دکتر غزاله اسلامیان : دکترای تخصصی علوم تغذیه ؛ عضو هیئت علمی گروه تغذیه بالینی و رژیم درمانی دانشکده علوم تغذیه و صنایع غذایی دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی
تحریریه زندگی آنلاین : سوءتغذيه شامل طيف وسیعی از شرايط تغذیه‌ای مختلف مانند کاهش وزن، کمبود مواد مغذي شامل پروتئين، ويتامين‌ها و مواد معدني و حتی افزایش وزن همراه با گرسنگی سلولی است. این مشکل بهداشتی سبب افزایش ابتلا به عفونت، تأخیر در بهبودي، طولانی شدن مدت بستري، افزایش هزینه‌هاي درمان و بیمارستانی و افزایش مرگ و میر به ویژه در سالمندان و مبتلایان به بیماری‌های زمینه‌ای مانند دیابت، قلب و عروق، سرطان و ... می‌شود. بر اساس یافته‌های مطالعات، افزایش سن، استفاده همزمان از چند دارو، میزان تحصیلات بیمار، وضعیت اقتصادی و اجتماعی و ابتلا به بیماري‌هاي بدخیم جزء عوامل خطر مرتبط با سوءتغذیه در بیماران بستري در بیمارستان است. مشکلات گوارشی نیز منجر به افزایش خطر سوءتغذیه می‌شوند. برای مثال مشکلات مربوط به جویدن، بلع، تهوع، استفراغ و بی اشتهایی منجر به کاهش دریافت مواد غذایی و به دنبال آن سوءتغذیه می‌گردد. تشخیص و درمان سریع این عوامل خطر سوءتغذیه، منجر به مداخلات مؤثر تغذیه‌اي خواهد شد که از سوءتغذیه یا تشدید آن در بیمارستان پیشگیري می‌کند.
بیشتربخوانید:
تغذیه در دوره نقاهت کرونا؛ پس از بهبودی چه بخوریم؟
مشاوره تغذیه
مشاوره تغذیه و اجرای استراتژی‌های تغذیه‌ای اصولی توسط تیم تغذیه‌ای در بیمارستان، منجر به کاهش شیوع سوءتغذیه می‌شود. از جمله این استراتژی‌ها می‌توان به ویزیت دوره‌ای بیماران توسط متخصصین تغذیه، آموزش کادر پرستاری و نظارت بر سیستم خدمات غذایی بیمارستان اشاره کرد، بنابراین دریافت کافی غذا در طول مدت بستری در بیمارستان امری مهم و حیاتی برای بیماران به شمار می‌آید. عدم دریافت کافی غذا در بیمارستان توسط بیماران منجر به افزایش شیوع و شدت سوءتغذیه می‌شود. سوءتغذیه بیمارستانی همچنین می‌تواند ناشی از کیفیت پایین و نامطلوب غذای بیمارستان باشد.
سوءتغذیه در بخش مراقبت‌های ویژه
سوءتغذیه به صورت یک مشکل جدی در بخش‌های مراقبت‌های ویژه وجود دارد و با پیامدهای نامناسب بیماری همراه است. در صورتی که نیازهای تغذیه‌ای بیماران بستری در بخش‌های مراقبت‌های ویژه به درستی تأمین شود احتمال کاهش اتصال به دستگاه ونتیلاتور، عوارض کمتر، بهبودی و ترخیص سریع‌تر را به دنبال خواهد داشت. سوءتغذیه در بخش‌های مراقبت‌های ویژه ممکن است به دلیل تأخیر در شروع تغذیه حمایتی (تغذیه با لوله یا تغذیه وریدی)، عدم تطابق تغذیه تجویز شده با نیاز بیمار و تاریخچه اخیر تغذیه‌ای و نیاز انرژی واقعی بیمار باشد.
یافته‌هاي مطالعات بیانگر شیوع بالای سوءتغذیه در بدو پذیرش در بیمارستان‌ها است که این میزان در هنگام ترخیص از بیمارستان افزایش می‌یابد، البته که میزان بروز سوءتغذیه در بیماران بستری در بخش مراقبت‌های ویژه بیش از سایر بیماران است. شیوع سوءتغذیه در بین بیماران به هنگام پذیرش در بیمارستان در حدود 50 درصد گزارش شده است که این آمار برای بیماران بخش مراقبت‌های ویژه تا 60 درصد نیز گزارش شده است.
