اطلاعات مفید تغذیه‌ای در مورد چربی ام .سی. تی
استفاده از تری گلیسیریدهای دارای زنجیره متوسط (MCT ) به عنوان یك منبع چربی در تغذیه پزشكی تاریخچه طولانی دارد كه برای اولین بار در سال 1955 معرفی شدند. آنهاچربی‌های اشباع شده با طول زنجیر 6 تا 12 كربن می‌باشند و به طورطبیعی در چربی شیر، روغن نارگیل و روغن هسته خرما وجود دارند. روغن نارگیل معمولا دارای60 درصد MCT می‌باشد. در صنعت، MCT از اسیدهای چرب اشباع حاوی 12-6 اتم كربن تولید می‌شود. اسیدهای چرب معمول موجود در روغن‌ها و چربی‌ها حاوی 18- 16 اتم كربن می‌باشند. روغن تجاری MCT، محصول فرعی تولید مارگارین است كه حاوی 65 درصد اسید كاپریلیك و 25 درصد اسید كاپریك است. در ابتدا چربی‌های MCT تنها به شكل روغن یا مارگارین در دسترس بیماران بود، اما امروزه به شكل مایع یا جامد، در حالت ساده و یا تركیب با پروتئین، قند، ویتامین، اسیدهای چرب ضروری و موادمعدنی موجود است. این اشكال مختلف برای تامین احتیاجات اطفال و بزرگسالان به صورت تغذیه با لوله و یا به شكل خوراكی مورد استفاده قرار می‌گیرند.
متابولیسم و جذب این نوع از چربی بسیار سریع جذب می‌شود و از نظر سرعت جذب همانند كربوهیدرات‌هایی چون گلوكز می‌باشد. همچنین سرعت هیدرولیز آنها 5 برابر سریع‌تر از اسیدهای چرب بلند زنجیر می‌باشد. اسیدهای چرب دارای زنجیره متوسط بدون نیاز به امولسیون شدن توسط اسیدهای صفراوی وارد جریان خون شده و مستقیما وارد جریان خون پورتال می‌گردند و سریع‌تر از اسیدهای چرب بلند زنجیر وارد جریان خون می‌شوند. این اسیدهای چرب در بافت‌های ذخیره‌ای ذخیره نشده و به كبد رفته و سریعا برای مصرف انرژی اكسید می‌شوند. مصرف MCT باعث كاهش پیوستن اسیدهای چرب به بافت‌ها می‌گردد. چربی‌های MCT به آسانی به CO2 و دو جزء كربنی شكسته می‌شوند؛ ولی اسیدهای چرب بلند زنجیر مجددا به تری آسیل گلیسرول‌ها استریفیه می‌شوند یا برای ذخیره در بافت چربی متابولیزه می‌گردند. در صورت استفاده از رژیم‌های غذایی سرشار از كربوهیدرات سنتز اسیدهای چرب وكلسترول در كبد افزایش می‌یابد. در شرایطی كه مقداری از كربوهیدرات با چربی جایگزین شود، تولید اسیدهای چرب كاهش می‌یابد. حال اگر درصدی از چربی جایگزین شده از نوع MCT باشد، میزان كاهش سنتز كلسترول و اسیدهای چرب بسیار چشمگیرتر خواهد بود و تاثیری برافزایش سطح كلسترول خون نخواهد داشت.
MCT در حضور لیپاز روده‌ای، سریع‌تر از لیپاز پانكراس هضم می‌گردد و فرآورده‌های ناشی از آن سریع‌تر پخش و جذب می‌گردند.
MCT به دلیل كوتاه بودن طول زنجیره، محلول در آب می‌باشد و برای محلول شدن نیاز كمتری به نمك‌های صفراوی دارد. این چربی در سلول‌های روده استریفیه مجدد نمی‌شود و به صورت اسیدهای چرب آزاد (پیوند با آلبومین) از طریق سیستم باب انتقال می‌یابد. با توجه به اینكه میزان جریان خون وریدی حدود 250 بار سریع‌تر از جریان لنف می‌باشد،MCT سریع‌تر هضم شده و تحت تاثیر عوامل روده‌ای كه مانع از جذب چربی می‌شوند، قرار نمی‌گیرد و20دقیقه بعد از جذب وارد جریان خون می‌شود ودر واقع دو بار سریع‌تر از اسیدهای چرب بلند زنجیر وارد جریان خون می‌شود. این اسیدهای چرب در بافت چربی ذخیره نمی‌شوند و به اسید استیك اكسیده می‌گردند. روغن MCT دارای 25/8 كیلوكالری انرژی در هر گرم می‌باشد و بیشتر از 5 میلی گرم در روز توسط انسان تحمل نمی‌شود.
موارد مصرف
بیش از 30 سال است كه از این روغن در مواردی چون اختلال در هضم، جذب و انتقال چربی رژیمی، بیماران با مشكل سوء جذب و یا در موارد سرطان و ایدز استفاده می‌گردد. در این حالات وجود استئاتوره یا اسهال چرب منجر به سوء تغذیه تدریجی در اثر دفع نیتروژن وآب و الكترولیت‌ها از بدن می‌گردد. زمانی كه چربی MCT جایگزین چربی معمول غذایی شود، اسهال چرب از بین رفته و بیماران وزن از دست رفته را جبران نموده و كودكان شروع به رشد می‌نمایند.
