زندگی آنلاین؛ مجله اینترنتی سبک زندگی

دکتر محمد حضوری - متخصص تغذیه و رژیم درمانی

تحریریه زندگی آنلاین : ورزش‌ها یا گیم‌های کامپیوتری از رایج‌ترین تفریحات سالیان اخیر بوده و مورد توجه گروه‌های سنی مختلف جامعه قرار دارد. پیشرفت تکنولوژی در جوامع بشری به ویژه در وسایل بصری و سیستم‌های رایانه‌ای موجب پیشرفت قابل توجه این بازی‌ها شده و این روزها شاهد افزایش تورنمنت‌ها، جام‌ها و مسابقات مختلف در عرصه این بازی‌ها در سطح جهانی هستیم که نشان از افزایش اقبال و توجه اقشار مختلف جامعه به این بازی‌ها می‌باشد (لیگ‌هایی نظیر Legends، Starcraft II، FIFA Series و ...).

این بازی‌های کامپیوتری الزاماً به بازی‌های با خصلت درگیری، جنگ، مبارزه یا با موضوعات جنایی ختم نشده و بسیاری از آنها با موضوعات فکری، چالشی و استراتژیک طراحی شده و مبتنی بر سرعت پاسخگویی، قدرت حافظه و تمرکز، حل مساله و توانایی ذهنی بالا بدون خستگی می‌باشند. قهرمانان این رقابت‌های نوین و مجازی، از سنین مدرسه آغاز نموده و میانگین سنی حدود 25-21 سال دارند. در این مقاله تلاش می‌شود موضوعات مهم تغذیه‌ای در این ورزش‌ها مورد توصیف قرار گیرند.

 بیشتربخوانید:

خوراکی هایی که به هیچ عنوان نباید قبل ورزش بخورید

کیفیت رژیم غذایی (Diet Quality)

کیفیت برنامه غذایی فرد تأثیر غیرقابل انکاری بر حافظه و قدرت یادگیری تمام گروه‌های سنی دارد و رفتارهای غلط غذایی اغلب با کاهش شاخص‌های عملکرد مغزی و ذهنی در زمینه‌های مختلف از یادگیری تا حافظه و قدرت عکس‌العمل همراه است. به عنوان مثال در اثر مصرف چربی و شکر زیاد، التهاب در مغز بروز کرده و در جوامع غیرمسلمان با مصرف الکل، آسیب به بافت مغز مشاهده می‌شود.  رژیم غذایی غربی که مبتنی بر غذاهای آماده (Fast Foods) و چربی و قند بالا است، با کاهش عملکرد ذهنی و تأثیر منفی بر بخش هیپوکامپ مغز که در یادگیری و حافظه نقشی اساسی دارد، همراه است. در بین رژیم‌های غذایی رایج، رژیم غذایی مدیترانه‌ای که مبتنی بر غلات سبوس‌دار، حبوبات، سبزی‌ها، میوه‌ها، مقادیر متعادل ماهی و لبنبات و مصرف روغن زیتون است، با کاهش خطر اختلالات ذهنی ارتباط دارد. متاسفانه رژیم‌غذایی هموطنان عزیز ایرانی، طی سالیان اخیر از این الگوی سالم (رژیم مدیترانه‌ای) فاصله بسیاری گرفته و به رژیم غذایی غربی نزدیک شده است که نیاز به بررسی و اصلاح عوامل تاثیرگذار بر آن احساس می‌شود.

الگوی غذایی(Meal Pattern)

 زمان صرف وعده‌های غذایی، میزان مصرف مواد غذایی در هر وعده و ترکیبات مصرفی در آن وعده بر عملکرد ذهنی تاثیرگذار است. جالب است که مصرف یک وعده غذایی با ترکیبات مغذی، اغلب با افزایش سطح انرژی و بهبود خلق و خو و تمرکز فرد همراه است.

در خصوص وعده‌های غذایی، حذف وعده‌ها - به ویژه حذف صبحانه - که در بین نوجوانان بیشتر رایج است، با احتمال کمبود دریافت ریزمغذی‌ها (ویتامین‌ها و املاح)، افزایش وزن و بروز چاقی شکمی، افزایش مقاومت انسولینی، اختلالات خواب، خستگی، کاهش تمرکز و کاهش نمرات درسی افراد شاغل به تحصیل همراه است. دریافت صبحانه افزایش تمرکز، بهبود حافظه، افزایش نمرات و افزایش ظرفیت و توان تحمل آزمون‌های فکری برای مدت بیشتر را موجب می‌شود.

