دکتر مریم تاج‌آبادی ابراهیمی؛ رییس انجمن پروبیوتیک و غذاهای فراسودمند
پروبیوتیک به معنای «برای زندگی» است. اگرچه واژه جدیدی در فرهنگ ما به نظر می‌رسد ولی قدمت و سابقه استفاده از آن در طب سنتی به سالیان بسیار دور برمی‌گردد.
حتی برای این پیشینه اسناد و دست‌نوشته‌هایی وجود دارد. همان‌طور که در نسخه‌ای از یک وصیت‌نامه بسیار قدیمی به این مسئله اشاره شده است که حضرت ابراهیم(ع) عمر طولانی خود را به خاطر استفاده کردن از شیر ترش به دست آورده بود. این شیر ترش یک نوع پروبیوتیک به‌شمار می‌رود.
امروزه مقبولیت و مصرف فرآورده‌های پروبیوتیک در جهان به ویژه کشورهای اروپایی، ایالات متحده و ژاپن رواج بی‌نظیری یافته است. به گونه‌ای که بیش از ۵۳ درصد از فرآورده‌های لبنی در ژاپن به صورت پروبیوتیک مورد استفاده قرار می‌گیرد.
در چنین کشورهایی دانش و آگاهی عمومی مصرف پروبیوتیک نهادینه شده است و مصرف‌کنندگان به خوبی از مزایا و ویژگی‌های مثبت محصولات غذایی فراسودمند یا مکمل‌ها آگاه هستند.
استفاده صحیح و مکفی از مکمل‌ها، ریز مغذی‌ها و پروبیوتیکها گامی بسیار مؤثر در جهت پیشگیری از ابتلا به بیماری قبل از درمان به شمار می‌رود و مصرف آن‌ها سبب کاهش هزینه‌های درمان می‌شود.
از همین رو، می‌توان در ایران نیز استفاده از این مواد را طوری رواج داد که به اقتصاد نیز کمک شود.
اگرچه در ایران گام‌های مؤثر و مثبتی در جهت ارتقای آگاهی و اطلاعات عمومی و تخصصی در این زمینه برداشته شده است، اما بدون شک گسترش این فرهنگ به منظور بالا بردن سطح سلامت جامعه نیازمند همکاری ملی است به نحوی که همه ارگان‌ها در یک راستا و با یک هدف با هم همکاری داشته باشند.
جایگاه پروبیوتیك‌ها در طب پیشگیری
پروبیوتیکها از منظر پیشگیری می‌تواند نوعی از دارو‌ها باشد که از راه‌های مختلفی می‌توانند به درمان و پیشگیری از ابتلا به بیماری‌ها یاری برسانند.
پروبیوتیکها با كمك به هضم غذا و تولید ویتامین‌ها و مواد ضروری بدن، تحریك و تعدیل سیستم ایمنی و افزایش مقاومت در برابر بیماری‌های عفونی می‌توانند در جلوگیری از بسیاری از بیماری‌ها مؤثر باشد.
هم‌چنین كاهش کلسترول و خطر ابتلا به سکته و کاهش احتمال ابتلابه سرطان نیز از دیگر تأثیرات مثبتی است که به خاطر استفاده از پروبیوتیکها به وجود می‌آیند. در این صورت استفاده از پروبیوتیکها می‌تواند سبب ارتقای سطح سلامت شود.
در ایران، تخمین زده شده است که حدود 8 درصد بزرگسالان به بیماری دیابت نوع 2 مبتلا هستند که نسبت به جمعیت رقم قابل توجهی است. نکته حایز اهمیت این است که افزایش پروفایل‌های متابولیک، فاکتورهای التهابی و بیومارکرهای استرس اکسیداتیو می‌تواند منجر به پیشرفت دیابت شود.
مطالعات بالینی نشان داده است مصرف پروبیوتیک می‌تواند اثرات مفیدی بر سطوح انسولین سرمی، hs-CRP و گلوتاتیون داشته باشد که در نهایت سبب کاهش شدت بیماری می‌شود.
از سوی دیگر، مصرف بی‌رویه آنتی بیوتیک و پیامد ناشی از آن مانند گسترش مقاومت‌های آنتی بیوتیکی مشکل دیگری است که گروه‌های مختلفی با آن درگیر هستند.
نکته‌ای که باید به آن توجه داشت این است که امروزه مصرف پروبیوتیکها در کشورهای پیشرفته به عنوان راه حل مقابله با مشکل مقاومت‌های آنتی بیوتیکی مورد بررسی قرار گرفته و گسترش یافته است.
باید مصرف پروبیوتیك ها در جامعه نهادینه شود
نهادینه سازی مصرف پروبیوتیکها در هر کشوری ارتباط مستقیم با فرهنگ و منش مردم آن کشور دارد. به طور مثال، در کشور ژاپن به عنوان کشوری که به تنهایی مصرف پروبیوتیک آن معادل کل قاره اروپا و آمریکا است، فرهنگ مصرف پروبیوتیکها ریشه در نگاه مردم به تغذیه سالم و اهمیت آن در سلامت دارد.
در این کشور پروبیوتیکها همان میکروب‌های مفیدی معرفی شده‌اند که در غذاهای سنتی مثل«کیم‌چی» وجود دارد. از سوی دیگر، حفظ غذاهای سنتی و باور خواص درمانی آن در بین مردم باوری دیرینه بوده است و هم‌چنان در حفظ آن تلاش می‌کنند.
در کشوری مانند آمریکا (بدون باورهای سنتی) که تنها 15 درصد مردم در سال 2006 پروبیوتیک را می‌شناختند و به اهمیت آن در سلامتی واقف بودند، در طی همکاری منسجم گروه‌های بهداشت و سلامت با هماهنگی رسانه‌ها این آمار به بالای70 درصد در سال 2012 افزایش یافت که این مسئله نشان می‌دهد حتی بدون داشتن باورهای سنتی و بی‌آنکه علم سنتی نظری درخصوص پروبیوتیکها داشته باشند با برنامه‌ریزی اصولی مصرف آن‌ها را نهادینه کرده‌اند.
در ایران نیز باید اقداماتی از این قبیل صورت بگیرد که بدون شک در صورت تحقق این امر و با توجه به پیشینه علمی ما می‌توانیم به راحتی مردم را با این مقوله آشنا سازیم.
