زندگی آنلاین؛ مجله اینترنتی سبک زندگی

دکتر سید مرتضی صفوی، متخصص تغذیه و رژیم درمانی

فرناز شهدادیان، دانشجوی کارشناسی ارشد علوم تغذیه

پوست به عنوان وسیع ترین قسمت بدن، بین ما و محیط اطراف قرار گرفته و از دو قسمت اصلی تشکیل شده است: قسمت خارجی به نام اپیدرم و قسمت داخلی که درم نامیده می شود. از اعمال کلی پوست می توان به حفاظت، تنظیم گرما، درک حسی ، نقش دفعی و هم چنین تولید ویتامین D اشاره کرد. مو نیز جزئی روینده از پوست محسوب    می شود. عنصر اصلی سازنده مو، نوعی ماده شاخی است که از یک پروتئین فیبری به نام کراتین ساخته شده است. تحقیقات اخیر نشان داده اند که پوست و موی سالم و شاداب می توانند منعکس کننده ی سلامت عمومی و تغذیه کافی باشند؛ به گونه ای که وضعیت سلامت افرادی که تغذیه کافی دارند و یا افراد بیمار و افرادی که دسترسی کافی به مواد مغذی ندارند، می تواند باعث تغییر در سلامت پوست و مو شود. تغذیه و تاثیر آن بر پوست و مو، یکی از موضوعات مورد علاقه محققین است. پاره ای از عوامل تغذیه ای، در این راستا موثر هستند،که به آن ها اشاره خواهیم کرد.

عوامل تغذیه ای موثر در سلامت پوست

یکی از بهترین استراتژی ها برای بهبود سلامت و شادابی پوست و مبارزه با عوامل اکسیدان، پیروی از سبک زندگی سالم شامل محدودیت کالری دریافتی، داشتن فعالیت بدنی روزانه، نداشتن استرس و دریافت کافی مواد مغذی از قبیل دریافت غذاهای سرشار از آنتی اکسیدان ها است، چرا که رادیکال های آزاد تولید شده توسط اشعه UV و آلودگی هوا، مهم ترین نقش را درتخریب پوست و پیری زودرس آن بازی می کنند. ویتامین ها، کاروتنوئیدها، توکوفرول ها، فلاونوئیدها و انواع زیادی از محصولات گیاهی، دارای خواص آنتی اکسیدانی هستند که نقش برجسته ای در محافظت پوست و جلوگیری از پیری زودرس آن بازی می کنند و این ترکیبات  به صورت مکمل های خوراکی نیز، کاربرد گسترده ای دارند.

ویتامین C در ساخت کلاژن، جذب آهن و افزایش زیست دسترسی سلنیوم نقش دارد. به علاوه باعث روشن شدن پوست و بهبود زخم ها شده و در جوان سازی پوست موثر است.  منابع غنی از ویتامین C  عبارتند از سبزیجات و میوه جات تازه از قبیل مرکبات، انگور سیاه، فلفل چیلی و جعفری یا مکمل های خوراکی. ویتامین C گاهی به صورت موضعی نیز تجویز می شود.

توکوفرول‌ها ( ویتامین E ) با خاصیت آنتی اکسیدانی خود، بدن را از رادیکال های آزاد پاک می کنند. به علاوه ویتامین E باعث کاهش بروز سرطان پوست می شود. مقدار زیادی توکوفرول در سبزیجات، روغن های گیاهی از جمله روغن آفتابگردان، روغن جوانه گندم، روغن گلرنگ، روغن ذرت و سویا یافت می شود.

کاروتنوئیدها(ویتامین A، بتا کاروتن و رتینول) به عنوان ترکیبات آنتی اکسیدانی مطرح هستند و پوست را در برابر آسیب های ناشی از نور خورشید، محافظت می کنند. مطالعات نشان داده اند که تجویز ویتامین A به افرادی که دچار اختلال در بهبود زخم به علت مصرف دارو هستند، موثر است. به علاوه اینکه ویتامین A از بروز بیماری های پوستی از جمله آکنه، پسوریازیس و اختلالات شاخی شدن پوست جلوگیری می کند. از منابع این دسته از ترکیبات می توان به هویج، کدو تنبل، سیب زمینی شیرین، پاپایا، انبه، جگر، شیر، زرده تخم مرغ، پنیر و ماهی های چرب اشاره کرد.

پلی فنول‌ها دارای خاصیت آنتی اکسیدانی هستند و پوست را در مقابل اشعه خورشید محافظت می کنند. به علاوه از پیری و بسیاری از بیماری های مرتبط با استرس اکسیداتیو جلوگیری می کنند. پلی فنول ها در میوه ها و نوشیدنی هایی از قبیل آبمیوه، چای، قهوه و انگور قرمز وجود دارد. منابع دیگر آن سبزیجات، غلات، شکلات و حبوبات هستند.

از دیگر ترکیبات گیاهی حاوی آنتی اکسیدان های موثر در سلامت پوست می توان به  رزوراترول موجود در انگور قرمز، زردچوبه، چای سبز، انار، جنیستئین مشتق شده از سویا و لیکوپن موجود در گوجه اشاره کرد.

