زندگی آنلاین؛ مجله اینترنتی سبک زندگی

دكتر اميرحسين براتی؛ متخصص پزشکی ورزشی

بیماری صرع به صورت دیس‌شارژهای (Discharge) مكرر و ناگهانی از ناحیه كورتكس و یا تحت كورتكس مغز كه اغلب با تظاهرات حركتی، حسی و یا روانی رخ می‌دهد تعریف می‌شود. حدود 2 درصد از جمعیت به صرع مبتلا هستند و سه چهارم آنها قبل از 21 سالگی تشخیص داده می‌شوند. بر این اساس تشخیص این بیماری در مقطعی از زندگی انسان رخ می‌دهد كه غالبا از لحاظ فیزیكی فعال می‌باشند. در تعداد كمی از این افراد اختلال آناتومیك و یا ژنتیك خاص، اسكارهای (Scars) كورتكس ناشی از ضربه‌های مغزی، سكته و سایر صدمات مغزی از دیگر علل صرع می‌باشند. 

براساس تقسیم‌بندی International League Against Epilepsy (ILAE) بسته به منشاء صرع دو نوع كانونی (Focal) یا منتشر و براساس وجود و یا عدم هوشیاری دو نوع كمپلكس (Complex) یا پارشیال (Partial) برای انواع صرع ذكر می‌گردد. در حملات تونیك – كلونیك (Tonic - clonic) بیمار عموما بعد از سقوط بر روی زمین، فازتونیك كه با انقباض عضلانی تعریف می‌شود را تجربه می‌كند و به دنبال آن فاز كلونیك كه با پرش‌های عضلانی و سیستمیك همراه است ادامه می‌یابد تا اینكه حمله پایان می‌پذیرد. عدم كنترل دفع مدفوع و ادرار پس از تشنج ممكن است برای لحظاتی به وجود آید. عموما بیمار خواب‌آلوده، گیج و دچار سردرد می‌شود.

متوسط حملات تونیك – كلونیك كمتر از 30 ثانیه طول می‌كشد. در تشنج‌های منتشر تشخیص‌های افتراقی متعدد مطرح می‌شود كه از TIA، حملات میگرن، مشكلات قلبی تا اختلالات روانی می‌تواند مطرح شود در تشنج‌های اسانس (پتی‌مال) بدون از دست رفتن كنترل موقعیت، هوشیاری فرد دچار اختلال ناگهانی و جزئی می‌‌شود. حمله به ندرت بیش از 10-5 ثانیه طول می‌كشد ولی می‌تواند چندین بار در روز تكرار شود. علائم خفیف حركتی شایع هستند در حالی كه اتوماتیسم (automatism) پیچیده و فعالیت كلونیك وجود ندارد. تشخیص صرع براساس شرح حال و تغییرات EEG صورت می‌گیرد، در اكثر موارد اخذ MRI توسط نورولوژیست صورت می‌گیرد. مطالعه EEG در طی خواب و نیز در طی 24 ساعت از یك تشنج حساسیت تشخیص را افزایش می‌دهد. در صورت نیاز بررسی‌های تكمیلی درخصوص هیپوگلیسمی، هیپر یا هیپوناترمی انجام می‌گیرد. 

درمان 

نقش درمان خاص در بیماران با یك بار تشنج و یا صرع نیاز به فهم ماهیت اختلال دارد. در بعضی از موارد درمان دارویی بعد از یك حمله تشنجی صورت می‌گیرد. در نظر گرفتن عام سبك زندگی در درمان این افراد ضروری است. بعضی عوامل مانند الكل، بی‌خوابی و داروهای تفریحی، آستانه تشنج را پایین می‌آورد و بدین لحاظ تصحیح سبك زندگی این افراد حائز اهمیت است. 

بیش از نیمی از افراد دچار صرع منتشر با علت ناشناخته كه داروهای ضدصرع مصرف می‌كنند می‌توانند انتظار داشته باشند كه دوره كوتاهی از زندگی را بدون تشنج سپری نمایند. حدود یك سوم از بیمارانی كه تشنج موردی دارند غالبا محدودیت خاصی در زندگی ندارند. درمان دارویی صرع ممكن است عوارض جانبی شامل خستگی، تمركز ضعیف، ضعف در حفظ تعادل و نقصان در شناخت را به دنبال داشته باشد. 

نسخه ورزشی در بیماران دچار صرع

فعالیت فیزیكی منظم در اشخاص با بیماری صرع توصیه شده است. به طور عموم افرادی كه به طور منظم ورزش می‌كنند بهتر می‌توانند تشنج را كنترل نمایند و به ندرت افزایش تشنج با ورزش گزارش شده است. بدین جهت هر مورد می‌بایست شخصا درمان شود. تمرینات ورزشی بر سطوح سرمی داروهای ضدتشنج اثری ندارد و مشاهده شده كه میزان آسیب‌های ورزشی در افراد مصروع در مقایسه با سایر افراد سالم بیشتر باشد. در یك مطالعه در كشور نروژ كه بر روی بیش از 200 نفر از افراد مصروع انجام گرفت، الگوی تمرینات ورزشی با سایر افراد یكسان بود و در اكثر بیماران، تمرینات ورزشی اثرات سوء نداشت و یك سوم بیماران اظهار داشتند تمرینات منظم موجب بهبود در كنترل تشنج گردیده است.

چند توصیه مهم درخصوص افراد مبتلا به صرع كه قصد ورزش كردن دارند

بیمارانی كه حملات تشنجی مكرر دارند می‌بایست از اسب‌سواری، صخره‌نوردی و غواصی پرهیز نمایند. ورزش‌هایی مثل موتورسواری و یا اسكی بر روی تپه كه واكنش‌های عصبی عضلانی در كسری از ثانیه صورت می‌گیرد نیز خطرناك است. زمانی كه این افراد از وسایل ایمنی لازم در ورزش‌های برخوردی بهره می‌برند احتمال آسیب در آنها با سایر افراد یكسان است. فركانس تشنج در زمانی كه این افراد قصد ورزش شنا دارند حائز اهمیت است. بر این اساس شنا كردن در چنین مواقعی می‌بایست تحت نظارت یك شخص صورت گیرد كه البته امنیت یك فرد سالم در حین شنا كردن با یك همراه نیز از این قاعده مستثنی نیست.

پذیرش افراد مصروع در گروه‌های ورزشی به افزایش عزت نفس و بهبود تصویر از خود كمك می‌كند.كنتراندیكاسیون‌های مطلق فعالیت ورزشی در افراد مصروع شامل كایت‌سواری، صخره‌نوردی، تیراندازی با تپانچه، تیراندازی با كمان، موتورسواری و اسكی روی آب است و كنتراندیكاسیون‌های نسبی شامل شنا، اسكی، صحرانوردی، دوچرخه‌سواری و back packing است. درخصوص اثرات ورزش بر كنترل حملات تشنجی، تغییرات PH به صورت اسیدوز شده در حین فعالیت ورزش و ترشح بتا – اندورفین در حین و بعد از ورزش عنوان شده است. با توجه به اثرات متقابل استروئیدهای آنابولیت كه امروزه در ورزش‌های قدرتی و سرعتی به عنوان دوپینگ استفاده می‌شود و داروهای ضدتشنج، لازم است به شدت از مصرف آن خودداری شود.