش نشان (نیروی عملیاتی، فنی، آموزش و پیشگیری)، امدادگر، پشتيباني، فرهنگي و مشاوره صادر شود.
تشکیل اتحادیه یا سازمانی تحت عنوان سازمان آتش‌نشان داوطلب می‌تواند کمک شایانی به اجرایی کردن بهتر طرح نماید. هدف اصلی سازمان می‌تواند ، سازماندهي و بهره گيري از خدمات داوطلبان برای سازمان‌های آتش‌نشانی باشد كه جهت تحقق آن، سازمان دو وظيفه جذب نيروي انساني و مشاركت‌هاي مردمي و ارائه خدمات به عموم افراد جامعه را باید ترسيم نماید.
همچنین تشکیل سازمان آتش‌نشانان داوطلب می‌تواند راهکاری برای ارزیابی سالانه عملکرد آتش‌نشانان داوطلب در سازمان‌های آتش‌نشانی سراسر کشور گردد بدین صورت که سازمان یا اتحادیه هر ساله برنامه‌هاي اجرايي خود را مورد بازنگري قرار داده و با اجراي نظارت‌هاي مستمر، ‌تجزيه و تحليل آمار و اطلاعات ارسالي از سازمان‌های آتش‌نشانی سراسر کشور، دريافت نظرات و پيشنهادات مدیر عاملان و کارشناسان آتش نشانی، مطالعه باز خودروهاي خدمات ارائه شده توسط سازمان‌ها و بهره‌گيري از تجربه و دانش كارشناسان، نسبت به اصلاح، بهينه نمودن و يا تنظيم و تدوين برنامه‌هاي جديد اقدام نمايد.
در برنامه‌ها و فعاليت‌هاي تدوين شده ماموريت‌هاي حوزه هاي راهبردي ، زمان و سطوح اجرا و هدف از انجام هر فعاليت مشخص شده و باید تلاش گردد تا با تنظيم و ابلاغ استراتژي‌ها و برنامه‌هاي هدفمند، رضايت داوطلبان مرتبط با سازمان بيش از پيش كسب گردد.
نمونه‌هايي از اين برنامه‌ها كه اجراي آن در كل كشور ضروري می‌باشد به شرح ذيل است :‌
الف ) ايجاد بانك اطلاعاتي و الكترونيكي اعضا و داوطلبان به منظور دسترسي آسان به داوطلبان در مواقع لزوم.
ب ) همکاري با جمعيت هلال احمر و پايگاه‌هاي بسيج جهت جذب نيرو.
ج )دسته بندي افراد آموزش ديده با توجه به استعداد ، تخصص، نيازهاي سازمان و ... در بخش‌هاي آتش نشان ، امدادگر ، پشتيباني، فرهنگي، مشاوره .
د) استفاده از نيروها بر اساس نياز سازمان بويژه در شرايط ضروري و بحراني
ه) تامين اعتبار لازم جهت آموزش، در اختيار گذاشتن وسايل کمک آموزشي، داشتن پرسنل کاردان و باتجربه در سازمان و به طور کلي تامين اعتبارات مالي و تجهيزاتي.
در زمینه فرایند جذب نيروي انساني و مشاركت‌هاي مردمي باید اشاره نمود، اقشار و افراد توانمندي كه تمايل به مشاركت در اهداف انسان دوستانه دارند. برحسب تمايل به عنوان داوطلب جذب سازمان آتش‌نشانی می‌شوند.
داوطلب فردي است كه خدمات خود را داوطلبانه، ساماندهي شده، به صورت مستمر و يا مقطعي در قالب گروهی مشخص ارائه می‌نماید. آتش‌نشان داوطلب مي‌تواند انواع خدمات عملیاتی، فنی، آموزش و پیشگیری و اداری را بعد از گذراندن دوره‌های مختلف آموزش برای سازمان‌های آتش‌نشانی انجام دهند.
در پايان هر سال می‌توان به منظور تهيه ,آمار و اطلاعات منسجم از تعداد داوطلبان در سازمان‌های آتش نشانی سراسر کشور طرح آمارگيري تعداد داوطلبان را به اجرا در آورد.
در رابطه با مراحل جذب داوطلبان می‌توان به موارد ذیل اشاره نمود.
الف) شناسايي و دعوت به عضويت : دراين مرحله اقشار و اشخاص توانمندي كه تمايل به عضويت داوطلبانه براي مشاركت در اهداف انسان دوستانه را دارند شناسايي مي‌شوند. اين اشخاص معمولا می‌توانند عامه مردم جامعه (بخصوص جوانان) یا موسسات عمومي، سازمان‌هاي اجتماعي، اقتصادي و فرهنگي از قبيل ادارات، اتحاديه‌هاي صنفي ، دانشگاه‌هاي نظام مهندسي‌، نظام پزشكي و ... باشند که می‌توانند از طريق فراخوان عمومي،‌ به عضويت در این طرح دعوت شوند.