کوآنزیم Q10 یک ماده شبه ویتامینی است که در بافت چربی ذخیره می شود. این ترکیب در ماهی های چرب (سالمون و تن)، جگر و غلات کامل یافت می شود. این ماده به صورت مکمل هم دریافت می شود و دارای خاصیت آنتی اکسیدانی قوی است.

پروبیوتیک و پره بیوتیک‌ها نیز در سلامت پوست موثر هستند و پوست  را در برابر اشعه ی  UV  محافظت    می کنند. به گونه ای که استفاده از لاکتوباسیلوس ها باعث تعدیل هموستاز ایمنی پوست می شود. پره بیوتیک ها هم باعث کاهش واکنش های آلرژی پوست می شوند.

اسیدهای چرب امگا 3 که در بذرکتان، روغن کانولا، آواکادو و ماهی ها از جمله سالمون وجود دارد، باعث کاهش التهاب ناشی از نور آفتاب و آلاینده های محیطی می شوند. مصرف امگا 3 از ایجاد آکنه (بیماری التهابی مزمن در واحدهای پیلوسباسه)، از طریق کاهش تولید پروستاگلاندین های E2 و لکوترین های التهابی، جلوگیری می کند.

تغذیه و موی سالم

سلول های فولیکولی مو، که در رشد و تولید مو دخالت دارند، دارای متابولیسم بالایی هستند. به همین منظور برای حفظ عملکرد خود، به حمایت های تغذیه ای کافی نیاز دارند؛ به طوری که اگر کامل تغذیه شوند، توانایی تولید مو را دارند در حالی که تغذیه ناکافی و ناقص، با ریزش مو همراه است. به عبارت دیگر، هنگامی که فولیکول های مو به طور کامل تغذیه نشوند، سلول های این ناحیه به سوء تغذیه مبتلا شده و به تدریج می میرند. هر تار مو دارای پیازی است که پیوسته با رگ های خونی در تماس است و ضمن همین تماس، موا مغذی را جذب می کند. فقدان تعدادی از اجزای رژیمی شامل پروتئین، ویتامین ها، مواد معدنی و اسیدهای چرب ضروری باعث بروز بیماری های مو از قبیل ریزش مو، شوره سر، شکنندگی موها، تغییر رنگ و سفید شدن زودتر از موعد موها می شود. بیماری های مو به علل متفاوتی ایجاد می شوند که به برخی از آن ها اشاره خواهیم کرد:

علل تغذیه ای ریزش مو

1. سوء تغذیه پروتئین – انرژی
2. کمبود اسیدهای چرب ضروری
3. کمبود دریافت ویتامین A، ریبوفلاوین، پیریدوکسین، نیاسین، بیوتین، اینوزیتول و پاراآمینوبنزوئیک اسید
4. دریافت بسیار بالای ویتامین A با دوز بالاتر از 50000 واحد در روز
5. کمبود املاح معدنی مانند منیزیوم، گوگرد، روی و آهن (فریتین کمتر ازmg/L 40)
6. افزایش میزان فلزات سنگین یا مسمومیت ناشی از آن ها مانند جیوه، سرب و کادمیوم
7. یکی دیگر از علل ریزش مو به گرسنگی مخفی موسوم است که در نتیجه آن، چربی خون اطراف پیاز مو جمع شده و مانع تنفس و تغذیه مو می شود و در افرادی که کلسترول بالای خون دارند، رخ می دهد.

 علل غیر تغذیه ای ریزش مو

1. بیماری های پوستی
2. عدم رعایت بهداشت و رشد قارچ ها
3. بیماری هایی از قبیل هپاتیت، نقص کلیوی و اختلال در کارکرد تیروئید
4. فشارهای روحی، روانی و استرس
5. مصرف داروهایی از جمله آنتی بیوتیک ها، هپارین و قرص های جلوگیری از بارداری
6. اختلال در گردش خون به وسیله عواملی مثل سیگار کشیدن و گرفتگی عروق

علل شوره سر

1. تغذیه نادرست و عدم دریافت کافی ویتامین های A، C و E
2. اختلال در کار هورمون ها
3. فشارهای روانی، اضطراب و هیجان
4. استفاده مداوم از مواد شیمیایی برای آرایش مو

شکنندگی مو

1. کمبود پروتئین که باعث تغییر بافت مو و خشکی آن می گردد.
2. کمبود ویتامین A که باعث از دست دادن شفافیت مو می شود.
3. عوامل محیطی از قبیل آفتاب شدید، هوای خشک و آلودگی های محیطی

سفید شدن زودرس مو

1. کمبود ویتامین C
2. کمبود ویتامین B12 و فولیک اسید
3. کمبود ویتامین A
4. کمبود فلزات سازنده ی رنگدانه های مو از جمله منگنز، روی، آهن و مس

مکمل‌های تغذیه‌ای تقویت کننده رشد مو

• پلی فنول کاتچین همراه با ال-کارنتین، باعث تحریک سلول های فولیکولی می شود.
• مصرف ال-سیستئین همراه با مخمر و پانتوتنیک اسید
• مکمل روی که سنتز کلاژن را تحریک می کند.
• دریافت سلنیوم
• دریافت اسیدهای چرب ضروری از جمله امگا 3