گفت‌وگو : رضا حسینمردی
تحریریه زندگی آنلاین : دکتر سید موید علویان متولد 1340 در شهر مقدس کربلا، اصالتاً ایرانی است و به‌خاطر شغل پدر در کربلا متولد شد. مدتی آنجا زندگی کرد و در سن نه سالگی به ایران بازگشت. وی دوران تحصیلات ابتدایی، راهنمایی و دبیرستان را تا قبل از پیروزی انقلاب در ایران گذراند و در نهایت در سال 1359 مدرک دیپلم خود را از دبیرستان ابوریحان (جنوب تهران) با معدل 27/19 اخذ کرد. همان زمان موفق به ورود به دانشگاه علوم پزشکی تهران شد و در سال 1368 نیز با معدل الف فارغ‌التحصیل شد. چهار خواهر و برادر دارد. یکی از خواهران وی دکترای محیط زیست دارد و بقیه در حوزه‌های دیگر تحصیل کرده‌اند. خاندان پدری دکتر سید موید علویان روحانی بوده‌اند. پدر ایشان نیز مدتی روحانی بود، ولی بعد به شغل کفاشی پرداخت. پدر ایشان اکنون 89 سال دارند، در قید حیات هستند و به گفته نزدیکان، از لحاظ سواد علمی در حد اجتهاد هستند.
بیشتربخوانید:
آسیب جدی مردم از شُل‌کن سفت‌کن‌های کرونایی(قسمت اول)
آیا ترس از کرونا به دلیل شیوع و گسترش سریع آن است؟
از ابتدای بیماری عرض کردم که با یک بیماری جدید روبرو هستیم، ولی عقلای بهداشت باید در تصمیم‌گیری‌ها و بیانات و اقدامات خود دقت کنند. من تاکید داشتم که باید ماسک بزنیم و ... صدا و سیما هم تبلیغ کرد که مردم ماسک بزنید بعد بیانه‌ای آمد که نیاز نیست همه ماسک بزنند و ... که کاملاً اشتباه بود! چون بیماری جدید و ناشناخته بود در دنیا هم توصیه نمی‌کردند ماسک بزنید. بعد‌ها ما جزء اولین کشورهایی بودیم که گفتیم و تصمیم گرفتیم باید همه ماسک بزنند.
در موضوع قرنطینه نیز ابتدا گفتند این اقدام قرون وسطی است... بعد از ایام عید گفتیم قرنطینه بکنیم، بعد از تعطیلات قرنطینه را برداشتیم و همه چیز به هم خورد... . سیاست‌های یک بام و چند هوایی مردم را سر در گم، نگران و وحشت‌زده می‌کند.
کادر درمانی برای نجات جان مردم زحمت کشیدند، اما این بیماری توانست تغییرات فاحش و جدی در زندگی و برنامه‌ریزی‌های جامعه ایجاد کند. یکی از این موضوعات رعایت بهداشت و مراقبت‌های فردی است. با رعایت دستورالعمل‌های بهداشتی می‌توانیم از شیوع بسیاری از این بیماری‌ها بخصوص در مورد آنفولانزای فصلی جلوگیری کنیم، چون می‌دانیم اگر به سرماخوردگی و آنفولانزا مبتلا شدیم باید در منزل بمانیم، ماسک بزنیم و کلیه نکات بهداشتی را رعایت کنیم. در گذشته یک نفر در منزل آنفولانزا می‌گرفت متاسفانه بقیه افراد خانواده نیز مبتلا می‌شدند، ولی اکنون با دانش کافی و آموزش لازم رعایت اصول بهداشتی نباید اجازه شیوع را داد.
شما راهکاری سراغ دارید؟
باید پیشگیری و بهداشت در سر تیتر کارها قرار گیرد؛ دوم اینکه نظام‌های سیاسی باید برای حوزه سلامت بیشترین سرمایه‌گذاری را بکنند. ببینید در اروپا کمترین آمار ابتلا و مرگ مربوط به کدام کشور است؟ آلمان. چرا؟ چون بیشترین امکانات پزشکی و درمانی را در آلمان داریم، اما مرگ در برزیل را ببینید، چون تفاوت زیر‌ساختی با هم دارند.
