زندگی آنلاین؛ مجله اینترنتی سبک زندگی

به قلم : د ‌کتر سید ‌ علی کشاورز ؛ متخصص تغذیه ؛ استاد دانشگاه علوم پزشکی تهران

امیرحسین همتی : دانشجوی دکترای تغذیه ؛ دانشکده تغذیه و رژیم‌شناسی دانشگاه علوم پزشکی تهران

تحریریه زند گی آنلاین : برخی از افراد به دنبال دریافت غذاهای حاوی foodmap دچار علائمی از جمله اسهال، یبوست، نفخ و درد شکمی می‌شوند.

رژیم غذایی LOWFODMAP اغلب برای دوره‌های محدودی برای افرادی که مبتلا به سندرم روده تحریک‌پذیر(IBS) و رشد بیش از حد باکتری روده کوچک (SIBO) هستند، تجویز می‌شود. مطالعات نشان می‌دهند که اکثر افرادی که با این شرایط زندگی می‌کنند، از این رژیم غذایی سود می‌برند.

رژیم غذایی فودمپ پایین همچنین می‌تواند به عنوان یک رژیم غذایی حذفی کوتاه‌مدت برای افرادی که مشکلات گوارشی دارند، استفاده شود و به آن‌ها کمک کند تا غذاهایی را که باعث ایجاد مشکلات گوارشی می‌شوند، امتحان کرده و جداسازی کنند. یک رژیم غذایی حذفی، غذاهای مشکل‌ساز رایج را محدود و حذف می‌کند و سپس آن‌ها را به طور سیستماتیک به برنامه غذایی اضافه می‌کند تا نحوه واکنش سیستم گوارشی را مشاهده نماید.

 رژیم کم FODMAP تنها یکی از بسیاری از رژیم‌های غذایی حذفی است که می‌توان از آن برای کشف حساسیت‌های غذایی استفاده کرد.

بیشتربخوانید:

سندروم روده تحریک پذیر و درمان پروبیوتیکی آن

رژیم غذایی LOWFODMAP یک رژیم غذایی حذفی سه مرحله‌ای است:

مرحله حذف: خوردن برخی خوراکی‌ها و غذاهای با FODMAP بالا را متوقف می‌کند.

مرحله معرفی مجدد: در مرحله بعد، کم‌کم این مواد غذایی را دوباره در رژیم غذایی شخص قرار می‌دهند تا ببینند کدام یک از مواد خوراکی دردساز هستند.

مرحله نگهداری: هنگامی که غذاهایی که باعث ایجاد علائم می‌شوند شناسایی شد، فرد می‌تواند از آن‌ها اجتناب کند و یا آن‌ها را محدود نماید و در عین حال از هر غذای دیگری بدون نگرانی لذت ببرد.

در طول مرحله حذف، از تمام غذاهای با FODMAP بالا باید اجتناب کرد. لیستی از میوه‌ها، سبزیجات، محصولات لبنی و غلات خاص باید تهیه شود. در نگاه اول، مرحله حذف رژیم غذایی ممکن است بسیار سخت به نظر برسد، زیرا مواد خوراکی زیادی حذف شده‌اند، اما بیمار هنوز لیستی از مواد غذایی در هر دسته دارد که می‌تواند مصرف کند. رعایت اصول انضباط ذهنی برای حفظ رژیم فودمپ نیاز است، اما در این رژیم غذایی فرد گرسنه نخواهد ماند. بعد از شش تا هشت هفته، مرحله معرفی مجدد آغاز می‌شود، که در آن به طور سیستماتیک غذاها دوباره به لیست غذایی شخص اضافه می‌شوند. در مرحله سوم این رژیم غذایی، آنچه برای شخص مفید است، در لیست باقی می‌ماند و آنچه که مفید نیست کنار گذاشته می‌شود.

افراد بخش حذفی از رژیم غذایی را تنها برای شش تا هشت هفته دنبال کنند.

 این کار علائم شخص را کاهش می‌دهد. سپس فرد هر سه روز، می‌تواند یک غذای با FODMAP بالا را یکی‌یکی به رژیم غذایی خود اضافه کند تا بررسی نماید که آیا علائمی ایجاد می‌کند یا خیر. اگر یک غذای خاص با FODMAP بالا، سندرم روده تحریک‌پذیر  (IBS)را ایجاد می‌کند،

 باید از مصرف آن ماده غذایی برای طولانی‌مدت اجتناب کند.

بیشتربخوانید:

برای درمان فوری یبوست چه بخوریم؟

فودمپ‌ها (FODMAP) عبارت هستند از:

مواد غذایی قابل تخمیر: این دسته مواد غذایی هستند که باکتری‌های روده از آن‌ها تغذیه می‌کنند و در یک فرآیند شیمیایی به نام تخمیر آن‌ها را به گاز تبدیل می‌کنند.

 الیگوساکاریدها: این‌ها فیبرهای گیاهی محلول هستند که به عنوان پری‌بیوتیک شناخته می‌شوند و   باکتری‌های مفید روده را تغذیه می‌کنند. الیگوساکاریدها شامل پیاز، سیر، لوبیا، عدس و بسیاری از محصولات مشتق شده از گندم هستند. حساسیت به الیگوساکاریدها ممکن است به توضیح برخی موارد حساسیت به گلوتن غیر سلیاک کمک کند. از آن‌جایی که دانه‌های بدون گلوتن نسبت به غلاتی که گلوتن دارند، قندهای قابل تخمیر کمتری دارند، برخی از افرادی که فکر می‌کنند به گلوتن حساس هستند، ممکن است در واقع به الیگوساکاریدهای موجود در محصولات گندم حساس باشند.

