بهناز عباسی مقدم؛ كارشناس ارشد تغذیه
واکنش به غذا امری معمولی است و می‌تواند به دو صورت باشد: واكنش ناشی از حساسیت غذایی و واكنش ناشی از دیگر عوامل. آگاهی از تفاوت حساسیت غذایی و دیگر بیماری‌ها و علائم ناشی از غذا اهمیت بسزایی دارد؛ زیرا هریک روند درمان متفاوتی دارند.
حساسیت غذایی زمانی رخ می‌دهد که سیستم ایمنی بدن واکنشی غیر عادی به یک یا چند پروتئین موجود در غذا نشان دهد. كه می‌تواند منجر به واکنش‌های حساسیتی جدی و حتی مهلک شود.
دیگر واکنش‌های غذایی ناشی از سیستم ایمنی بدن نیستند. آنها منجر به بروز علائم ناخوشایندی می‌شوند و نسبت به حساسیت‌های غذایی رایج‌ترند. برای مثال، عدم تحمل لاکتوز، سوزش معده (ریفلاکس معده)، مسمومیت غذایی و حساسیت به کافئین.
در این مقاله به نشانه‌های حساسیت غذایی و روش‌های آزمایشی كه می‌تواند به تشخیص حساسیت‌های غذایی کمک کند، پرداخته می‌شود. به موضوع پرهیز از مصرف غذاهای منجر به حساسیت‌های غذایی در بخش جداگانه‌ای خواهیم پرداخت.
سوابق پزشکی
برای تکمیل سوابق پزشکی، پزشک معالج سوالاتی در مورد واکنش‌های حساسیتی پیشین بیمار می‌پرسد: چه علائمی از حساسیت غذایی دارید؟ به نظرتان چه غذایی منجر به این واکنش می‌شود؟ آیا قبلا این غذا را خورده‌اید و دچار واکنش شده‌اید؟ چه غذاهای دیگری در زمان حساسیت مصرف کرده‌اید؟
آیا از تمام ترکیبات موجود در غذای مصرف‌شده مطلع هستید (مانند پیش غذا، غذای اصلی، سس‌ها، مخلفات، نان، نوشیندنی‌ها و دسر)؟ غذا به چه صورتی تهیه شده بود؟ (برای مثال، آیا غذا در روغنی سرخ شده بود که قبلا برای آماده‌سازی غذای دیگری استفاده شده بود؟) آیا هیچ یک از موارد زیر را مصرف کرده‌اید؟ بادام زمینی، مغزها، صدف، ماهی، شیر، تخم‌مرغ، گندم و سویا بین مصرف غذا و بروز اولین علائم چه مدت طول كشید؟
آیا بعد از مصرف غذا ورزش کرده‌اید یا دچار هیجان شده‌اید؟ آیا داروی شیمیایی، گیاهی، ویتامین، داروهای بدون نسخه و یا قبل و بعد از غذا نوشیدنی الکلی مصرف کرده‌اید؟ چگونه حساسیت برطرف شد، آیا بدون درمان رفع شد یا از داروی خاصی استفاده نمودید؟ چه مدت درمان دارویی ادامه داشت و آیا پس از درمان علائم ظاهر شدند؟
براساس پاسخ پرسش‌های فوق و آزمایش‌های بالینی، پزشک معالج ممکن است انجام برخی آزمایش‌های پزشکی را درخواست نماید. در غیر صورت، بیمار را به متخصص (حساسیت و یا دستگاه گوارش) معرفی می‌كند.
حساسیت‌های غذایی شایع
در بدن افرادی كه حساسیت‌های غذایی شایع دارند، پادتن‌های حساسیت(IgE)، در پاسخ به پروتئین موجود در یک غذای خاص تولید می‌شود و وقتی فرد در معرض آن پروتئین قرار می‌گیرد (برای مثال با خوردن بادام زمینی)، پادتن‌ها مواد شیمیایی تولید می‌کنند که منجر به بروز واکنش‌های حساسیتی می‌شود. این علائم اغلب بین دو دقیقه تا دو ساعت پس از خوردن بروز می‌کنند.
علائم حساسیت غذایی
هر فردی با علائم حساسیت غذایی باید به پزشک معالج مراجعه کند. 20 تا 30 درصد افراد از حساسیت غذایی در خود و کودکانشان شکایت می‌کنند، اما تنها 6 تا 8 درصد کودکان زیر پنج سال و 3 تا 4 درصد بزرگسالان حقیقتا دچار حساسیت غذایی هستند. آزمایش پوست اغلب برای تایید حساسیت غذایی تجویز می‌شود تا مشخص گردد پرهیز از یک غذای خاص لازم است یا خیر.
علائم ناگهانی
علائم حساسیت غذایی از خفیف تا شدید و حتی مهلک متفاوت است. پیش‌بینی شدت علائم براساس میزان تجربه قبلی همیشه ممکن نیست. برای مثال، فردی ممکن است یک‌بار با خوردن بادام زمینی دچار کهیر خفیف و در مصرف بعدی دچار شوک آنافیلاکسی شود.
بیشترین علائم ناگهانی شامل موارد زیر است:
پوست: خارش، گرگرفتگی، کهیر، تورم(ورم عروق)
چشم: خارش، اشک، سرخی، تورم پوست اطراف چشم
بینی و دهان: عطسه، آبریزش بینی، احتقان بینی، تورم زبان، طعم ناخوشایند دهان
ریه و گلو: مشکل در دم یا بازدم، سرفه مکرر، تنگی نفس، خس‌خس سینه و دیگر صداهای ناشی از تنفس سخت، تشدید ترشحات مخاطی، تورم یا خارش گلو،گرفتگی یا تغییر صدا و یا احساس خفگی.
قلب و دستگاه گردش خون: سرگیجه، ضعف، رنگ پریدگی، ضربان آهسته، تند یا نامرتب قلب و یا فشار خون پایین
سیستم گوارش: حالت تهوع، استفراغ، دل درد، اسهال
سیستم عصبی: اضطراب، گیجی، احساس مرگ قریب‌الوقوع
آزمایش حساسیت
آزمایش حساسیت غذایی، اغلب شامل آزمایش پوست یا خون است. بر اساس شرایط، آزمایش‌هایی روی فرد صورت می‌گیرد تا نوع حساسیت (حساسیت به گرده، حشرات، شیرابه یا صمغ گیاهان و یا موارد دیگر) مشخص شود.
با این حال، آزمایش تنها زمانی تجویز می‌شود که بیمار مشکوک به حساسیت باشد. برای مثال، اگر فرد پس از مصرف بادام زمینی دچار واکنش شود، ولی هرگز نسبت به گندم و تخم‌مرغ واکنشی نداشته و به طور معمول آنها را مصرف می‌کند، نیازی به انجام آزمایش در مورد حساسیت به گندم یا تخم‌مرغ نیست...
برای خواندن بخش دوم- حساسیت غذایی- اینجا كلیك كنید.