حمایت‌های تغذیه‌ای
با توجه به اینکه مبتلایان به کرونا در معرض خطر کمبودهای شدید تغذیه‌ای هستند، ارائه هر چه سریع‌تر حمایت‌های تغذیه‌ای برای بیماران کرونایی در بخش‌های بیمارستانی ضروری است. برای بیماران بستری در بخش مراقبت‌های ویژه، در صورت عدم امکان دریافت تغذیه از راه دهان، اولویت شروع با تغذیه با لوله است و در صورتی که پزشکان، تشخیص دهند که روش تغذیه با لوله نیز امکان‌پذیر نیست تغذیه وریدی باید برای بیمار شروع شود.
اولویت با روش تغذیه از راه دهان است. بیماران بستری باید با غذاهای کم‌حجم، ولی پر کالری و ترجیحاً به شکل مایع و یا نیمه جامد، تغذیه شوند و در صورت بی‌اشتهایی شدید، ممکن است نیاز باشد از پودر‌های پروتئینی و مکمل‌های تغذیه‌ای تحت نظر متخصصین تغذیه استفاده کنند. رژیم غذایی این بیماران باید شامل مایعات، پروتئین کافی و همه گروه‌های غذایی سالم به میزان نیاز و متنوع باشد و پس از ترخیص از بیمارستان نیز به رژیم غذایی بیمار باید توجه شود تا هر چه زودتر، بهبودی کامل را به دست آورد. با توجه به اهمیت دریافت آنتی‌اکسیدان‌ها برای تقویت سیستم ایمنی، اولویت با دریافت ویتامین‌ها و املاح آنتی‌اکسیدانی از طریق رژیم غذایی است و در صورت صلاحدید پزشک باید مکمل آن دریافت شود.
بیشتربخوانید:
کدام میوه بهاری در پاندمی کرونا خورده نشود
اصلاح سبک زندگی
اصلاح سبک زندگی به ویژه اصلاح عادات غلط غذایی و عدم استرس و اضطراب که تأثیر مستقیمی بر سیستم ایمنی دارد، نقش مهمی در پیشگیری از ابتلا به کرونا همراه با رعایت پروتکل‌های بهداشتی دارد. زمانی که مشکلات و کمبودهای تغذیه‌ای ایجاد می‌شود، دستگاه ایمنی بدن اولین سیستمی است که دچار آسیب می‌شود و در عین حال زمانی که مشکل کمبودها در بدن جبران می‌شود سیستم ایمنی آخرین جایی در بدن است که‌ترمیم خواهد شد، بنابراین داشتن یک الگوی غذایی سالم در دوران‌های مختلف زندگی نقش مهمی در سلامتی و تقویت سیستم ایمنی دارد.
بیماران مبتلا به کرونا که با سوءتغذیه در بخش‌های بیمارستانی به خصوص در بخش مراقبت‌های ویژه بستری می‌شوند نسبت به بیمارانی که سوءتغذیه ندارند، با وضعیت سخت‌تری مواجه خواهند شد. سوءتغذیه با تضعیف سیستم ایمنی همراه است و معمولاً کنترل و درمان بیماری کرونا در مبتلایان به سوءتغذیه دشوارتر است. در برخی مواقع، سوءتغذیه الزاماً همراه با کم‌وزنی نیست و فرد مبتلا ممکن است وزن نرمال و یا حتی اضافه وزن داشته باشند، اما مبتلا به سوءتغذیه سلولی باشد. در این نوع سوءتغذیه افراد به دلیل پیروی از الگوهای غلط غذایی برای طولانی‌مدت و یا گرفتن رژیم‌های غلط کاهش وزن، بدن خود را در معرض کمبود مواد مغذی ضروری بدن قرار داده‌اند.
