به قلم : دکتر عطیه میرزابابایی ؛ متخصص تغذیه از دانشگاه علوم پزشکی تهران
ati_babaee@yahoo.com
تحریریه زندگی آنلاین : رویال ژل یک ترشح پروتئینی است که از غدد هیپوفارِنکس و فک پایینی زنبورعسل کارگر خارج می‌شود. تنها غذایی است که در طول عمر ملکه، به او داده می‌شود و همچنین همه لاروهای کوچک در سه روز اول پس از اینکه از تخم خارج شدند با ژل رویال تغذیه می‌شوند. این غذای زنبور ملکه، دارای ویژگی‌های مختلف بیولوژیکی مفید برای سلامت انسان مانند: فعالیت‌های آنتی‌اکسیدانی، اثرات ضد باکتری، افزایش ایمنی و اثرات ضد تومور است.
رویال ژل چگونه تولید می‌شود؟
این ماده مغذی توسط زنبورهای کارگر تهیه می‌شود و میزان قابل توجهی پروتئین دارد که برای رشد و تکثیر سلول‌ها مهم است. درست مثل عسل، منبع آن کندوی زنبورها می‌باشد، اما زنبورها این ماده را برای دلایلی کاملاً متفاوت تولید می‌کنند. در حالی که عسل منبع انرژی زنبورهای کارگر است، ژل رویال به عنوان غذای اصلی مختص ملکه استفاده می‌شود. از اینجا است که ژل رویال یعنی ژل سلطنتی نام گرفته است.
ژله رویال ماده‌ای ژلاتینی، چسبناک و کرم رنگی است که از غدد حلقی زنبوران کارگر جوان ۳ تا ۱۱ روزه که مسئول پرورش لاروها هستند، ترشح می‌شود و در شاخون‌هایی که در کندو وجود دارد، ذخیره می‌شود.
بر خلاف تصور عامه منبع تولید ژل رویال شهد یا عسل نیست، یعنی اینکه زنبوران کارگر جوان با مصرف شهد گیاهان یا عسل، ژل تولید نمی‌کنند، بلکه گرده گل عامل اصلی تولید ژل رویال است و زنبور با مصرف گرده گل و فعل و انفعالاتی که روی آن انجام می‌دهد، رویال ژل تولید می‌کند.
زنبورداران با قرار دادن نوزادان یک روزه در شاخون‌ها، زنبوران کارگر جوان را تحریک می‌کنند تا در این سلول‌ها ژل رویال تخلیه کنند. پس از گذشت ۷۲ ساعت بیشترین ژل در این سلول‌ها ذخیره شده و زنبوردار بعد از برداشتن لاروها، ژل رویال را داخل ظرف مخصوص ریخته و آن را ذخیره می‌کند.
بیشتربخوانید:
ژل رویال، اكسير سلامت
بهترین زمان تولید رویال ژل
زنبور عسل برای تولید ژل رویال به منبع غنی از گرده گل نیاز دارد تا بتواند ژل رویال با کیفیت تولید کند. در نتیجه بهترین زمان برای تولید رویال ژل و همچین برداشت آن فصل بهار است، چرا که فصل بهار فصل گرده‌افشانی گل‌ها است و حجم گرده در طبیعت بسیار بالا می‌باشد که این شرایط برای تولید ژل رویال بسیار مساعد است. هر چه به سمت تابستان برویم، جریان شهد جای گرده را می‌گیرد و میزان ژل‌دهی زنبور کاهش پیدا می‌کند.
طعم و رنگ رویال ژل اصل
به طور کلی مشخصات ژل رویال به شرح زیر است:
رنگ: سفید تا لیمویی، تیره شدن بیشتر نشان دهنده زمان ماند بیشتر آن است
بو: تند
طعم: ترش همراه با شیرینی
غلظت: ژلاتینی و چسبنده، البته اگر در فریز باشد به صورت یخ‌زده خواهد بود
خواص ظاهری: همراه با مقداری گرده گل، موم و در بعضی مواقع حتی لارو داخل آن است
ترکیبات رویال ژل
رویال ژل مخلوط پیچیده‌ای از پروتئین‌ها، ویتامین‌ها، مواد معدنی و سایر ترکیبات زیست فعال است. حاوی آب، کربوهیدرات، لیپیدها و اسیدهای آمینه می‌باشد. مهم‌ترین عنصر ژل رویال آب است که حدود 60 تا 70 درصد از ترکیب کلی آن را تشکیل می‌دهد. 30 تا 40 درصد باقیمانده از پروتئین، لیپیدها و کربوهیدرات‌ها تشکیل شده است، البته ترکیب آن بسته به منطقه جغرافیایی و آب و هوا متفاوت می‌باشد.
