زندگی آنلاین؛ مجله اینترنتی سبک زندگی

دکتر سماء بیطرفان، عضو هیئت علمی دانشگاه علوم پزشکی تهران

از آنجایی که متاسفانه میزان بروز و شیوع این بیماری امروزه در کشور ما در حال افزایش است نیاز به توجه خاص، دقیق، علمی و طراحی تحقیقات بیشتر در زمینه شناخت علل ایجاد کننده و عوامل کمک کننده به روند درمان این بیماری به خوبی احساس می شود.

همچنین به نظر می رسد در صورتی که سیر پیشرونده و ناتوان کننده این بیماری با استفاده از تجویز داروهای مناسب و به کارگیری "طب مکمل" یا کمک کننده به روند درمان از جمله "تغذیه مناسب و مکملیاری های رژیمی" کنترل نشود، نه تنها سبب ایجاد مشکلات فردی در این بیماران و خانواده های ایشان می شود، بلکه در سطح کلان تر منجر به خروج زود هنگام قشر جوان مبتلا به این بیماری در جامعه از چرخه تولید علم و اقتصاد کشور خواهد شد.

از جمله عوامل ایجاد کننده این بیماری که با تغذیه مرتبط اند می توان چاقی را نام برد. مطالعات زیادی نشان داده اند که چاقی یا اندازه توده بدنی بیشتر از حد طبیعی، در سنین کودکی و یا جوانی ممکن است باعث افزایش خطر ابتلا به بیماری مولتیپل اسکلروزیس شود.

همچنین عوامل متعددی از جمله عدم تحرک و کاهش مصرف انرژی یا در نگاه کلی روند یک زندگی غیرفعال از جمله عوامل خطر ایجاد کننده این بیماری بر شمرده می شوند. دو مکانیسم جهت توضیح چگونگی تاثیر چاقی در روند ایجاد بیماری ام اس مطرح می باشند. یکی از آنها اختلال در متابولیسم ویتامینD در این افراد به دلیل به دام افتادن این ویتامین در بافت چربی بدن است، که منجر به اختلال در عملکرد سیستم ایمنی شده و باعث بروز اختلالات خودایمنی می‌شود.

دیگر مکانیسم ارتباط دهنده چاقی و ام اس بیان می کند که میزان ترشح لپتین به عنوان سایتوکاین مترشحه از بافت چربی در زمان افزایش میزان بافت چربی بدن، افزایش یافته و سبب اختلال در عملکرد لنفوسیت های تنظیم کننده سیستم ایمنی می شود. علاوه بر افزایش استعداد ابتلا به ییماری، اضافه وزن و چاقی می توانند همچنین باعث تسریع پیشرفت بیماری ام اس شده و مشکلاتی از جمله خستگی را در بیماران تشدید نمایند.

فاکتورهای خطر تغذیه ای دیگر را می توان به شکل زیر خلاصه نمود. در زمینه بررسی ارتباط بین الگوهای غذایی و میزان دریافت مواد مغذی مختلف با میزان ابتلا به بیماری ام اس، پژوهش های بسیاری انجام گرفته است. برخی مطالعات نشان دهنده افزایش خطر ابتلا به بیماری ام اس در اثر مصرف زیاد گوشت های حاوی نیترات زیاد مثل گوشت دودی یا کبابی هستند.

همچنین کاهش خطر ابتلا به این بیماری با افزایش میزان مصرف ماهی و رژیم حاوی میزان بالایی از سبزیجات دیده شده است. مطالعات متعددی نیز در زمینه ارتباط مصرف لبنیات پر چرب و چربیهای حیوانی اشباع شده با بیماری ام اس انجام گرفته است.

تجویز رژیم های غذایی مناسب برای این بیماری و تجویز داروهای مکمل غذایی در کنار افزایش فعالیت فیزیکی و کاهش استرس، راه های کمک به درمان این بیماری می باشند. فعالیت فیزیکی شامل ورزش های هوازی می باشد که سبب کاهش خستگی و بهبود عملکرد مثانه، روده و عضلات می گردد. ارائه راهکارهایی برای مدیریت استرس می تواند از شدت مشکلات مبتلایان به این بیماری بکاهد. مداخلات تغذیه ای نیز یکی از اجزای درمان های کمکی محسوب می شود که در این بیماران کمک کننده به درمان است. در سال های اخیر مطالعاتی در زمینه بررسی کمبود های رژیمی بیماران ام اس و ارتباط این کمبود ها با تشدید علایم بیماری آنها انجام گرفته که منجر به استخراج توصیه هایی به این بیماران شده است.

از طرفی، چه بسا افراد ناآگاه و گاهی سودجو در جامعه مشاهده می شوند که ادعای درمان این بیماری را دارند. این افراد اغلب با استفاده از توصیه های رژیمی خاص و یا توصیه به مصرف بیش از حد برخی مواد غذایی (به عنوان مثال: عسل  در روش عسل درمانی) و یا توصیه به قطع مصرف برخی مواد غذایی (به عنوان مثال: لبنیات و ماهی به دلیل طیع سرد آنها) این ادعا را جامه عمل می پوشانند. غافل از اینکه هیچ گونه پایه و اساس علمی برای بسیاری از این توصیه ها وجود نداشته و این گونه رژیم های غذایی نه تنها منجر به درمان بیماران ام اس نمی شوند، بلکه بسیاری از کمبود های مواد مغذی مثل کمبود انواع ویتامین و مواد معدنی را در این بیماران ایجاد خواهند کرد.

این گونه توصیه های نا آگاهانه صرفا مشکلاتی برای بیماران ام اس ایجاد خواهند کرد که سرباری بر بیماری ایشان می گردد. از جمله این مشکلات می توان ایجاد کبد چرب در اثر مصرف زیاده از حد عسل، و یا رخ دادن پوکی استخوان زود هنگام در اثر کاهش یا حذف مطلق مصرف لبنیات را نام برد.

اینجاست که بیمار ام اس در حالیکه جهت مصرف داروهایی مثل اینترفرون و ...، به کبدی سالم جهت سم زدایی دارو نیاز دارد، سلامتی کبد خود را در اثر رژیم های غذایی غیر علمی از دست داده و دیگر قادر به مصرف حتی داروی روتین و تایید شده تجویزی برای جلوگیری از پیشرفت بیماری خود نیز نخواهد بود. همینطور بیمار ام اس که برای حفظ روند طبیعی زندگی و انجام امور روزمره و کاری خود به استخوان هایی سالم نیاز دارد، با قطع دریافت لبنیات، دچار پوکی استخوان می شود که در نهایت روند ایجاد ناتوانی های حرکتی را در وی تسریع خواهد کرد.

توصیه به عدم مصرف ماهی به هر علتی که باشد، سبب می شود که این ماده غذایی که در دنیا بر اساس مستندات علمی و به علت محتوای امگا 3 فراوان به بیماران ام اس توصیه می شود، جای خود را به گوشت های پرچرب و سرشار از چربی های اشباع بدهد و این موضوع به تسریع پیشرفت بیماری منجر خواهد شد.

به این ترتیب لازم است بر اساس مستندات علمی معتبری که تا این زمان در زمینه "تغذیه مناسب در این بیماری" و "چگونگی جبران کمبود های رژیمی در این بیماران" انجام شده است توصیه هایی را که منجر به کمک به روند درمان  این بیماران می گردد، در شماره های بعدی بیان نماییم.