زندگی آنلاین؛ مجله اینترنتی سبک زندگی

به قلم : دکتر مهران زمان زاده ؛ بورد تخصصی بیماریهای داخلی وغدد

تحریریه زندگی آنلاین : کمبود هورمون رشد و عوارض آن را می دانید؟ اصلاً در مورد اینکه هورمون رشد چیست و چقدر در بدن فرزند شما می تواند تاثیرگذار باشد، چقدر می دانید؟ هورمون رشد هورمونی است که با ترشح در بدن به رشد هر چه بهتر فرزند شما کمک می کند. دارای انواع مختلفی می باشد و در صورت کمبود آن، می بایست از روش های درمانی استفاده کنید. متخصص غدد و داخلی به شما کمک می کند برای رشد بهتر فرزند خود، این هورمون را بدن او تنظیم کنید. البته ابدا باید تشخیص دهید که آیا این هورمون در بدن فرزند شما کم است یا خیر؟

بیشتربخوانید:

هورمون مردانه

هورمون رشد چیست؟

هورمون رشد هورمونی است که رشد، نمو و بازسازی را در بدن تحریک می کند. این هورمون از ۱۹۱ اسید آمینه تشکیل شده که یک از آنها پلی پپتید طولانی و تک زنجیره ای را تشکیل می دهد. این هورمون به رشد عضلانی و ماهیچه های انسان کمک می کند. میزان رشد قد کودکان به این هورمون بستگی دارد که آن هم به نوعی تحت تاثیر مسائل ژنتیکی و بلوغ زودرس قرار می گیرد. کمبود این هورمون توسط بسیاری از والدین نادیده گرفته می شود و این به نوبه خود موجب کوتاهی قد در کودکان می شود. در صورتی که بدن کودک شما آن را به اندازه کافی ترشح نکند، پزشک آمپول هورمون رشد را برای فرزند شما تجویز می کند. بسیاری از والدین در مورد عوارض آمپول هورمون رشد می پرسند. این عوارض بسیار کمتر از شرایطی است که عدم رشد کافی برای فرزند شما رقم می خورد.

نحوه تشخیص کمبود هورمون رشد

برای تشخیص کمبود هورمون رشد در هر رده سنی می بایست برخی فاکتورهای خون مورد بررسی قرار گیرند. پزشک پس از بررسی هر یک از این فاکتورها تشخیص می دهد که وضعیت رشد یک کودک یا بزرگسال، طبیعی است یا غیرطبیعی. بالا یا پایین بودن این هورمون در بدن یک انسان می تواند مشکلاتی برای اون ایجاد کند. چگونه می توان تشخیص داد که یک فرد کمبود هورمون یا اختلال در رشد دارد؟ پزشک از شما می خواهد که برای انجام آزمایشات مربوطه به آزمایشگاه مراجعه کنید.

آزمایش هورمون رشد که بر اساس خون ارزیابی می شود.

آزمایش شبه انسولین که در آن فاکتورهای رشد مورد بررسی قرار می گیرند.

آمادگی اولیه برای انجام آزمایش

برای انجام آزمایش کمبود هورمون رشد از شما خواسته می شود که ناشتا باشید یا از شب قبل غذا نخورید. شما ۱۲ ساعت پیش از انجام آزمایش نباید داروهای مکمل مانند ویتامین بی و بیوتین مصرف کنید. پزشک از شما می خواهد که چند روز پیش از انجام تست، مصرف برخی داروها را قطع کنید. چرا که مصرف داروها پیش از آزمایش می تواند تست شما را مختل کند. در نتیجه نمی توان اختلال در رشد را به درستی تشخیص داد.

انواع آزمایش هایی که از شما گرفته می شود؟

آزمایش تحریک هورمون

برای انجام این آزمایش نمونه اولیه با یک سرم از بیمار گرفته می شود. پس از آن بیمار باید یک محرک دارویی برای تحریک این هورمون ها مصرف کند. متخصص آزمایشگاه شما را تا دو ساعت تحت نظر قرار می دهد و یک نمونه دیگر از شما می گیرد. به این ترتیب نمونه های قبل و بعد از آزمایش شما با یکدیگر مقایسه می شوند.