این چربی در درمان بیماری كیسه صفرا موثر می‌باشد و نشان داده شده كه استفاده از آن در تجزیه و انحلال سنگ‌های صفراوی بسیار موثر است.
MCT به عنوان منبع سریع انرژی شناخته شده است و در صورتی كه در رژیم غذایی وجود داشته باشد، سریعا اكسید شده و تولید اجسام كتونی می‌نماید. این انرژی سریعا به تمامی بافت‌های بدن منتقل می‌گردد.
MCT در شرایط تاخیر رشد و یا در زمان جراحی و تروما كه نیاز به انرژی بالا می‌رود، برای تامین انرژی مورد نیاز ضروری می‌باشد.
همچنین از MCT در رژیم‌های غذایی كتون‌زا برای بیماران مبتلا به صرع استفاده می‌شود.
سایر اثرات مفید تغذیه‌ای
تری گلیسیریدهای با زنجیره متوسط باعث افزایش جذب املاح و ویتامین‌های محلول در چربی می‌گردند. برای مثال مشاهده شده كه جذب كلسیم و ویتامینE در اثر مصرف MCT نسبت به سایر اسیدهای چرب بالا می‌رود. همچنین مصرف MCT به دلیل اكسیداسیون سریع، نقش مهمی در پیشگیری از زوال عقل ناشی آلزایمر دارد. چربی‌هایMCT از طریق تولید اجسام كتونی و اكسیداسیون، باعث بهبود توانایی قوه ادراك و تقویت سیستم ایمنی شده، از بروز برخی از عفونت‌ها جلوگیری می‌نمایند و ضد تومور می‌باشند. علاوه بر تاثیرات تغذیه‌ای، به دلیل ویژگی‌های فیزیكی خاص در صنایع غذایی هم كاربردهای فراوانی دارند؛ باعث كاهش كالری دریافتی می‌شوند و از هر گرم آنها تنها 25/8 كیلوكالری انرژی تولید می‌گردد، از این چربی معمولا در تركیب فرمول‌های تغذیه با لوله و تغذیه وریدی به عنوان یك منبع سریع انرژی، برای بیماران نیازمند به حمایت‌های تغذیه‌ای (همچون نوزادان نارس و بیماران دچار سوء جذب چربی مانند بیماری سلیاك، كرون و یا جراحات سخت) استفاده می‌گردد. در شرایط تغذیه با لوله، چربی MCT باید ابتدا به تدریج به مایع گاواژ بیمار اضافه گردد و در صورت تحمل، میزان آن افزایش یابد. زمانی كه در دفعات متعدد و به مقدار كم تجویز می‌گردد، بهتر تحمل می‌شود و اصولا تحمل آن در كودكان بهتر از بزرگسالان است.
عوارض
مصرف آن ممكن است باعث انقباضات شكمی، نفخ، افزایش تشكیل اجسام كتونی و تجمع آنها در خون و بر هم خوردن تعادل اسیدی و بازی خون گردد. از آنجایی كه مصرف آن در افراد سالم كتون‌زا می‌باشد، بنابراین نباید در تغذیه دیابتی‌ها و بیمارانی كه به اسیدوز یا كتوز مبتلا هستند استفاده شود، زیرا در این شرایط ظرفیت بافت‌های خارج كبدی در استفاده از اجسام كتونی اشباع می‌باشد. در شرایطی كه بیماری مبتلا به سیروز كبدی باشد هم استفاده از آن ممكن است خطرناك باشد.
كاربردهای صنعتی
وجود اسیدهای چرب كوتاه و اندازه مولكولی كوچكتر باعث افزایش حلالیت این نوع چربی می‌گردد. MCT بسیار قطبی تر از اسیدهای چرب بلند زنجیر بوده و در تمامی حلال‌های چربی‌های بلند زنجیر مانند استرها محلول است. همچنین در تركیبات قطبی (مانند الكل، اسید و كتون‌ها كه اسیدهای چرب بلند زنجیر در آن محلول نیستند)، محلول است. پذیــــرش بهتری دارد، بی‌رنگ و بی‌بو و بدون طعم می‌باشد، ویسكوزیته كمتری نسبت به چربی‌های معمولی دارد و از آن برای پوشش دادن كشمش استفاده می‌گردد و به عنوان عامل ضد چسبندگی در سیستم‌های دارای قند و پروتئین زیاد مانند فرآورده‌های قنادی استفاده می‌گردد. همچنین به عنوان پوشش قنادی برای آدامس‌ها و ژله‌ها هم مورد استفاده قرار می‌گیرد. این نوع روغن مقاومت حرارتی خوبی داشته و تحت شرایط سرخ كردن و حرارت دادن، پلیمریزه و تیره نمی‌گردد. همچنین MCT مقاومت خوبی در برابر اكسیداسیون ناشی از اكسیژن هوا دارد و به همین دلیل به عنوان ضد غبار برای مخلوط‌های پودری و مخلوط‌های خشك چاشنی‌ها مورد استفاده قرار می‌گیرد. این روغن‌ها را در صنعت هیدرولیز می‌كنند تا اسیدهای چرب آنها از گلیسرول جدا شود. آنگاه اسیدهای چرب مهم توسط تقطیر جزء به جزء جداسازی می‌گردد. در تجارت معمولا به نام كاپترین وجود دارد. خواص منحصر به فرد این نوع چربی‌ها مربوط به كوتاه بودن طول زنجیره و كوچك بودن اندازه مولكولی آنها می‌باشد كه باعث محلول بودن آنها در آب می‌گردد.