ب) پذيرش و سازماندهي : در اين مرحله اشخاص مذكور در گروه‌های تخصصی براساس تخصص، مهارت، ‌تجربه و مجموع اطلاعاتي كه در فرم عضويت درج نموده اند، سازماندهي مي‌شوند. سپس با توجه به عضويت افتخاري برای آنان كارت عضويت صادر مي‌شود.
با توجه به نامگذاري روز پنجم دسامبر به عنوان روز جهاني داوطلبان و همچنين تصويب سال 2001 از سوي مجمع عمومي سازمان ملل متحد به عنوان سال جهاني داوطلبان که بيانگر اهميت ويژه و توجه بيشتر به موضوع خدمات داوطلبانه است ، اتحادیه آتش نشانان داوطلب می‌تواند علاوه بر روز 7 مهر ( به عنوان روز ایمنی و آتش نشانی) با همفكري سازمان های آتش نشانی اجرا کننده طرح  به مناسبت بزرگداشت روز جهاني داوطلبان در 14 آذرماه هر سال برابر پنجم دسامبر، فعاليت‌هاي مختلفي را چون: تجليل از داوطلبان آتش‌نشان فعال و نمونه در كل كشور، طراحي و چاپ پوستر و ارسال پيام تشكر براي داوطلب آتش‌نشان با هدف ایجاد انگیزه و ارتقاء سیستم حمایتی و تشویقی از داوطلبان، به عمل آورد.
در نهايت با اجرايي کردن اين طرح مي‌توان به يک سري نتايج دست يافت که در ذيل به آنها اشاره مي شود:
الف) توسعه فرهنگ ايمني در سطح شهر با آموزش آتش نشانان داوطلب.
ب) افزايش سطح آگاهي و آشنايي شهروندان در مسائل ايمني و پيشگيري از بروز حوادث با توجه به انتقال آموزش از طريق آتش‌نشانان و داوطلبان در خانواده .
ج) استفاده از آتش‌نشانان داوطلب در مواقع بحراني و بروز حوادث غير مترقبه به عنوان نيروهاي آتش نشان.
پيشنهادات و راهکارهاي جديد در زمينه اجراي طرح آتش نشان داوطلب :
باعنايت به رايج بودن طرح فوق در اکثر کشورها ي دنيا مثل ژاپن و نتيجه مطلوب آن در جامعه و کشور که موجبات ترويج فرهنگ ايمني و ايجاد اطمينان جهت مقابله حوادث و حريق خواهد بود لذا  يکسري پيشنهاد و راهکارهاي جديد در زمينه اجراي اين طرح ارائه مي‌شود.
1- ساليانه اعتباري به همين منظور اختصاص و در اختيار سازمان هاي آتش نشانی قرار گيرد. همچنين لازم است واحدي به نام امور داوطلبين در سازمان شکل گرفته که از سوي افراد داوطلب با نظارت سازمان هدایت گردد.
2- آشنايي با اهداف آتش نشانان داوطلب از طريق رسانه هاي ارتباط جمعي براي عموم مردم.
3- فراهم نمودن بستر هاي فرهنگي جهت آگاهي مردم به اهميت فعاليت نيروي داوطلب آتش‌نشان وتصحيح نمودن ذهنيت آنها از بعد نگاه مادي و فردي به موضوع
4- فراخوان‌هاي مختلف و برگزاري مانور و ارزيابي آمادگي آتش‌نشانان داوطلب در طول سال به طور مستمر.
5- آماده بودن آتش‌نشانان داوطلب در مواقع بروز حادثه در مراکز استان ها و شهرها از طريق تمهيدات سخت افزاري و نرم‌افزاري.
6- استفاده از نيروهاي وظيفه که به صورت امريه در اختيار سازمان‌هاي آتش نشاني قرار مي گيرد مي‌توان در واقع بعد از دو سال فعاليت در سازمان ها از آنها به عنوان آتش نشانان داوطلب در سطح شهر خودشان فعاليت نمايند و حداقل نتيجه آن اين است که در هر خانه يک سرباز که آتش‌نشان هم هست وجود دارد.
7- دارا بودن يكسري شرايط براي آتش‌نشانان داوطلب جهت عضويت و شركت در كلاس‌هاي تئوري و عملي آتش‌نشاني كه شامل موارد زير مي‌باشد .