محتوای پروتئین رویال ژل بسیار بالا است و بیش از 50 درصد وزن خشک آن از پروتئین تشکیل شده است. همچنین حاوی اسیدهای آمینه ضروری می‌باشد که بدن انسان به تنهایی قادر به تولید آنها نیست، مانند لیزین و متیونین. محتوای چربی ژل رویال نسبتاً کم است و تنها 5 تا 6 درصد وزن خشک آن را لیپیدها تشکیل می‌دهند.
رویال ژل همچنین سرشار از ویتامین‌ها و مواد معدنی مانند ویتامین B کمپلکس، ویتامین C، ویتامین E، آهن، کلسیم و پتاسیم است.
همچنین حاوی طیف وسیعی از ترکیبات زیست فعال از جمله فلاونوئیدها، اسیدهای فنولیک و ترپن‌ها می‌باشد.
بیشتربخوانید:
درمان دردهای مفصلی با زهر زنبور عسل
خواص رویال ژل
همانطور که متخصصان اشاره می‌کنند، ژل رویال همان چیزی است که لارو زنبورها هنگام تولد می‌خورند. وقتی لاروها رشد کردند، ژله غذای انحصاری ملکه زنبور عسل می‌شود. خواص و ارزش غذایی رویال ژل بسیار متفاوت است، اما به طور کلی، موارد زیر را به آن نسبت می‌دهند:
تقویت سیستم ایمنی
رویال ژل حاوی سطوح بالایی از آنتی‌اکسیدان‌ها و ترکیبات ضد التهابی است که می‌تواند به تقویت سیستم ایمنی بدن کمک کند.
برخی از مطالعات نشان داده‌اند که ژل رویال می‌تواند تولید گلبول‌های سفید خون را تحریک کند که مسئول مبارزه با عفونت‌ها و بیماری‌ها هستند و واکنش هیستامین به آلرژن‌ها فورا سرکوب شده و نشان داده که امکان دارد ژل رویال بتواند منجر به کاهش علائم آلرژی‌های فصلی شود. با این حال، هنوز تحقیقات بیشتری برای تأیید خواص ضد حساسیت ژل رویال لازم است.
ضد پیری
برخی از مطالعات نشان داده‌اند که رویال ژل ممکن است دارای خواص ضد پیری باشد. نشان داده شده است که آبرسانی پوست را بهبود می‌بخشد، خاصیت ارتجاعی پوست را بهبود می‌بخشد و ظاهر چین و چروک و خطوط ریز را کاهش می‌دهد.
آنتی‌اکسیدان‌ها و اسیدهای آمینه موجود در ژل رویال نیز ممکن است به محافظت در برابر استرس اکسیداتیو که عامل اصلی پیری است، کمک کنند.
ضد التهابی
خواص ضد التهابی رویال ژل می‌تواند از راه‌های دیگری نیز برای بدن مفید باشد. التهاب یک پاسخ طبیعی به آسیب یا عفونت است، اما التهاب مزمن می‌تواند منجر به طیف وسیعی از مشکلات سلامتی شود. برخی از مطالعات نشان داده‌اند که ژل رویال ممکن است به کاهش التهاب و بهبود علائم بیماری‌های التهابی مانند آرتریت کمک کند.
بیشتربخوانید:
فواید و کاربرد‌های بره موم زنبور عسل
التیام زخم
نشان داده شده است که رویال ژل دارای خواص ترمیم زخم است. حاوی ترکیباتی است که می‌تواند به رشد سلول‌های جدید پوست و بهبود بازسازی بافت کمک کند. برخی از مطالعات نشان داده‌اند که ژل رویال ممکن است در درمان سوختگی و سایر آسیب‌های پوستی مؤثر باشد.