 دی‌ساکاریدها: لاکتوز قند قابل تخمیر در این گروه، قند موجود در لبنیات و شیر انسان است. عدم تحمل لاکتوز یکی از شایع‌ترین عدم تحمل‌های غذایی در سراسر جهان می‌باشد.

 مونوساکاریدها: فروکتوز (قند موجود در میوه)، قند قابل تخمیر در این گروه است، اما فقط در مقادیر و نسبت‌های خاص وجود دارد، بنابراین قند موجود در همه میوه‌ها تاثیر یکسانی بر افراد ندارد.

 پلی‌اُل: این‌ها الکل‌های قندی هستند که معمولا به عنوان شیرین‌کننده‌های مصنوعی استفاده می‌شوند. آن‌ها همچنین به طور طبیعی در برخی میوه‌ها یافت می‌شوند.

بیشتربخوانید:

5 دمنوش خانگی برای درمان یبوست

گیاهی معجزه آسا برای درمان التهاب روده و یبوست

توصیه‌های رژیمی

غذاهای خود را در حجم کم و تعداد دفعات بیشتر مصرف نمایید.

غذاها را کاملا بجوید و به آهستگی میل نمایید.

چربی رژیم غذایی در حد متعادل تا کم باشد و از روغن‌های زیتون و یا کانولا جهت پخت و پز استفاده شود. از مصرف غذاهای پر چرب، غذاهای سرخ شده در روغن و چربی‌های جامد پرهیز شود. همچنین از مصرف لبنیات پر چرب، خامه، کره، سوسیس، کالباس و گوشت‌های پر چربی اجتناب شود.

محصولات لبنی شامل شیر، ماست و بستنی بر پایه شیر به دلیل تشدید علائم باید در رژیم حذفی مصرف نشوند.

به دلیل حساسیت همزمان برخی افراد دارای سندروم روده تحریک‌پذیر به گلوتن موجود در گندم بهتر است غلات بر پایه گلوتن مانند نان‌ها و بیسکویت‌ها حذف شوند و از برنج و کینوا و نان‌های گلوتن‌فری استفاده شود.

گوشت‌های فراوری شده به طور کامل باید از رژیم غذایی حذف شوند، اما مصرف گوشت مرغ و ماهی تازه و تخم‌مرغ در این رژیم منعی ندارد.

از مصرف حبوبات شامل عدس و لوبیا اجتناب شود.

از سبزی‌های نفاخ از قبیل انواع خانواده کلم‌ها، پیاز، سیر و موسیر، بامیه، کنگر فرنگی و مارچوبه، نخود فرنگی و قارچ پرهیز شود، اما از بادمجان، کدو سبز، گوجه‌فرنگی و خیار می‌توان استفاده کرد.

میوه‌هایی که علائم را تشدید می‌کنند، عبارتند از سیب، زرد‌آلو، گلابی، هلو، شلیل، آلو، هندوانه، انبه، گیلاس، خرمالو، انجیر و میوه‌های خشک و آبمیوه‌های غلیظ حاوی شربت فروکتوز.

از مصرف قند، شکر، عسل، نوشابه‌ها، ماءالشعیر، آبمیوه‌های صنعتی، کمپوت‌ها و آب آن‌ها، شربت، مواد غذایی شیرین و غیره پرهیز شود.

مصرف مایعات بایستی به میزان کافی و حداقل 10-8 لیوان باشد.

از مصرف مواد غذایی حاوی کافئین (از قبیل قهوه، کاکائو، نوشابه‌های سیاه و چای پر رنگ) پرهیز شود.

از مصرف هر ماده غذایی که به تجربه ثابت شده سبب تشدید علائم بیماری می‌شود، پرهیز نمایید.

از مصرف غذاهای بسیار سرد یا بسیار گرم به ویژه در مواقعی که اسهال وجود دارد، پرهیز نمایید.

از مصرف مواد غذایی تند و حاوی ادویه زیاد پرهیز گردد.

از مصرف نوشیدنی‌های الکلی پرهیز شود.

حفظ آرامش روحی در بهبود علائم این بیماری و جلوگیری از عود مجدد آن بسیار حائز اهمیت است.

برای کاهش درد و کرامپ‌های شکمی می‌توانید از روغن نعنا استفاده کنید.

به بیماران مبتلا به IBS که یبوست دارند، توصیه‌های تغذیه‌ای مربوط به یبوست نیز بایستی توضیح داده شود. در بیماران مبتلا به IBS که یبوست دارند، نشان داده شده است که تجویز مکمل پسیلیوم (Psyllium) در بهبود عوارض بیماری موثر می‌باشد.

در درمان اسهال می‌توان از داروهای ضد اسهال مثل لوپرامید استفاده کرد.

تجویز مکمل پروبیوتیک‌ها برای این بیماران می‌تواند مفید باشد. همچنین تجویز مکمل مواد مغذی مختلف از جمله ویتامین‌ها می‌تواند بر حسب وضعیت بیمار صورت گیرد.