کشوری که برای سلامت مردم خود سرمایه گذاری می‌کند، بهداشت خوبی دارد و شبکه بهداشت فراگیر دارد، موفق‌تر است. ممکن است بپرسید مگر آمریکا امکانات و پول ندارد؟ پاسخ اینکه: آمریکا شبکه بهداشت ندارد. مردم از خدمات بیمه محروم‌اند. شبکه‌های بهداشت باید فراگیر باشد.
در مورد کشورمان باید سعی کنیم این شبکه‌های بهداشت روستایی به‌طور فراگیر در شهر‌ها هم وجود داشته باشد و پزشک خانواده و نظام ارجاع فعال شود و منتظر نباشیم که بیمار به سراغ پزشک برود. باید تلاش کنیم که نظام بهداشتی به سراغ بیمار و بیماری برود و اقدامات مؤثر پیشگیرانه انجام دهد، البته باید آرزو کنیم مردم بیمار نشوند، ولی باید همه تحت پوشش پزشک خانواده، نظام ارجاع و پرونده سلامت باشند.
من چندی پیش این موضوع و پیشنهادات لازم در مورد کرونا را طی نامه‌ای با هدف راهنمایی مناسب برای معاون اول رئیس جمهور ارسال کردم.
باید تلاش کنیم که از ابتلا افراد بیشتر پیشگیری کنیم تا زمانی که دارو، درمان و واکسن آن پیدا شود.
بیشتربخوانید:
عوارض دست و پاگیر چاقی در درمان کرونا
می‌دانم که شما نیز به کرونا مبتلا شدید. بیشتر برایمان بگویید.
من خودم اسفند ماه به کرونا مبتلا شدم، البته چون جانباز شیمیایی ریه هستم سعی می‌کنم مراقبت‌های لازم در مورد آنفولانزا را رعایت کنم، اما در آن زمان از گیلان و قم بیماران متعددی برای مشکلات کبد و گوارش به مطب من مراجعه می‌کردند. در همان ابتدای ورود بیماری به کشور از طریق بیمارانم مبتلا شدم. خوشبختانه مدت بیماری سریع گذشت، اما بسیار سخت بود. احساس خیلی بدی بود، بیماری کرونا احساس مرگ می‌دهد. تغییر ذائقه و بویایی، تب و سرفه علائم بیماری در من بود. متاسفانه اوایل اسفند کیت تشخیصی نبود؛ من ابتدا سیتی‌اسکن کردم. بعد با تست آنتی‌بادی متوجه بیماری‌ام شدم. مراقبت‌های اولیه و قرنطینه فردی در یک اتاق منزل و شستشوی دست‌ها را رعایت کردم و به لطف خدا بهبود یافتم؛ سایر افراد خانواده نیز خوشبختانه مبتلا نشدند.
ولی از نظر مدیریتی باعث تأسف است که بگوییم میزان مرگ و میر کادر درمانی ما در اثر کرونا در کشور خیلی بالا است؛ اما این نکته از جهات دیگر حاکی از حضور و جانفشانی کادر درمانی است.
اگر همچنان در وزارتخانه مسئول بودید چه می‌کردید؟
اولین کار اینکه با مردم صادق می‌بودم و حرف الکی و بدون پایه علمی نمی‌گفتم. اینکه بگویند درمان کرونا کشف شد یا اینکه در ساخت واکسن از دنیا عقب نیستیم، صحیح نیست. مردم را نباید ساده ببینیم. ما کشوری در شرایط تحریم و با مشکلات اقتصادی هستیم. اگر تصمیمی می‌گیریم باید سفت و محکم بایستیم. متاسفانه یک روز تالارهای عروسی و قهوه‌خانه‌ها بسته می‌شود و یک روز مجدد باز می‌شود، مساجد و عزاداری را محدود می‌کنند، بعد رها می‌کنیم. بعد که فشار وارد می‌شود تمام تصمیمات را لغو می‌کنند...! هیچ دلیلی ندارد مراکزی که خطر انتقال را بیشتر می‌کند باز باشد... مسجد، مکان تفریحی و ورزشی... نباید باز باشد. آزمون و خطا اشتباه است. در مورد کرونا ساده انگاری نکنیم
اگر وزیر بهداشت بودید چه اقداماتی می‌کردید؟
من 12 فروردین نامه‌ای به وزیر بهداشت نوشتم و به ایشان التماس کردم که با ساده‌انگاری به مردم نگویید که همه چیز در حال تمام شدن است. چون مردم باور می‌کنند و سهل‌انگاری خواهند کرد.
