دكتر سید مهدی میرغضنفری؛ متخصص طب سنتی
ادویه جمع دوا است و لذا عمدتا یا تماما خاصیت دارویی دارد نه غذایی. یكی از این گیاهان، گیاه آویشن است و از امام كاظم (ع) نقل است كه داروى امیر مؤمنان علیه السلام، آویشن بود.
ایشان می فرمودند: اویشن برای معده پرزی همانند پرز پارچه های مخمل می شود.
امام صادق (ع) فرمودند كه چهار چیز چشم را جلا می دهند، سودمندند و زیانی ندارند.
وقتی از امام در مورد آن چهار چیز پرسیدند، فرمود: آویشن و نمك، وقتى با هم باشند، و نانخواه و گردو، وقتى با هم باشند.
در مورد آویشن و نمك می فرمایند: بادها را از دل بیرون می‌راند، انسدادها را می گشاید، بلغم را می برد و می سوزاند، بوی دهان را خوش، معده را نرمی داده و مایعات جنسی را افزایش می دهد و برای عملكرد جنسی (نعوظ) مفید است.
در کتاب دیگری در خواص اویشن از احادیث امده است كه معده را پالایش می كند و در جایی دیگر آمده است كه پرز معده را می رویاند.
در توضیح بحث پرزها می توانیم اینگونه توجیه کنیم که آویشن به دلیل حرارت و از بین برندگی و زدایندگی كه دارد، رطوبت ها و بلغم های مانده در سیستم گوارش را حل کرده و از بین می برد و جلا می دهد.
وقتی رطوبت های زائد و مواد زائد بینابین پرزها و چین و چروك گوارش از بین رفت، پرزها خود را بیشتر نشان می دهند و این عملكرد پرزها را تقویت می كند.
مزاج آویشن گرم و خشك است و در درجه دوم تا سوم و لذا نسبتا قوی است. اسامی دیگری كه برای آویشن استفاده می شود سعتر (صعتر)، پونه كوهی و مرزه است. آویشن چند نوع دارد.
بعضی از انواع آویشن برگ های نسبتاً درازی دارند و بعضی ها هم برگ های گردی دارد كه خواص‌شان تفاوت هایی دارند، ولی در صورت كلی شباهت دارند و به عنوان سبزی برای افزودن به ماست و دوغ استفاده می شود.
آویشن خواص زیادی دارد. اشتها آور است و از دلایل استفاده آن در غذا نیز همین است.
آویشن ضد نفخ است و مخصوصاً اگر همراه غذاهای رطوبتی و آبكی استفاده شود نفخ را کاهش داده و باعث باز شدن مجاری انسدادهای داخل اعضا می شود.
قطع كننده و از بین برنده اخلاط سفت و ژله ای در بدن است.
این ماده خشك كننده رطوبت های زائد است و این خاصیت اهمیت زیادی دارد چرا که این رطوبت ها ممكن است در مجاری هوایی جمع شده و منجربه تحریك و سرفه و خلط شود؛ یكی از مشكلات شایع بعد از سرماخوردگی كه تا مدتها باقی می ماند و آویشن به دلیل این پاكسازی كه در مجاری انجام می دهد می تواند بسیار كمك كننده باشد.
كما اینكه امروزه هم توسط چند شركت دارویی تركیباتی از آویشن به صورت شربت در داروخانه ها موجود است که بخاطر همین خواصی است كه آویشن هم از حیث مزاجی و هم حیث خاصیتی برای سیستم ریوی و سرفه دارد.
اگر آویشن همراه با انجیر استفاده شود این خاصیتش تقویت می‌شود.
اگر آویشن همراه با آب كرفس استفاده شود برای شكستن و از بین رفتن سنگ ها مانند سنگ های ادراری می تواند مفید باشد و برای سهولت دفع ادرار توسط كسانیكه در این زمینه دچار اشكال هستند می‌تواند مفید باشد.
این ماده مدر است و عمل ادرار را تسهیل می كند. همچنین عادت ماهانه را تسهیل می كند و كسانی كه در مدت عادت ماهانه خود مشکل دارند می‌توانند در این ایام از دم كرده آویشن استفاده كنند و یا اینكه آن را دم كرده و صاف كرده و به شرطی كه به آن حساسیت نداشته باشند و توسط پزشك تجویز شده باشد داخل لگنی ریخته و در آن بنشینند.
آویشن به هضم غذاهای سنگین کمک می كند. این اثر در بسیاری از ادویه جات و نمك وجود دارد.
گاهی اوقات رطوبت های زائد در كبد و گاهی در ریه و گاهی در مغز جمع می شود و این موضوع موجب رخوت، كاهش حافظه، خواب آلودگی و حالت تر و تازه نبودن می‌شود.
آویشن به صورت دم كرده و حتی بوئیدنش می تواند برای سیستم مغزی مفید باشد و اصطلاحاً اعضای مهم بدن را از رطوبت ها و مواد زائد تنقیه (تخلیه و پاکسازی) می كند.
بنابراین كسانیكه دچار شل شدن و سستی مثلاً معده هستند و در اثر سردی و رطوبت معده بلغم در معده جمع شده و منجر به رفلاكس می‌شود، آویشن می‌تواند بسیار مفید باشد.
اگر مزه تندی و تلخی فردی را اذیت میکند می‌تواند دم کرده آویشن را همراه با کمی نبات میل کند. به صورت موضعی برای دندان درد موقتا می تواند مفید باشد.
از این گیاه می توانیم برای بخور استفاده كنیم كه این استفاده بسیار شایع بوده و مخصوصاً برای كسانی كه دچار سینوزیت مكرر می شوند توصیه می شود.
در سینوزیت، مجرای تخلیه کننده ترشحات سینوس، تنگ یا بسته شده، ترشحات در داخل سینوس جمع و چركی می شود.
آویشن باز كننده است و بخور دادنش موجب می‌شود این مجاری باز شده و از طرف دیگر ترشحات غلیظ آنها رقیق و دفع شود.
در واقع فرآیند ایجاد سینوزیت از بین می رود و یك درمان پایه ای و مفید است و نه صرفا علامتی.
