دکتر کوروش جعفریان
قهوه یكی از مفیدترین نوشیدنی‌های جهان است. كافئین موجود در قهوه، چای، شكلات و برخی نوشیدنی‌ها اثرات متعددی در بدن دارند. مطالعات اخیر حكایت از ارتباط معكوس مصرف قهوه با خطر بسیاری از بیماری‌های مزمن نظیر دیابت نوع 2، پاركینسون و كبد چرب ناشی از الكل دارد. مصرف معتدل قهوه برای بیشتر افراد بجز زنان باردار، افراد مسن و بیماران قلبی – عروقی بی‌خطر است.
افزایش هوشیاری
قهوه علاوه بر كافئین، حاوی مواد مغذی دیگر نظیر آنتی‌اكسیدان‌ها، منیزیم، پتاسیم و نیاسین می‌باشد. اگر چه قهوه تا حدودی اعتیادآور است، اما سازمان غذا و داروی امریكا (FDA)مصرف قهوه را بی‌خطر می‌داند. قهوه می‌تواند با تأثیر بر سیستم عصبی مركزی باعث افزایش هوشیاری و كاهش خستگی گردد. قهوه به سرعت در بدن جذب و بالاترین میزان قهوه در سرم پس از 90 دقیقه مشاهده می‌شود.
عوارض مصرف
مصرف بیش از اندازه قهوه می‌تواند عوارض نامطلوبی داشته باشد. مصرف بیش از دو تا سه لیوان قهوه به‌طور متوالی می‌تواند باعث بی‌خوابی، تشویش و اضطراب و ناراحتی‌های گوارشی گردد. از سوی دیگر عدم مصرف قهوه در كسانی كه عادت به مصرف آن دارند، می‌تواند موجب سردرد، سرگیجه، افسردگی و بی‌قراری شود. قهوه حاوی كافئین و یا حتی فاقد كافئین می‌تواند باعث تشدید علائم زخم معده، سوزش سردل و یا ناراحتی‌های مری گردد. افراد مسنی كه دارای ذخایر پایین كلسیم یا ویتامینD هستند، در صورت مصرف زیاد كافئین در معرض خطر شكستگی استخوان لگن قرار می‌گیرند. مصرف قهوه در افرادی كه به مصرف آن عادت ندارند، ممكن است باعث افزایش فشار خون به اندازه 10 میلی‌متر جیوه گردد كه این اثر با مصرف مداوم قهوه تا حدودی كاهش پیدا می‌كند.
افزایش كلسترول
برخی مطالعات نشان داده‌اند كه مصرف بالای قهوه می‌تواند باعث افزایش كلسترول تام سرم و همچنین LDL شود. البته چنانچه قهوه از صافی كاغذی گذشته باشد، این اثر از بین می‌رود. مصرف قهوه در دوران بارداری توصیه نمی‌شود؛ زیرا این ماده می‌تواند از جفت عبوركند و رشد و نمو جنین را تحت تأثیر قرار دهد. قهوه می‌تواند باعث ارتقای سطح توانایی و تأخیر در خستگی در ورزش استقامتی شود.
شاید یكی از جالب‌ترین نقش‌های احتمالی كافئین بر سلامت، تاثیر آن در كاهش خطر ابتلا به دیابت نوع دوم، به علت وجود اسید كلروژنیك كه یك آنتی‌اكسیدان است، باشد (نه به خاطر كافئین موجود در قهوه). در قهوه‌ای كه كافئین آن گرفته شده نیز این ارتباط دیده شده است. البته قهوه حاوی مقادیر بالای انواع آنتی‌اكسیدان‌هاست كه آنتی‌اكسیدان‌ها قادر به جلوگیری از افزایش رادیكال‌های آزاد (كه از عوامل ایجاد دیابت می‌باشند) هستند.
مصرف قهوه و بیماری‌ها
یكی دیگر از بیماری‌های مزمنی كه ممكن است مصرف قهوه باعث كاهش پیشرفت آن شود، پاركینسون است. یك مطالعه در آمریكا كه 30 سال به طول انجامید، نشان داد خطر پاركینسون در افرادی كه مصرف بالای قهوه داشتند نسبت به آنهایی كه قهوه مصرف نمی‌كردند یا كمتر مصرف می‌كردند، پنج برابر كمتر بود. همچنین بر اساس مطالعه‌ای كه اخیراً انجام گرفته مصرف قهوه می‌تواند خطر افزایش اسید اوریك در بدن و ابتلا به نقرس را كاهش دهد.
مطالعات از ارتباط منفی مصرف قهوه با بیماری‌های كبدی حكایت دارند؛ به‌طوری‌كه مصرف قهوه می‌تواند سرطان كبد، به‌ویژه در افراد مبتلا به سیروز كبدی یا هپاتیت B یا C را تا 76 درصد كاهش دهد. مصرف بیش از اندازه قهوه می‌تواند خطراتی برای سلامتی داشته باشد. قهوه جذب آهن و روی را در بدن كاهش می‌دهد؛ بنابراین باید از مصرف كافی این املاح ضروری اطمینان حاصل نمود. حرف آخر اینكه مصرف متوسط قهوه اثرات سودمندی برای بدن دارد. توصیه می‌شود زنان باردار از مصرف قهوه اجتناب نمایند و یا كمتر از دو فنجان در روز مصرف نمایند.