باید تمام تلاش را معطوف به پیشگیری و جلوگیری از ابتلا باشد تا اینکه بیشتر به فکر درمان باشیم.
من اگر مسئول بودم به مردم ماسک رایگان می‌دادم. به‌جای اینکه به مردم داروی بیست میلیونی و چهل میلیونی تجویز کنم که مشخص نیست تا چه حد اثر دارد و شاید حتی فقط بیست درصد اثر داشته باشد، برای تولید و توزیع ماسک رایگان از توان بسیج استفاده می‌کردم.
سؤال من این است که آیا برای تولید و توزیع شوینده و ماسک، کشور ما تحت تأثیر تحریم است؟ نه‌خیر. ممکن است از لحاظ تجهیزات پزشکی و دارو مشکل داشته باشیم، ولی از نظر ابزارهای پیشگیری مشکل نداریم. فقط باید مدیریت کرد.
در جایی که مردم از نظر اقتصادی ضعیف هستند، باید به آنان ماسک رایگان هدیه کرد. مردم که ماسک رایگان را نمی‌خواهند بخورند. یا اینکه به مردم نحوه تولید ماسک خانگی را آموزش داد و نحوه صحیح ضد عفونی کردن را آموزش داد.
بیشتربخوانید:
آخرین جزئیات واکسن ایرانی کرونا از زبان نمکی
هزینه‌های درمان بودجه‌های سلامت را می‌خورد
من اگر مسئول بودم روی پیشگیری از انتقال بیماری و تقویت شبکه بهداشت، پزشک خانواده و نظام ارجاع کار می‌کردم.
اگر مردم بیمار بشوند و سراغ ما بیایند هزینه بالایی برای بهداشت و درمان دارد.
اعمال قدرت و قانون بسیار مهم است. وقتی می‌گویند مسافرت ممنوع، باید این تصمیم به‌طور جدی و فراگیر اجرا شود. نکته دوم نبودن یک تصمیم واحد و مقتدرانه در کشور و اجرای دقیق آن است... شل‌کن سفت‌کن‌ها آسیب جدی به مردم وارد کرده است.
من معتقدم هزینه دادن یک ماسک و یک ماده شونده بیشتر از هزینه کردن برای یک تخت بیمارستانی نخواهد بود.
ما می‌گوییم یک فرد مبتلا می‌تواند 257 نفر را آلوده و مبتلا کند. اگر این تعداد مبتلا شوند، حداقل بیست نفر به بخش مراقبت ویژه خواهند رفت.
پیش‌بینی شما در مورد آینده کرونا چیست؟
فکر می‌کنم در آینده با افت و خیز‌های فراوانی مواجه هستیم. این ادامه خواهد داشت تا زمانی که واکسن دقیق و قطعی آن تولید و یا داروی مؤثر آن کشف شود.
آیا اینکه گفته می‌شود روسیه واکسن را کشف و تولید کرده، صحیح است؟
در دنیا خیلی از کشورها روی واکسن کار می‌کنند، ولی بحث مهم فقط آنتی‌بادی نیست، بلکه مهم ماندگاری آنتی‌بادی و بالا ماندن سطح ایمنی است. خود من که بیمار شدم، فقط حدود سه ماه آنتی‌بادی‌ام بالا ماند، ولی بعد کاهش یافت. اینکه تا چه مدت ماندگار است، مهم است. هنوز همه نتوانستند پاسخ این سؤال را بدهند که وقتی فردی مبتلا شد، آیا ممکن است مجدد درگیر شود. نمی‌توان با اطمینان گفت اگر واکسن موثری ساخته شود، می‌تواند حداکثر ایمنی‌زایی را داشته باشد و بیماری را ریشه‌کن کند. اکنون بیماری در کشور و جهان در گردش است.
