دکتر سیما جعفری‌راد : دانشیار و عضو هیات علمی گروه تغذیه دانشگاه علوم پزشکی جندی‌شاپور اهواز
تحریریه زندگی آنلاین : همه غذاها دارای مواد مغذی هستند. ما می‌دانیم که برخی از مواد مغذی می‌توانند سلامتی ما را بهبود بخشند یا برخی اجزای غذایی ممکن است ابتلا به برخی از بیماریهای مزمن را افزایش دهند. برای دهه‌ها، تمرکز علم تغذیه بررسی این بوده است که افراد تنها چه مواد مغذی را مصرف می‌کنند و اینکه این مواد مغذی به تنهایی چه تاثیری بر سلامتی دارند. مواد مغذی، مواردی مانند پروتئینها، کربوهیدراتها، چربیها، ویتامینها و املاح هستند و ترکیبات ارتقا‌دهنده سلامت مانند فیبرها و فیتوکمیکالها نیز در این قالب بررسی شده‌اند. اگرچه، به عنوان انسان، ما تنها مواد مغذی را نمی‌خوریم، بلکه ما غذا را مصرف می‌کنیم. غذاهایی که می‌خوریم شامل مخلوط پیچیده‌ای از مواد مغذی هستند که ممکن است اثرات مثبت یا منفی بر سلامتی داشته باشند. مواد مغذی نیز با یکدیگر ارتباط دارند. به عنوان مثال کاکائو حاوی صدها ماده مغذی مختلف است، بنابراین نتایج بسیاری از مطالعات که به بررسی تعیین اثر تنها یک ماده مغذی موجود در محصولاتی مانند کاکائو می‌پردازند، می‌تواند مشکل‌ساز باشد و ما را با قضاوتی درست روبه‌رو نسازد.
بیشتربخوانید:
5 عادت روزانه که باعث آسیب جدی به بدن می‌شوند
با تغییر زمان، و همان طور که ما از نوشتن و خواندن روزنامه به سمت تایپ کردن در لپ‌تاپ، گوشی‌های همراه و یا تبلت رفته‌ایم، تحقیقات تغذیه نیز تغییر کرده‌اند. تحقیقات مربوط به تغذیه از مواد مغذی به صورت منفرد دور شده‌اند و در مقابل بر روی این موضوع متمرکز گشته‌اند که چه مواد غذایی، مصرف می‌شوند و چگونه مواد مغذی موجود در این مواد غذایی با یکدیگر تداخل می‌کنند، و اینکه غذاهای مختلف و مقدار مصرفی آنها در طول روزها، هفته‌ها، ماه‌ها و سالها، چگونه بر سلامتی ما تأثیر خواهند داشت. این دیدگاه امروزه به عنوان الگوی غذایی یا الگوی رژیمی شناخته می‌شود.
الگوی رژیمی چیست؟
محققین، الگوی رژیمی یا الگوی غذایی را اینگونه تعریف کرده‌اند: «مقادیر، نسبت‌ها، تنوع، یا ترکیبی از غذاها و نوشیدنی‌های مختلف در رژیم‌های غذایی، و دفعات مصرف معمول آنها». یک نمونه عالی از الگوی غذایی، رژیم غذایی مدیترانه‌ای است که شامل مصرف زیاد میوه‌ها، سبزیجات، نان و غلات کامل، لوبیاها، آجیل و دانه ها است. روغن زیتون منبع اصلی چربی تک غیراشباع کلیدی در این رژیم غذایی است، همچنین در این الگوی غذایی، محصولات لبنی، ماهی و طیور در مقادیر کم تا متوسط مصرف می‌شوند. گوشت قرمز کمی خورده می‌شود. تخم‌مرغ صفر تا چهار بار در هفته مصرف می‌شود. سایر نمونه‌های الگوهای غذایی شامل یک رژیم غذایی بر پایه گیاهان است که شامل مصرف زیاد سبزیجات، غلات سبوس‌دار، آجیل، دانه‌ها، حبوبات، سبزیجات غده ای و میوه‌ها، بدون هیچ‌گونه فرآورده‌های حیوانی (گوشت، ماهی، تخم‌مرغ، لبنیات و مرغ) یا غذاهای فرآوری شده است؛ و الگوی غذایی سالم شامل مصرف زیاد میوه‌ها، سبزیجات، آجیل و حبوبات، لبنیات کم‌چرب و غلات کامل با مصرف محدود گوشت‌های فرآوری شده است.
بیشتربخوانید:
مواد غذایی محبوب که به کبد آسیب می زنند
چرا الگوهای غذایی؟
به دلیل روابط پیچیده بین مواد مغذی در رژیم‌های غذایی، تغییراتی در کل رژیم غذایی ما، نه تنها یک جنبه از آن، می‌تواند منجر به نتایج مثبتی برای سلامتی شود، بنابراین با شناسایی الگوهای مختلف غذایی و اطلاعات علمی که برای مردم فراهم می‌شود، آنها تصمیم می‌گیرند که بهتر است چه مواد غذایی را در رژیم غذایی خود داشته باشند، نه اینکه چه مواد مغذی را مصرف کنند.