الف) انجام تست هاي ورزشي.
ب) دارا بودن شرايط فيزيکي بدني مناسب.
ج) دارا بودن صحت و سلامت جسمي و رواني.
د) دارا بودن معيارهاي اخلاقي و اسلامي
ه) تکميل بيمه‌هاي بي نام جهت داوطلب آتش‌نشان از طريق سازمان.
8- تعيين جايگاه هاي افراد داوطلب پس از تفکيک سني- تحصيلي و تخصصي و اهميت طرح و برنامه ريزي کارشناسي شده نيروي انساني آن جهت بهره‌وري بهتر.
9- آزادي عمل بيشتر براي سازمان‌ها در بهره‌گيري از توانمندي‌هاي آتش نشانان داوطلب.
10- اختصاص بودجه ملي در خصوص حمايت و گسترش از تشکيلات آتش‌نشانان داوطلب در قالب.
11- تشکيل اتحاديه آتش‌نشانان داوطلب در قالب کانون داوطلبان آتش‌نشان ايران با وظايف و حوزه فعاليت‌هاي مشخص و ارزيابي سالانه اين فعاليت‌ها تحت نظارت ستاد هماهنگي و امور ايمني آتش‌نشاني كشور.
12- استفاده از تجارب و تشکيلات و برنامه‌هاي جمعيت هلال احمر در خصوص جلب مشارکت‌هاي مردمي از طريق سازمان داوطلبان و امداد و نجات.
13- راه اندازي سايت اينترنتي کشوري جهت آتش‌نشانان داوطلب بدين صورت که داوطلبان بتوانند به عضويت آن درآيند و پيام‌ها و اخبار و فراخوان‌ها در مواقع بحران از طريق ايميل به آنها ارسال شود.
14- گردآوري کامل معلومات عمومي و تخصصي و شناسنامه‌اي داوطلبان .
15- بازديد دوره‌اي براي آتش‌نشانان داوطلب از مراکز و ساختمان‌هاي مشمول طرح ايمني.
16- انتخاب سرفصل‌هاي آموزشي يکنواخت براي آتش نشانان داوطلب و ابلاغ آن به صورت هماهنگ به سازمان‌هاي آتش نشاني سراسر کشور.
17- بعد از انتخاب سرفصل‌هاي آموزشي تعيين شده در آيين‌نامه اجرايي آتش‌نشان داوطلب، بايستي به صورت مستمر بسته‌هاي آموزشي در خصوص آنها با يک فرمت يکنواخت کشوري تهيه و در قالب کتاب، سي دي و حتي ارسال پيام آموزشي هفتگي يا ماهيانه بوسيله SMS در اختيار داوطلبان قرار گيرد.
18- طراحي يکنواخت و متحد الشکل لباس آتش‌نشانان داوطلب در سراسر کشور به همراه درجه و ساير تجهيزات فردي.
19- در نظر گرفتن ابزار حمايتي و تشويقي جهت استقبال آتش‌نشانان داوطلب و همکاري آنها با سازمان‌هاي آتش‌نشاني و خدمات ايمني از جمله برگزاري تورهاي سياحتي ، مسابقات ورزشي، اردوهاي آموزشي و تفريحي براي داوطلبين، قدرداني ساليانه از زحمات آتش‌نشانان داوطلب در روز هفتم مهرماه، همچنين برقراري بيمه و يا بهره‌گيري از خدمات اجتماعي رايگان براي داوطلبين فعال و در نهايت اختصاص دادن حقوقي معين نسبت به کارکردشان جهت تقويت روحيه مشارکت‌پذيري در اقشار مختلف مردم.
20- تامين اعتبار لازم جهت آموزش، در اختيار گذاشتن وسايل کمک آموزشي ، داشتن پرسنل کاردان و باتجربه در سازمان و به طور کلي تامين اعتبارات مالي و تجهيزاتي.
21- تصويب بودجه‌اي به صورت مستقيم براي سازمان‌هاي آتش‌نشاني جهت دعوت از اساتيد مجرب کشوري براي آموزش و برپايي مسابقات ورزشي و گردهمايي آتش‌نشانان داوطلب در طول سال.
22- اتخاذ تدابير الزام آور در قوانين جهت تهيه بيمه نامه حوادث براي آتش‌نشانان داوطلب.
23- برگزاري آموزش‌هاي مختلف تئوري و عملي در زمينه‌هاي تئوري حريق ، خاموش‌کننده‌هاي دستي ، مقدمات امداد و نجات، کمک‌هاي اوليه ، ابزار شناسي حريق و نجات به انضمام صدور گواهينامه براي اين دوره‌ها.