این که تصور می‌کنیم همه افراد یک جامعه مبتلا شوند و بهبود یابند نیز اشتباه بزرگی است. این تصور، افزایش آمار فوت را نیز به همراه خواهد داشت. ابتلای همگانی و مصونیت جمعی تفکر اشتباهی است. آمارها هم به گفته برخی از مجامع علمی متفاوت است و در اصل تعداد مبتلایان و فوتی‌ها بالاتر از این ارقام است، ولی برای برخی از مرگ‌ها، سایر علل زمینهای و بیماری‌های مرتبط گواهی فوت صادر می‌کنند.
اگر کسی علامت دارد، باید خودش را سریع قرنطینه کند؟
باید دانست که بیماری کرونا در حال حاضر درمان قطعی ندارد و داروی موثری هم ندارد، ضمن اینکه داروهای گرانی که توسط برخی تجویز می‌شود، زیاد در کاهش بار بیماری اثر ندارد. باید منتظر واکسن بود. اگر کسی علامت دارد، باید خودش را سریع قرنطینه کند.
تصورات این بود که گرما باعث از بین رفتن ویروس می‌شود، ولی متاسفانه دیدیم که در خوزستان چگونه در گرمای تابستان شاهد مرگ و میر بودیم.
در پاییز از آنجایی که با آنفولانزا روبرو هستیم، تداخل ویروس و بیماری آنفولانزا با کرونا می‌تواند خطر‌آفرین باشد، البته رعایت بهداشت فردی و اجتماعی در هر دو بیماری می‌تواند موجب مدیریت شیوع بیماری شود.
کشور باید آمادگی برای مرگ و ابتلای بیشتر را در نیمه دوم سال داشته باشد.
آیا همچنان در ارتباط با جناب دکتر لنکرانی، وزیر سابق بهداشت هستید؟
بله. در تماس مکرر هستیم. ایشان هم فوق‌تخصص گوارش و کبد هستند. متاسفانه ایشان هم کرونا از نوع شدید گرفتند، ولی بهبود پیدا کردند. همکاران ما که آندوسکوپی می‌کنند اغلب در معرض ابتلا به کرونا هستند. ایشان هم همین‌طور مبتلا شدند. اگر چه دستور‌العمل‌ها تدوین و ابلاغ شده، ولی بهتر است کارها و اقدامات پزشکی غیر ضروری در این دوران انجام نشود. من بیمارانم را با فاصله‌های طولانی‌تر ویزیت می‌کنم و فواصل آزمایشات آنان را دور‌تر کرده‌ام.
اگر آندوسکوپی و کلونوسکوپی ضروری نیست، انجام ندهید. شاید لازم باشد مدتی دارو بدهیم و این کار را بعد در فرصت مناسب انجام دهیم.
به تخصص شما باز گردیم؛ کبد چرب چقدر شیوع دارد؟
ابتلا به کبد چرب رو به ازدیاد است. بر اساس آمار اکنون 40 در صد مردم کبد چرب دارند.
تحرک کم، استرس، تغذیه نامناسب و شیوه نادرست زندگی موجب افزایش کبد چرب و زمینه‌ساز دیابت، زمینه‌ساز فشار خون و سکته قلبی در جامعه است.
خطر ابتلا به دیابت در افراد دارای کبد چرب چهار تا پنج برابر بالاتر است.
بیشتربخوانید:
باتنها واکسن در دسترس کرونا آشنا شوید
با این وضعیت چه باید کرد؟
به‌جای اینکه به دنبال دارو جهت درمان کبد چرب باشیم، باید زمینهای ورزشی بیشتری در اختیار مردم قرار دهیم. نظارت بیشتری بر تغذیه مردم داشته باشیم و کاری کنیم که مردم از سبزی و میوه‌های بیشتر و ارزان‌تر استفاده کنند. روغن‌های با درجه ترانس بالا را باید محدودتر کرد. رشد فزاینده مراکز عرضه فست‌فود طی دو دهه اخیر حاکی از افزایش تقاضای مردم نسبت به فست‌فود، غذای چرب و نوشابه است. مردم متقاضی نوشابه‌های قندی و گازدار هستند. مصرف نوشابه در کشور دو و نیم برابر استاندارد جهانی است. جالب اینکه مصرف نوشابه در آمریکا ده برابر مصرف جهانی است. دیابت و فشار خون و چاقی در آمریکا به همین دلیل بالا است.