محققین چه چیزی را نشان می‌دهند؟
در حالی که تحقیقات علم تغذیه مرتباً در حال نو شدن است، مطالعات محدودی در مورد نتایج سلامتی الگوهای غذایی وجود دارد. با این حال، محققان دانشگاه آتن در کشور یونان اثرات الگوی غذایی مدیترانه ای بر سلامتی را بررسی کرده‌اند. این الگوی غذاییِ عمده مردمی است که در حاشیه دریای مدیترانه زندگی می‌کنند، مانند یونان و ایتالیا. امتیازی که محققان این دانشگاه به الگوی غذایی دادند، با دفعات مصرف گروه‌های غذایی مختلف و خاصی مرتبط بود. این مطالعه با استفاده از داده‌های 3000 زن و مرد انجام شد و محققان ارتباطی بین امتیاز الگوی غذایی مدیترانه ای و نتایج سلامتی پیدا کردند. هرچه افراد امتیاز بالاتری از این الگوی غذایی کسب نمایند، با کاهش خطر حوادث عروق کرونر یعنی حملات قلبی، نارسایی ایسکمیک قلب یا آنژین صدری مواجه هستند. محققان همچنین دریافتند که امتیاز بالاتر این الگوی غذایی با کاهش فشار خون، کلسترول کل و شاخص توده بدن (BMI) و همچنین افزایش سطح آنتی‌اکسیدان‌ها در بدن همراه است.
به همین ترتیب، محققان انجمن رژیم‌های غذایی آمریکا نیز دریافتند که خطر ابتلا به بیماریهای قلبی عروقی در افرادی که امتیاز الگوی غذایی مدیترانه ای بالاتری داشتند، کمتر بود.
محققان انجمن رژیم‌های غذایی آمریکا به طور مشابهی دریافتند که امتیازات بالاتر الگوی غذایی مدیترانه ای با خطر پایین‌تر مرگ و میر ناشی از بیشتر انواع مختلف سرطان ارتباط دارد، اگرچه در بعضی موارد این نتایج سازگار نبود.
نتایج تحقیقات دیگری نشان داده است که با مصرف الگوی غذایی سالم، خطر مرگ و میر کمتری از بسیاری از بیماری های مزمن وجود دارد. رژیم غذایی سالم حاوی میوه‌ها، سبزیجات، غلات کامل و ماهی زیاد می باشد. در حالی که الگوی رژیم غذایی غربی که شامل مصرف زیاد گوشت قرمز، گوشت های فرآوری شده (مانند سوسیس و کالباس)، غذاهای از پیش بسته‌بندی شده و غلات تصفیه شده می باشد همراه با بیشترین خطر مرگ و میر است.
بیشتربخوانید:
بهترین صبحانه برای لاغری
چگونه الگوهای رژیمی از رژیم‌های غذایی متفاوت هستند؟
پاسخ به پرسش بالا بستگی به نحوه تعریف و تفسیر کلمه «رژیم غذایی» دارد. از دیدگاه یک متخصص بهداشت و تغذیه، رژیم غذایی به طور کلی به غذاهایی که مردم به طور معمول مصرف می‌کنند یا به دلایل پزشکی به یک روش مشخص غذا می‌خورند اشاره دارد که در این سناریو، رژیم غذایی و الگوهای غذایی اساساً همان چیزها هستند. با این حال، وقتی به رژیم غذایی و کلماتی مانند «محدودیت»، «روش تغذیه‌ای برای مدت زمان کوتاه» و یا «کاهش وزن» فکر میکنید، رژیم‌های غذایی و الگوهای رژیمی از هم متفاوت می شوند.
بیشتربخوانید:
رژیم کانادایی؛ لاغری سریع یا مرگ تدریجی؟
چگونه می توانیم با مصرف یک الگوی غذایی مناسب از خطر بیماری های مزمن در امان باشیم؟
این موضوع، حوزه تحقیق جدیدی است و مطالعات در این زمینه محدود است. با این حال، به نظر می‌رسد که الگوهای مناسبی مانند الگوی غذایی مدیترانه‌ای که شامل مصرف زیاد میوه، سبزیجات و غلات کامل است، در سلامتی ما نقش مفیدی ایفا می‌کنند در حالی که الگوی غذایی حاوی غلات تصفیه شده، گوشت های فرآوری شده و غذاهای از پیش بسته‌بندی شده می‌توانند اثرات منفی بر سلامتی و طول عمر ما بگذارند. با دور شدن تحقیقات جدید علم تغذیه از بررسی مواد مغذی به تنهایی، و تمرکز آنها بر مطالعه روی الگوهای مختلف غذایی به ویژه در نقاط مختلف جهان، بهتر است در مورد الگوهای معمول غذا خوردن خود بیشتر فکر کنید و شروع کنید به بررسی آنچه که در طول روزها، هفته‌ها و حتی ماه‌ها مصرف می کنید، زیرا همه اینها می‌توانند تأثیر قابل توجهی بر سلامتی شما داشته باشند.