آزمایش سرکوب هورمون

این آزمایش بسیار شبیه به آزمایش دیابت است. یک نمونه اولیه از شما گرفته می شود، پس از آن باید یک محلول میل کنید که حاوی گلوکز است. دو ساعت پس از نوشیدن این محلول، مجدداً از شما یک نمونه گرفته می شود. برخی از بیماران هورمون های رشد آنها با مصرف گلوکز کاهش پیدا می کنند. بنابراین در هر فاصله زمانی می بایست وضعیت هورمون های آنها مورد بررسی قرار گیرد.

مزایای آمپول هورمون رشد

بهبود عملکرد فعالیت مغزی

افزایش وزن

کاهش خمیدگی

بالا رفتن درجه انرژی

افزایش ساخت پروتئین

کمک به روند چربی سوزی در بدن

بهبود قوای جنسی در روابط زناشویی

بهبود عملکرد ریه

کمک به سیستم دفاعی بدن در برابر بیماری های واگیردار و مسری

تناسب اندام

داشتن پوستی سالم و شاداب

بهبود عملکرد بدن برای ترمیم عضلات، مفصل و استخوان

کاهش استرس و فشار

افزایش اعتماد به نفس

بهبود تمرکز و شفاف سازی اندیشه و تفکر

بیشتربخوانید:

مقدار هورمون تیروئیدی در نوزاد

عوارض تزریق هورمون رشد

اگر پزشک برای فرزند شما آمپول رشد تجویز کرده باشد، قطعاً می پرسید آیا تزریق هورمون رشد عوارض دارد؟ عوارض برای بیماری و روش های درمان از فردی به فرد دیگر متفاوت است. در مورد عوارض تزریق هورمون رشد نیز این موضوع صادق است. البته این بدان معنا نیست که فرزند شما با دریافت یک یا چند دوز از این آمپول جان خود را از دست خواهد داد! بلکه بدین معناست که فرزند شما برای مدتی کوتاه عوارضی را تجربه خواهد کرد که گذرا هستند. این عوارض را در ادامه به شما معرفی خواهیم کرد.

تب و تعریق بسیار زیاد

افزایش میزان استرس و ترس

افزایش سطح چربی خون

تورم سرف صورت و دست ها

حالت تهوع و استفراغ

دردهایی در پشت چشم

اختلال در بینایی

دیابت

برای برخی افراد احتمال کشیده یا پاره شدن تاندون ها وجود دارد. البته در صورتی که روند درمان را زیر نظر متخصص داخلی ادامه دهید و پیگیری کنید، این عوارض برای شما کمتر خواهد بود. این عوالرض بر اثر افزایش سطح هورمون پس از تزریق کاملاً طبیعی هستند.

شایع ترین عوارض تزریق هورمون رشد بعد از بلوغ

واکنش آلرژیک

در برخی افراد ممکن است پس از تزریق هورمون علائم آلرژیکی مانند تورم، بثورات و کهیر پوستی در ناحیه تزریق، دیده شود.

درد مفاصل

شما ممکن است پس از دریافت یک دوز هورمون رشد، دردهای مفصلی در ناحیه ران و دیگر مفاصل را احساس کنید.

سردرد

سردرد به دلیل تزریق هورمون و تغییرات هورمونی در بدن طبیعی است. ممکن است از ۴۸ ساعت تا ۷۲ ساعت ادامه پیدا کند.

انحنای بیشتر ستون فقرات

افرادی که مشکل اسکولیوز و انحنای ستون فقرات دارند، پس از تزریق هورمون رشد ممکن است متوجه انحنای بیشتر ستون فقرات خود پس از تزریق شوند.

