۴- تحلیل استخوان‌ها
یكی از بزرگ‌ترین تهدید‌ها در سفرهای طولانی‌مدت فضایی تحلیل استخوان‌ها و به تعبیر تغذیه‌ای بالانس منفی كلسیم است. این تعادل منفی معادل از دست دادن ۲۵۰ میلی گرم كلسیم در روز (كل كلسیم بدن حدود ۱۰۰۰ گرم است) و یا از دست رفتن ۱ درصد حجم استخوان‌ها در ماه است و تقریبا تمامی این تحلیل مربوط به استخوان‌های پایین‌تنه می‌باشد كه دلیل اصلی آ‌ن بر داشته شدن فشار از روی استخوان‌ها مخصوصا استخوان‌های پایین‌تنه است. این مشكل در روی زمین برای معلولان هم به وجود می‌آ‌ید و در واقع جزء مشكلات اصلی معلولان قطع نخاعی است.
به هر دلیلی اگر فشار از روی استخوان‌ها بر داشته شود، فعالیت سلول‌های استخوان‌ساز كاهش وفعالیت سلول‌های استئوكلاست (استخوان خوار) افزایش می‌یابد و در نتیجه استخوان‌ها تحلیل می‌رود.
جالب اینكه فضانوردان در فضا برای هر نوع حركتی از دست‌هایشان استفاده می‌كنند تا پاهای‌شان و عملا در فضا پا در هوا هستند!!!
برای جبران یا حد اقل كاهش تحلیل استخوان‌ها فضانوردان را تا چهار ساعت در روز مجبور به ورزش (دوچرخه ثابت مغناطیسی و ورزش‌های كششی) می‌كنند و كلسیم دریافتی آ‌نان را به ۱۰۰۰ تا ۱۲۰۰ میلی‌گرم افزایش می‌دهند. همچنین، توصیه می‌شود دریافت سدیم و پروتئین‌های جانوری كاهش یابد (هر دو دفع كلسیم را افزایش می‌دهند) كه البته این كار مشكل دیگر، یعنی كم‌اشتهایی را تشدید می‌كند.
البته دریافت كلسیم را خیلی نمی توان افزایش داد، زیرا اصل مشكل عدم توانایی بدن فضانوردان در نگهداری كلسیم است وگرنه جذب آ‌ن مشكلی ندارد و دریافت بیش از حد كلسیم احتمال ایجاد سنگ‌ها ی كلیوی را افزایش می‌دهد.
در فضا سطح هورمون‌های بثت(پاراتورمون) و ۲۵ دی هیدروكسی كوله كلسیفرول) هم كاهش می‌یابد كه این امر بیشتر معلول تحلیل استخوان‌ها در اثر بر داشت فشار از روی آ‌نهاست تا علت.
۵ – تحلیل ماهیچه‌ها
تحلیل ماهیچه‌ها نیز مانند استخوان امری اجتناب‌ناپذیر ولی قابل كنترل می‌باشد. در اینجا علاوه بر كاهش فشار بر روی ماهیچه‌ها (مخصوصا ماهیچه‌های پا، ماهیچه‌های كمر و مخصوصا ماهیچه‌های قرمز) سه مشكل دیگر نیز تحلیل ماهیچه‌ها را تشدید می‌كنند. یكی از آ‌نها بالا بودن كورتیزول یا هورمون استرس می‌باشد (البته اگر شما هم زمین زیر پای‌تان نباشد و هزاران كیلومتر از خانه و خانواده دور باشید، كورتیزول تان بالا خواهد رفت).
یكی دیگر از علل، كم‌اشتهایی و به تعبیر تغذیه‌ای كاهش انرژی دریافتی است. بدن به هر دلیلی با كاهش انرژی دریافتی مواجه باشد، تحلیل ماهیچه‌ها تشدید خواهد شد (این موضوع در مورد علمی ترین رژیم‌های كاهش وزن هم صادق است). مشكل سوم كاهش حساسیت به انسولین می‌باشد كه بازسازی ماهیچه‌ها را با مشكل مواجه خواهد كرد.
برای تخفیف تحلیل ماهیچه‌ها در فضانوردان علاوه بر برنامه‌های منظم ورزشی (در روی زمین هم پیاده‌روی و ورزش به افراد چاق، بیشتر برای جلوگیری از تحلیل ماهیچه‌ها و استخوان‌ها توصیه می‌شود تا كاهش وزن) رژیم غذایی آ‌نها طوری طراحی می‌شود كه حاوی ۵۰ درصد پروتئین بیشتر وهمچنین پروتئین دریافتی دارای كیفیت بالاتری باشد.
البته سعی می‌شود تا حدممكن استرس وارده بر آ‌نان نیز كاهش یابد كه البته یكی از راههای كاهش استرس تهیه غذاها تا حد امكان شبیه غذای منزل می‌باشد.
۶ – كاهش حجم و كاهش سلول‌های خونی
از مشكلات نگران‌كننده در فضا كاهش حجم خون ( تا ۱۵درصد) و كاهش گلبول‌های خونی است. این موضوع علاوه بر كاهش توان متابولیک بدن و افت كارآ‌یی فرد (آ‌ن هم در محیطی كه افراد عملا بیكاری ندارند) باعث كاهش توان دفاعی بدن در مقابل بیماری‌ها می‌شود (در جایی كه امكانات بسیار محدود درمانی وجود دارد). در این میان متابولیسم آ‌هن بیشتر مختل شده و سطح آ‌هن ذخیره ای و احتمالا آ‌هن بافت‌ها افزایش می‌یابد (فری تین سرم بیش از ۳۳۰میلی گرم در لیتر).
در اینجا نیز افزایش دریافت آ‌نتی‌اكسیدان‌ها، افزایش دریافت فولیک اسید، مس و روی برای تشدید پروسه خون‌سازی مد نظر است.
۷ – بی اشتهایی
۴۷ سال سفرهای فضایی نشان داده است كه فضانوردان ۲۰درصد كمتر از میزان توصیه‌شده غذا مصرف می‌كنند. البته این امر دلایل شناخته شده و ناشناخته بسیاری دارد، از جمله:
الف) عدم وجود جاذبه وكندشدن حركات دستگاه گوارش
ب) فضای محدود و غیرخصوصی
ج) صدای محیط
د) غذاهای پروسه‌شده
ه) بالا بودن غلظت ۲تٴ تا ده برابر زمین
و) در فضا به دلیل نبود جاذبه، گرمای بدن به طریق همرفت دفع نمی شود; در نتیجه دمای بدن زودتر بالا می‌رود و این خود بی‌اشتهایی می‌آ‌ورد.
برای خواندن بخش اول- تغذیه و فضانوردی- اینجا کلیک کنید.
برای خواندن بخش سوم- تغذیه و فضانوردی- اینجا کلیک کنید.