24- تکرار دوره‌هاي آموزشي ( تئوري و عملي) در مقاطع زماني مختلف براي آتش‌نشانان داوطلب براي جلوگيري از فراموشي مطالب آموزشي و کارآمدگي و ورزيدگي آنها در سوانح.
25- تهيه و دستور العمل‌هاي اجرايي - عملياتي براي مراحل مختلف آموزش، فراخواني، انجام مانور و شرکت در عمليات‌هاي واقعي.
26- اولويت قرار دادن آتش‌نشانان داوطلب در استخدامي‌هاي آتش‌نشاني‌ها با توجه به اينکه انگيزه کافي را داشته و دوره‌هاي مقدماتي را گذرانده‌اند.
27- تدوين و ابلاغ دستور العمل جامع در زمينه جذب و آموزش آتش نشانان داوطلب.
28- در اختيار قراردادن تجارب جهاني در خصوص جذب آتش‌نشانان داوطلب به سازمان‌هاي آتش‌نشاني به صورت مختلف.
29- برگزاري گردهمايي و جلسات دوره‌اي سازمان‌هايي که اين طرح را اجرا نموده ، جهت بهره‌برداري از تجارب همديگر.
30- شناسايي درصدي از شاغلين دستگاه‌هاي دولتي به عنوان آتش‌نشان داوطلب و معرفي آنها به سازمانهاي آتش‌نشاني جهت اعمال آموزش‌هاي همگاني اطفاء حريق به دليل ارتقاء ضريب ايمني در سطح سازمانها و ادارات با مصوبه هيئت محترم وزيران در اين زمينه.
31- با توجه به نياز جدي به منابع و حمايت مالي براي غناي بيشتر اين طرح لازم است حوزه هماهنگي خدمات شهري رديفي مستقل از محل تجميع عوارض شهرداري‌ها به بخش آموزش سازمان‌هاي آتش‌نشاني اختصاص و ساليانه بودجه لازم را به حساب مربوطه واريز نمايند.
32- ايجاد روحيه و جديت در کار آتش‌نشانان داوطلب از طريق افزايش سنوات و يا کمک‌هاي غير نقدي به صورت بن با نام داوطلب.
33- تشکيل و سازماندهي داوطلبين در مجتمع‌هاي تجاري ، اداري و مسکوني، مساجد فعال و محلات مختلف شهر و روستا، مدارس، دانشگاه‌ها و ساير اماکن تجمعي.
34- اولويت بندي استفاده از نيروها با سازماندهي مشخص مانند نيروي مقاومت بسيج‌، جوانان عضو هلال احمر
35- انتخاب افرادي در محلات مختلف شهر به عنوان آتش‌نشان داوطلب و قرار دادن برخي از وسايل امداد و نجات در اختيار آنها با نظر به فراگيري آموزش‌هاي لازم در اين زمينه در امر امداد‌رساني و ارائه خدمات به مرد در راستاي کاهش خسارات احتمالي ناشي از حوادث.
36- با توجه به اينکه آتش سوزي و حريق ممکن است در مکان‌هاي مختلف و براي کاربري‌هاي متفاوت در نواحي روستايي و شهري حادث شود بنابرين تشکيل گروه‌هاي آتش‌نشان داوطلب به شرح ذيل قابل توجه است:
الف ) تشکيل گروه آتش نشان داوطلب در مدارس و دبيرستان ها
ب ) تشکيل گروه آتش نشان داوطلب در مراکز بهداشت و درمان
ج) تشکيل گروه آتش‌نشان داوطلب در روستاها
د) تشکيل گروه آتش‌نشان داوطلب در محله‌ها و کوچه‌ها
ه) تشکيل گروه آتش‌نشان داوطلب در مساجد شهري و روستايي
و) تشکيل گروه آتش‌نشان داوطلب در اداره مرتع و جنگل هاي کشور
ز) تشکيل گروه آتش‌نشان داوطلب در بازارهاي سرپوشيده .
ح) تشکيل گروه آتش‌نشان داوطلب در جاهاي پر خطر مثل کارخانه‌ها و ادارات دولتي.
37- تهيه سوگند نامه آتش‌نشانان افتخاري
38- برنامه ريزي براي حمايت و پشتيباني حقوقي و قضايي داوطلبين.
39- تعيين ساعات کار( روزکار، نوبتکار ) آتش نشانان داوطلب
40- تعيين مبلغي تحت عنوان حق الزحمه ماهيانه و با پاداش پايان سال براي آتش‌نشانان داوطلب.