همچنین ممکن است افراد در بدو پذیرش سوءتغذیه نداشته باشند، ولی به دلیل شدت بیماری و تغذیه نامناسب، دچار سوءتغذیه شوند و در ادامه روند درمان و مدت زمان بهبودی را تحت تأثیر قرار می‌دهد. به طور کلی، سوءتغذیه مرتبط با بیماری، منجر به افزایش انواع عفونت‌ها، نارسایی همزمان چندین ارگان بدن، تأخیر در بهبودی، طولانی‌تر شدن مدت بستری، افزایش هزینه‌های درمانی و مرگ و میر می‌شود. یکی از علل مهم سوءتغذیه در بیماران مبتلا به کرونا، بی‌اشتهایی زیاد این بیماران است که معمولاً به دنبال افزایش التهاب تشدید می‌شود.
علاوه بر بی اشتهایی، علائم گوارشی دیگر مانند اسهال، تهوع و استفراغ نیز منجر به تشدید سوءتغذیه در این بیماران می‌شود. سوءتغذیه در بیمارستان ممکن است به دلیل تأخیر در شروع تغذیه حمایتی (تغذیه با لوله یا تغذیه وریدی)، عدم مطابقت رژیم غذایی تجویز شده با تاریخچه اخیر تغذیه‌ای و نیاز انرژی بیمار باشد.
تغذیه حمایتی
در شرايطي که بیمار نمی‌تواند از طریق دهان برای بیش از چند روز به میزان کافی، دريافت کالري و پروتئین داشته باشد، تغذیه حمایتی باید به عنوان یکی از بخش‌های برنامه مراقبتی در نظر گرفته شود. استفاده از دستگاه گوارش (تغذیه با لوله) در مقایسه با استفاده از روش‌های تغذیه وریدی به تنهایی در اولویت است، زیرا زمانی که فرد از طریق دستگاه گوارش تغذیه می‌شود، چه از طریق دهان و چه از طریق لوله، عملکرد سد مخاطی روده حفظ می‌شود. سد مخاطی روده نقش مهمی در عملکرد سیستم ایمنی بدن نیز دارد. یکی از اهداف مهم تغذیه درمانی، حفظ وزن فعلی مبتلایان به کرونا است و اگر کاهش وزنی ایجاد شود، نباید این کاهش بیشتر از 10 درصد وزن اولیه باشد.
بیشتربخوانید:
همه سوالات شما درباره واکسیناسیون کرونا
بیمارانی که در منزل تحت درمان هستند
برای بیمارانی که در منزل تحت درمان هستند نیز نقش تغذیه در بهبودی بیماری کرونا بسیار حائز اهمیت است. نوشیدن مایعات کافی بسیار مهم است. با شروع علائم بیماری، استفاده از آب، آب‌میوه‌ها، چای رقیق و انواع سوپ‌های سبک به شدت توصیه می‌شود.
مایعات گرم و غذاهای مایع به دلیل انرژی کمتر برای هضم مانند سوپ مرغ به همراه هویج، دال عدس، شلغم و کدو حلوایی می‌توانند انتخاب‌های مناسبی باشند. با بالا رفتن درجه حرارت بدن، سوخت و ساز بدن افزایش پیدا می‌کند، بنابراین مصرف آب و مایعات و غذا در حجم کم و دفعات بیشتر توصیه می‌شود.
بیماران باید به دلیل مشکلات تنفسی از مصرف انواع ادویه‌جات و سرخ کردنی‌ها پرهیز کرده و به دلیل ضعف در زمان بیماری، انواع حبوبات، سبزیجات رنگی و مواد غذایی پروتئینی را مصرف کنند، بنابراین برای تأمین پروتئین روزانه استفاده از منابع حیوانی، انواع گوشت‌ها (قرمز، مرغ و ماهی)، انواع لبنیات پاستوریزه کم چرب (پنیر، شیر، ماست و دوغ) و تخم‌مرغ توصیه می‌شود.
میوه‌های رنگی و سبزیجات نارنجی، زرد و سبز مثل اسفناج، کاهو، هویج، کدو حلوایی، موز، خرمالو و انواع مرکبات سرشار از ویتامین‌های هستند که برای تقویت سیستم ایمنی توصیه می‌شود.