خواص ضد سرطانی
برخی مطالعات نشان داده‌اند که رویال ژل ممکن است خواص ضد سرطانی داشته باشد. در مطالعات حیوانی نشان داده شده است که فلاونوئیدها و اسیدهای فنولیک موجود در ژل رویال اثرات ضد توموری دارند. با این حال، تحقیقات بیشتری برای تعیین اینکه آیا این اثرات به انسان منتقل می‌شود یا خیر، مورد نیاز است.
می‌تواند اختلالات ناشی از استرس را بهبود بخشد
رویال ژل به دلیل دارا بودن مقادیر بسیاری از ویتامین‌های B Complex، هورمون‌های طبیعی، مواد معدنی، اسید فولیک و برخی اسیدهای چرب علاوه بر نتایج مثبت بر روی مغز و سیستم عصبی در کاهش دردهای میگرن، درمان افسردگی، کاهش استرس و بی‌خوابی‌های شبانه موثر است و همچنین باعث بهبود ضعف اعصاب، اختلالات روانی، هیجان زیاد و جلوگیری از اثرات سوء روانپزشکی می‌شود.
باروری
عدم تعادل سطح هورمونی باعث ناباروری می‌شود. رویال ژل به تعادل سطوح هورمونی کمک می‌کند. مطالعات متعددی اثر رویال ژل را بر روی تعداد اسپرم، میزان تحرک، زنده بودن، تکامل و بی‌نقص بودن DNA آنها مورد بررسی قرار داده‌اند. نتایج، اشاره بر این دارد که درمان توسط ژل رویال می‌تواند ناباروری جنس نر را بهبود بخشد. با این حال، بیشتر مطالعات در مورد این موضوع بر روی حیوانات انجام شده است، بنابراین تحقیقات بیشتر در مورد انسان ضروری می‌باشد.
آلزایمر
پژوهش‌های اخیر می‌گویند رویال ژل می‌تواند حافظه کوتاه مدت را تقویت کند، زیرا ثابت شده به طور کلی نقش تقویتی روی عملکرد اعصاب دارد. می‌دانیم بیماری آلزایمر به طور کلی یعنی اختلالات حافظه و یادگیری، برای همین آزمایشی برای بررسی تأثیر رویال ژل روی یادگیری و حافظه، در نهاد تحقیقات بیومدیک پیشرفته مطرح شد. به دلیل اینکه بافت مغز اسیدهای چرب سیر نشده زیادی در خود دارد که به ویژه در برابر حمله رادیکال‌های آزاد ضعیف هستند، مواد آنتی‌اکسیدان موجود در ژل رویال می‌توانند نقش مهمی در درمان و پیشگیری بیماری‌های مختل کننده اعصاب داشته باشند.
خواص رویال ژل برای دیابت
پژوهش‌هایی حاکی از اینکه رویال ژل می‌تواند یک سری نشانگرهای دیابت نوع دو را در مردان و زنان بهبود بخشد، وجود دارد. این ماده با کاهش استرس‌های اکسیداتیو و التهاب، می‌تواند حساسیت به انسولین را بهبود بخشد و باعث کنترل قندخون در افراد شود.
به کاهش ناراحتی‌های ناشی از موکوزیت (التهاب غشاء مخاطی) کمک می‌کند
مطالعات نشان می‌دهند که رویال ژل می‌تواند در زمان بهبودی بیماران تحت پرتو‌درمانی و شیمی‌درمانی کمک کند. همراه با درمان استاندارد با دهان‌شویه، مشخص شد که عوارض موکوزیت دهان را بهبود می‌بخشد. داده‌ها حاكی از آن است كه استفاده از ژل رویال تأثیر شایعی در موكوزیت شدید دهان داشته و این تأثیر ناشی از فعالیت‌های ضد التهابی یا آنتی‌اكسیدانی آن است.
کاهش بیماری‌های قلبی عروقی
رویال ژل همچنین تأثیر چشمگیری بر روی پارامتر‌های خونی مانند کاهش سطح کلسترول و تری‌گلیسیرید خون دارد. مصرف طولانی‌مدت رویال ژل می‌تواند بیماری‌های قلبی عروقی را بهبود بخشد و غلظت پارامتری‌های خونی نظیر کلسترول و چربی را کاهش دهد.