افزایش سطح قند خون

یکی از موارد نادر پس از تزریق هورمون، افزایش موقتی سطح قند خون است. البته این مشکل با تزریق های بعدی متوقف می شود و نگران کننده نیست.

کمبود هورمون رشد چگونه خود را نشان می دهد؟

کمبود مادرزادی

اگر کودک شما در بدو تولد رشد ضعیفی دارد، کمبود هورمون رشد او در دسته مادرزادی قرار می گیرد. این کودکان در سنین ۴ تا ۶ سالگی نسبت به هم سن و سالان خود قد کوتاه تری دارند.

کمبود اکتسابی

کودک شما ممکن است در کودکی و در بدو تولد مشکلی نداشته باشد اما در سنین بالاتر با این مشکل روبرو شود. به این نوع کمبود هورمون اکتسابی می گویند. علت آن نیز کاهش عملکرد غده هیپوفیز و ترشح هورمون رشد است. البته عدم ترشح این هورمون ها می تواند ریشه در ژنتیک داشته باشد. از سویی دیگر ممکن است کودک شما بدون غده هیپوفیز به دنیا آمده باشد.

کمبود ترشح

کمبود هورمون وازوپرسین:

این هورمون به کنترل آب در بدن کمک می کند.

کاهش هورمون گنادوتروپین:

کنترل ترشح هورمون های زنانه و مردانه توسط این هورمون انجام می شود.

کمبود هورمون تیروتروپین:

وظیفه این هورمون کنترل هورمون هایی است که توسط تیروئید ترشح می شوند.

کاهش هورمون آدرنوکورتیکوتروپیک:

هورمونی که به کنترل هورمون های ترشح شده توسط غده آدرنال کمک می کند.

پرسش و پاسخ در مورد هورمون رشد

استفاده از این هورمون برای افزایش قد کودکان مفید است؟

معمولا نیاز به مصرف هورمون رشد بسیار کمتر است آن چیزی هست که بچه نیاز به دریافت آن دارد. تا زمانی که بچه در مسیر رشد مناسبی قرار دارد به این معنا که براساس میانگین قد پدر و مادرش و آن وضعیتی که از ابتدا تولد شروع کرده و هر جایی از مسیر رشد بوده است اگر به درستی دارد رشد می کند و یا حتی اگر بهبود پیدا کرده است.

در واقع نمودارهای رشد یک جاده را ترسیم کرده است که در واقعه یک طیفی هست از قد کوتاه تر تا قد بلند تر که در تمام طیف حرکت کودک مطلوب محسوب می شود. تا زمانی که در این مسیر رشد به درستی در حرکت است قاعدتا بررسی اضافه لازم نخواهد داشت و به طریق آن به هورمون رشد هم نیاز نخواهد داشت وقتی وقفه ای در این مسیر اتفاق می افتد و شیب رشد کودک کند می شود و یا اینکه بیماری های دیگر را مثل کم کاری تیروئید و یا مواردی دیگری که خود می تواند موجب کند شدن سرعت رشد شود آن وقت است که باید تحت نظر پزشک قرار بگیرد و آزمایش های لازم را انجام دهد. با این حال حتی تا این مرحله هم آن کودک کاندید دریافت هورمون رشد نیست.

عوارض هورمون رشد در کودکان چیست؟

اگر کودک شما مشکل کمبود هورمون رشد داشته باشد، ممکن است عوارضی مانند کاهش تراکم استخوان را تجربه کند. علاوه بر اینکه مشکلاتی مانند ناراحتی قلبی و کاهش سطح انرژی این کودکان را تهدید می کند. اگر نشانه ها و علائم کمبود آن را در کودک خود میبینید، حتماً زودتر به یک متخصص غدد مراجعه کنید.

یک متخصص غدد می تواند در تشخیص کمبود هورمونها به شما کمک کند. کودکانی که زمینه اختلالات ژنتیکی دارند و یا تحت درمان های پرتودرمانی هستند، بیشتر در معرض چنین مشکلی هستند. پس از هر دوره درمان بهتر است به یک پزشک متخصص غدد مراجعه کنید تا از سطح هورمون رشد کودک خود مطمئن شوید.

