د) عفونت‌ها و آبسه‌های مغزی
2- ضایعه یا بیماری نخاع: در صورتی كه یك طرف طناب نخاعی به دلیل هر ضایعه‌ای دچار تخریب شود می‌تواند باعث فلج یكطرف بدن در ناحیه مربوطه به زیر سطح آسیب نخاعی گردد. از جمله علل بروز ضایعه نخاعی می‌توان به موارد زیر اشاره كرد:
الف) ضربه به ستون فقرات و در نتیجه آسیب به نخاع
ب) تومورهای ستون فقرات و نخاع
ج) ضایعات عروقی نخاع
د) عفونت‌ها و آبسه‌های نخاعی
3- ضایعات و بیماری‌هایی كه هم مغز و هم نخاع را درگیر می‌كنند (در واقع كل سیستم عصبی مركزی بدن را تحت تاثیر قرار می‌دهند) مانند مولتیپل اسكلروزیس (MS)
4- بیماری‌های دیگری كه به ندرت باعث بروز حالت فلج یكطرفه شوند ممكن است با منشاء عضلانی بوده و برخی از میوپاتی‌ها را شامل می‌شود.
فلج یكطرفه بدن و طب
فیزیكی – توانبخشی
بیماری كه مبتلا به فلج بدن از هر نوعی و به هر میزان و شدتی شده است یكی از مواردی است كه در حیطه تخصص طب فیزیكی و توانبخشی می‌تواند خدمات درمانی متنوعی دریافت دارد.
از آنجا كه طب فیزیكی و توانبخشی به افزایش استقلال فردی بیمار و كمك به رفع وابستگی‌هایش در انجام امور شخصی – فردی و اجتماعی می‌اندیشد و در این راستا درمان‌ها و اقدامات توانبخشی را هدفمند برنامه‌ریزی می‌كند و لذا در افزایش كیفیت زندگی این بیماران نقش قابل ملاحظه‌ای دارد و لذا ضرورت دارد در جهت پیشگیری از بروز عوارض ثانویه به فلج یكطرفه نیز هشیارانه از بیمار مراقبت شود. برخی از عوارض همی‌پلژی شایع‌تر می‌باشند اما پیشگیری از آنها بسیار راحت‌تر از درمان آنهاست كه از جمله آنها می‌توان به درد شانه اشاره نمود:
درد و اختلال عملكرد شانه
در 80-70 درصد بیماران دچار فلج یكطرفه بدن (همی‌پلژی) درد شانه اتفاق می‌افتد. درخصوص علت بروز شانه دردناك در این بیماران علل متعددی شمرده می‌شود اما احتمالا شایع‌ترین علت آن نیمه دررفتگی مفصل شانه است (shoulder subluxation) ولی علت واقعی آن تاكنون شناخته نشده است.
تظاهرات آن متنوع بوده و معمولا در طی یك سال اول بعد از رخداد همی‌پلژی ظاهر می‌شود. این اختلال در بیمارانی كه دچار فلج اسپاستیك (سفتی عضلات در اندام‌های دچار فلجی) هستند به طور شایع‌تری اتفاق می‌افتد. اقدامات توانبخشی در مرحله حاد بعد از همی پلژی و مراحل بعدی آن و استفاده از وسایل كمكی همانند شانه‌بند (یا كتف بند) در پیشگیری از این عارضه موثر است.
نكته‌ای كه بسیار حائز اهمیت است قرار دادن مفصل شانه در وضعیت مناسب برای كنترل بهتر درد و جلوگیری از عوارض بعدی همچون خشكی مفصل و نیمه دررفتگی آن است. این وضعیت مناسب به گونه‌ای است كه بازوی بیمار در هنگام استراحت در بستر در حالتی قرار گیرد كه با بدن زاویه 90 درجه بسازد و كف دست بیمار هم به سمت بالا (رو به سقف) را نگاه كند، در واقع پشت دست بیمار با زمین تماس داشته باشد.
می‌توان از یك بالشتك كوچك همچون كوسن برای فاصله دادن بازو و بدن استفاده كرد اما باید حتما به بیمار گوشزد نمود كه به كمك دست سالم حركات شانه مبتلا را در جهات مختلف انجام دهد و تمرینات ورزشی حركتی شانه را به كرار در طی روز اجرا نماید.
در هنگام ایستادن و راه رفتن یا نشستن نیز باید از شانه مراقبت نمود چرا كه وزن اندام فوقانی فلج شده بر اثر نیروی جاذبه موجب اعمال كشش در تاندون‌ها و كپسول مفصلی شانه می‌شود و این خود یك عامل خطر در جهت بروز همان پاتولوژی نیمه در رفتگی شانه بوده و لذا می‌بایست به كمك یك كتف‌بند كه با اعمال كشش به سمت بالا، مفصل شانه را از افتادگی به پایین جلوگیری كند.
به بیمار در این راستا كمك قابل ملاحظه‌ای نمود. این نوع از شانه‌بند (Shouldes Sling) از نوعی است كه با پوشاندن بازو و روی شانه یكطرف و اتصال به بندهایی كه به زیر بغل و كتف سمت مقابل وصل می‌شوند مفصل شانه را بالاتر از معمول نگه می‌دارند، و از درد و نیمه در رفتگی شانه در بیماران همی‌پلژی در مواقع ایستادن یا نشستن جلوگیری می‌كنند. در شماره‌های آینده در خصوص عوارض دیگر بحث می‌كنیم.
برای خواندن بخش اول- همی‌پلژی- اینجا کلیک کنید.