جالب است بدانیم که در بین وعده‌های غذایی، اصلی‌ترین وعده مؤثر در کاهش عملکرد ذهنی که موجب کاهش سرعت پاسخگویی و تمرکز می‌شود، وعده ناهار است!! البته مطالعات بعدی، تأیید کردند که میزان تأثیر منفی وعده ناهار بر عملکرد ذهنی، به میزان و حجم مواد غذایی و کالری دریافتی در آن وعده مرتبط بوده و در زمانی که وعده ناهار کم حجم‌تر و سبک‌تر میل شود، این تأثیر منفی، کاهش قابل توجهی یافته است. صرف یک ناهار سرشار از چربی‌ها و مواد کربوهیدراتی موجب کاهش سطح هوشیاری و عملکرد ذهنی خواهد شد. قابل توجه آنکه اغلب افرادی که صبحانه را حذف کرده‌اند، به دلیل ضعف ناشی از عدم صرف مواد غذایی، وعده ناهار خود را با حجم بیشتری میل می‌کنند و این موجب تشدید خستگی ذهنی، کاهش تمرکز و خواب‌آلودگی افراد می‌شود. در خصوص وعده شام چندین مطالعه بر روی دانشجویان نشان داده است که اگر به جای یک وعده سنگین و حجیم دیرهنگام، یک وعده سبک در غروب میل شده و یک میان‌وعده سبک در ساعات انتهای شب میل شود (با حدود 10 درصد کل انرژی مورد نیاز روزانه)، عملکرد ذهنی بهتر و تمرکز بیشتری در افراد مشاهده خواهد شد.

 بیشتربخوانید:

ترفندهایی برای لاغری سریع وبالا بردن سوخت و ساز بدن

وضعیت آب یا هیدراسیون

بررسی‌ها نشان می‌دهد که نیمی از نوجوانان و کودکان آمریکایی و 16 درصد بزرگسالان دچار کم‌آبی بوده و 40 درصد جامعه در حاشیه غلظت (اسمولالیته پلاسمای خون در محدوده 300-295 میلی‌اسمول) قرار دارند.

این در حالی است که 75 درصد وزن مغز را آب تشکیل داده و وضعیت آب بدن و هیدراسیون می‌تواند نقش موثری بر عملکرد ذهنی ورزشکاران رشته‌های eSport داشته و 2 درصد کاهش وزن بدن بر اثر کم‌آبی، موجب اختلال عملکرد ذهنی، کاهش تمرکز و افزایش خستگی در افراد می‌شود. در حالی که در مطالعات قبلی کاهش عملکرد ذهنی با 2-1 درصد کاهش وزن نیز مشاهده شده بود، یک مطالعات جدید نشانگر آن است که کاهش تنها 22 درصد وزن ناشی از کم‌آبی (یعنی حدود 150 گرم یا کمتر از یک لیوان در یک فرد 70 کیلوگرمی) بر حافظه و تمرکز تأثیر منفی دارد!!!

بر همین اساس نوشیدن در زمان احساس تشنگی، یعنی به استقبال کاهش تمرکز رفتن و باید این ورزشکاران در بازه‌های زمانی و قبل از بروز تشنگی، اقدام به نوشیدن آب و مایعات کنند. اینکه چه میزان و چه نوع نوشیدنی بهتر است از مهم‌ترین دغدغه این ورزشکاران خواهد بود. در خصوص میزان آب و مایعات مورد نیاز، باید گفت این میزان بر اساس دمای محیط فعالیت، جنسیت، سن و پوشش فرد، بسیار متغیر است. اتحادیه اروپا میزان توصیه شده مصرف آب روزانه برای مردان را 5/2 لیتر و برای زنان 2 لیتر (هشت لیوان) اعلام کرده است. جالب توجه است به این نکته توجه کنیم که دمای محیط در اتحادیه اروپا به مراتب از ایران عزیزمان کمتر است و اگر بخواهیم میزان مایعات توصیه شده برای یک ایرانی را در نظر بگیریم، مقدار بیشتری را باید توصیه نمود. از طرف دیگر با توجه به اینکه خصلت ورزش‌های گروه eSport مبتنی بر کارکرد ذهنی است و نه جسمی، بنابراین احتمال دارد با مصرف نوشیدنی‌های غیر آب (نظیر انواع آبمیوه و ...) مشکلات وزن و ترکیب بدن در این افراد تشدید شود. به همین دلیل توصیه می‌شود تا حد امکان آب نوشیدنی اصلی در این افراد باشد.

در مقاله بعدی به توصیف ریز و درشت‌مغذی‌های مورد نیاز این رشته‌های ورزشی خواهیم پرداخت.