من در دورانی که در وزارت بهداشت بودم، تصمیم گرفتیم که به‌جای قند، خرما و کشمش بدهیم و به‌جای نوشابه قندی، دوغ را تبلیغ می‌کردیم و به همکاران خود و مردم کشور توصیه می‌کردیم که این رویه را ادامه دهند. در آن دوران به پرسنل در ادارات دوغ بیشتر توصیه می‌کردند. اهمیت دوغ وجود کلسیم است و پوکی‌استخوان نیز به دلیل همین کمبود کلسیم است. نگاه ما پیشگیری بود.
در آن دوران درصد اسید چرب اشباع روغن جامد را به مرور کم کردیم. روغن نباتی جامد را دولت به عنوان ارزاق به کارکنان خود می‌داد که این یک اقدام غلط بود و ما توصیه کردیم برای ترویج فرهنگ صحیح مصرف روغن، روغن مایع به کارکنان می‌دادند. خوشبختانه مصرف روغن ذرت و زیتون در سال‌های اخیر بیشتر شده و مردم بسیار کمتر روغن جامد مصرف می‌کنند و روغن مایع را جایگزین کردند.
چرا باید صنایع غذایی را رها کرد؟ در صنایع غذایی نظارت‌ها کم شده، ولی فرهنگ مردم بهبود یافته و نیازمند تلاش بیشتر است. در دخانیات هم همین‌طور.
من به فیلم‌سازان و سریال‌سازان توصیه می‌کنم سلامت محور کار کنند و سبک صحیح تغذیه را ترویج کنند.
این تغییر سبک دشوار است. برای هپاتیت واکسن می‌زنیم که کاری آسان است، ولی برای کبد چرب باید شیوه زندگی را تغییر داد. این کار دستوری و امری نیست و نیازمند فرهنگ‌سازی است.
در خصوص مصرف الکل چه هشداری می‌دهید؟
متاسفانه مصرف الکل رواج دارد و این ماده یکی از عوامل زمینه ساز کبد چرب است. الکل و دخانیات یکی از مشکلاتی است که باید روی آن فرهنگ‌سازی کرد. وقتی مرگ و میر در اثر الکل صنعتی گزارش می‌شود، نشان‌دهنده آن است که مصرف کم نیست. اشتباه در مصرف موجب نمایان شدن فاجعه می‌شود.
الکل یکی از علل زمینه‌ساز بیماری نارسایی کبد و سیروز است. کسی که سیگار می‌کشد و الکل می‌خورد، بدترین بی‌احترامی را به خود کرده است، چون این دو موجب آسیب به سلامت می‌شود. این افراد را نمی‌توان افرادی با کلاس دانست؛ آنان که اهل ورزش‌اند و به سلامت خود توجه دارند را باید افراد دارای کلاس شخصیتی دانست. تناسب اندام حاکی از کلاس است. دقت در تغذیه و انتخاب غذا نشانه شخصیت است ... .
مطلع هستم که از برخی افراد از جمله خانواده شهدا ویزیت نمی‌گیرید؟
روی دیوار مطب نوشته‌ام که ویزیت خانواده شهدا قبلاً پرداخت شده است، البته در مورد سایر بیماران نیز افرادی که امکان و توان مالی ندارند، چیزی دریافت نمی‌کنم. من از نزدیک با احمد متوسیلیان هم‌رزم بودم ... هم‌رزمان شهید خودم را دیدم شهید وزوایی هنگام شهادت چفیه را خودم روی صورت‌اش کشیدم، شهید عباس ورامینی،.... در برابر خانواده آنان مدیونیم.
آرزوی شما چیست؟
من آرزویم فدا شدن برای وطن است.
