دكتر سيدضياءالدين مظهری
در بین انواع كم‌خونی‌ها، آنمی فقر آهن شایع‌ترین كم‌خونی نه تنها در ایران بلكه در جهان به شمار می‌آید و ضرر و زیان زیادی از این بابت به اقتصاد مملكت وارد می‌شود. اصلاح، تعدیل و بهبود كیفیت جیره‌های غذایی روزانه، از پایدارترین و مفیدترین روش‌های پیشگیری از كم‌خونی در میان مدت و بلندمدت تلقی می‌شوند.
مهاركننده‌های جذب آهن
موادغذایی حاوی فیتات‌ها و پلی‌فنل‌ها نه تنها میزان جذب آهن بلكه مقدار زیادی از سایر ریزمغذی‌ها به خصوص روی و مس را نیز كاهش می‌دهند. غذاهای حاوی فیتات عبارتند از نان‌های سبوسدار تخمیر نشده یا تهیه شده با جوش‌شیرین، سبوس گندم، برنج، ذرت، پروتئین سویا، جوی دوسر، شیركاكائو، مغزها و حبوبات.
مواد غذایی حاوی پلی‌فنل‌ها نیز شامل چای، قهوه، اسفناج، مرزنجوش، مغزها و حبوبات می‌باشند. از جمله مواد غذایی حاوی كلسیم كه با تداخل كلسیم آنها در جذب آهن، اختلال حاصل می‌گردد می‌توان شیر و پنیر را نام برد.
مصرف شیر و پنیر در میان وعده‌ها و عدم نوشیدن چای یا قهوه یك ساعت قبل و دو ساعت بعد از میل كردن غذا به خصوص برای خانم‌ها توصیه می‌شود. البته مواردی كه اشاره گردیده در مورد آهن غیرهم صدق می‌كند، آهن هم تحت تاثیر عوامل بازدارنده اشاره شده قرار نمی‌گیرد.
افزایش‌دهنده‌های میزان جذب آهن مواد غذایی
مصرف همزمان مواد حاوی ویتامین C جذب بهتر آهن را میسر و ممكن می‌سازد. اسیداستیك، اسیدمالیك، اسید تارتاریك و اسید سیتریك نیز از جمله عوامل افزایش‌دهنده جذب تلقی می‌شوند.
منابع عمده غذایی این اسیدهای مفید و افزایش دهنده جذب آهن به ترتیب عبارتند
از آلو، طالبی، انبه، گلابی، لیموشیرین، لیموترش، آناناس، پرتقال و انواع سبزیجات سالادی تازه و پلاسیده نشده. مواد غذایی در بردارنده اسیدمالیك و تارتاریك نیز شامل هویج، سیب‌زمینی، چغندر، كدوتنبل، گوجه‌فرنگی، كلم‌پیچ و شلغم می‌باشند.
ضمنا مصرف همزمان محصولات تخمیری مثل سس سویا و بعضی از مواد غذایی حاوی سیستئین مثل گوشت گاو، گوسفند، جگر مرغ و ماهی همراه و همزمان با موادغذایی حاوی آهن غیرهم به بالا بردن سطح جذب كمك می‌نماید.
اسیدفولیك و ویتامین B12 در تولید گلبول‌های قرمز خون و تعدیل آهن نقش دارند.
ویتامین A نقش بسیج آهن از ذخایر آهن را به عهده دارد. كمبود ریبوفلاوین نیز با كمبود آهن همراه می‌باشد. افزایش دریافت ریبوفلاوین از طریق منابع غذایی یا مكمل‌یاری موجبات افزایش هموگلوبین در گردش را فراهم می‌نماید. استفاده از منابع غذایی حاوی مس و در صورت لزوم دریافت مكمل، عاملی در جهت جذب، انتقال، ذخیره و بسیج آهن در بدن تلقی می‌شود. مصرف همزمان منابع حاوی كلسیم، منیزیم و فسفات از عوامل مهار جذب آهن تلقی می‌شوند. فقر آهن در عملكرد تیروئید نیز تاثیر گذاشته و موجب اختلال در كاربرد ید و مشتقات ناشی از آن می‌گردد.