چند درصد از کودکان با اختلال رشد مواجه می شوند؟

آمارها نشان می دهد درصد کمی از کودکان که در ابتدای تولد وزن پایینی داشتند، رشد بسیار کمی در ابتدایی تولد هم داشتند. مشخصا شاخص های آزمایشگاهی هم باید دلالت بر کمبود این هورمون ها داشته باشد. به ندرت و تعداد معدودی از بیماری های خاص هستند که نیاز به دریافت هورمون برای بهبود رشد دارند. در غیر این صورت کودکی که هورمون های رشد کافی در بدن دارد و مبتلا به بیماری خاصی نیست و مسیر رشد قد را به درستی طی می کند این هورمون مطلقا توصیه نمی شود و کمک اضافی به رشد کودک نخواهد کرد و در این صورت با عوارض هم همراه است.

بهترین سن برای تزریق هورمون رشد چه زمانی است؟

پزشک برای تزریق هورمون رشد در سنین مختلف ابتدا علت کمبود هورمونها را مورد بررسی قرار می دهد. به عنوان مثال درمان کمبود هورمونهای رشد در افرادی که سندرم ترنر دارند با افرادی که غده هیپوفیز آنها مشکل دارد، متفاوت است. علاوه بر اینکه شروع دوره درمان متناسب با سن بیمار نیز متفاوت خواهد بود.

اکثر پزشکان درمان هرچه سریع تر و در سنین پایین را توصیه می کنند. یعنی اگر شما کودک خود در سنین ۴ تا ۶ سالگی تحت درمان قرار دهید، می توانید بهترین نتایج درمان را بگیرید. زمانی که فرزند شما به بلوغ رسیده و سطوح رشد اون به تکامل رسیده، امکان درمان قطعی ضعیف تر خواهد شد.

آیا در زمان بلوغ هم می توان این هورمون را دریافت کرد؟

بستگی به وضعیت صفحات هورمون رشد چگونه است. با شروع دوره بلوغ سرعت بسته شدن صفحات رشد زیاد می شود. جالب است بدانید تا چهار سال بعد از بلوغ، عملا صفحات رشد بسته می شوند. در صورتی که تغییراتی در این صفحات صورت نگیرد، جایی برای قد کشیدن به فرد نمی دهد. بنابراین مداخله اضافه کمکی  نخواهد کرد. خیلی وقت ها خانواده این دغدغه را دارند که یکی از افراد خانواده شان نسبت به آن کودک آن رشد را نداشته است

این دغدغه کاملا قابل فهم است اما از لحاظ پزشکی بیماری محسوب نمی شود که پزشک بخواهد در آن مداخله ای انجام دهد و بخواهد آن را تغییر دهد. در مطالعات مختلف نشان می دهد مداخلاتی که انجام می شود، تغییراتی در رشد ایجاد نمی کند. نه از آن دسته ای که بلوغ را کند می کند و عقب می اندازد و نه از آن گروه ای که می خواهند آن را به فردی که هورمون رشد کافی دارند بدهند هیچ کدام در واقعه قد نهایی را اضافه نکرده است.

کلام پایانی

هورمون رشد یکی از هورمون های مورد نیاز بدن برای داشتن رشدی سالم و کافی است. کمبود این هورمون از دوران کودکی با فرزند شما همراه است و خود را با نشانه هایی مانند قد کوتاه، اختلال در رشد مفاصل و موارد مشابه نشان می دهد. تشخیص این موضوع به تخصص غدد و داخلی نیاز دارد. شما می بایست در وهله اول به متخصص داخلی مراجعه کنید تا با بتوانید وجود چنین مشکلی را در فرد خود تشخیص دهید. توصیه ما به شما مراجعه به دکتر مهران زمان زاده برای درمان این مشکل است.