پیشگیری و بهبود پوکی استخوان
اگر چه مطالعات اندکی در مورد فواید رویال ژل برای بیماران مبتلا به پوکی استخوان انجام شده است، اما برخی از تحقیقات حیوانی نشان می‌دهند که این ماده می‌تواند به بهبود و پیشگیری از پوکی استخوان کمک کند.
این خاصیت رویال ژل برای استخوان‌ها را به ویتامین B12 و همچنین کلسیم موجود در رویال ژل مربوط می‌دانند که هر دو اثرات پیشگیرانه و درمانی برای پوکی استخوان دارند.
موارد منع مصرف ژل رویال و عوارض احتمالی آن
اگرچه عوارض رویال ژل نسبت به داروهای متداول بسیار کمتر است و هر کسی می‌تواند از فواید سلامتی آن بهرمند شود، اما مانند هر ماده طبیعی دیگری ممکن است برای برخی از افراد ایجاد مشکل کند که در صورت بروز هر یک از آنها باید مصرف این ماده به سرعت قطع شود.
برخی از این علائم عبارتند از
تنگی نفس
حالت تهوع
سرگیجه
تورم گلو و افت فشار خون
التهاب و خارش پوست
چه کسانی نباید رویال ژل مصرف کنند، مگر با مشورت پزشک؟
در افراد مبتلا به سابقه آلرژی و آسم، ممکن است منجر به ایجاد اسپاسم‌های تنفسی و تنگی نفس شود.
افراد حساس به نیش زنبور نباید به صورت مستقیم ژل رویال مصرف کنند، چون برخی از ترکیبات نیش زنبور در ژل نیز یافت می‌شود.
زنان باردار و شیرده نیز باید تنها با مشورت پزشک از این ماده استفاده کنند.
اگر سرطان سینه گیرنده استروژن مثبت دارید، از مصرف ژل رویال خودداری کنید، چون می‌تواند رشد سلول‌های سرطانی را افزایش دهد.
اگر از داروهای ضد انعقاد خون یا هرگونه داروی دیگری مصرف میکنید، حتماً قبل از خوردن ژل رویال با دکتر خود صحبت کنید.
چگونه می‌توان رویال ژل اصلی و خالص را تشخیص داد؟
برای تشخیص رویال ژل اصلی و خالص، بهتر است از محصولاتی که از منابع معتبر تأمین شده‌اند و دارای مجوزهای لازم برای تولید و فروش هستند، استفاده کنید. همچنین باید مطمئن شوید محصولی که استفاده میکنید، از منابع خالص و بدون مواد افزودنی تولید شده است.
نحوه نگهداری رویال ژل
نحوه نگهداری رویال ژل در مدت زمان ماندگاری آن تأثیر بسزایی دارد. پس بهتر است به نکات زیر توجه کنید:
ژل رویال را اگر با عسل ترکیب کرده، باید آن را درون یخچال نگهداری کنید و تا 6 ماه قابل مصرف است، اما اگر ژل رویال خالص تهیه کرده‌اید، حتماً باید آن را درون فریزر نگهداری کنید و یک سال و نیم تا دو سال قابلیت نگهداری دارد.
نتیجه‌گیری
رویال ژل یک ماده مغذی است که فواید بالقوه‌ای برای سلامتی دارد، از جمله حمایت از سیستم ایمنی، خواص ضد پیری و التیام زخم. با این حال، تحقیقات بیشتری برای درک کامل اثرات آن بر سلامت انسان مورد نیاز است. اگر قصد مصرف ژل رویال را به عنوان مکمل دارید، مهم است که ابتدا با یک پزشک صحبت کنید.
برای مصرف رویال ژل به صورت کپسول یا قطره، بهتر است دستورات روی بسته‌بندی را رعایت کرده و دقیقاً طبق توصیه پزشک یا توصیه‌های روی بسته‌بندی مصرف نمایید.
مهم است که رویال ژل را به دور از نور آفتاب، در دمای مناسب و در بسته‌بندی مناسب نگهداری کنید. همچنین، برای بهبود اثرات مصرف ژل رویال، بهتر است همراه با یک رژیم غذایی سالم و فعالیت بدنی منظم مصرف شود.
