زندگی آنلاین؛ مجله اینترنتی سبک زندگی

دکتر محمدعلی نیلفر وش زاده؛ متخصص پوست و مو

آفتاب سوختگی نوعی التهاب پوستی است که در اثر مجاورت طولانی مدت در آفتاب یا سایر منابع پرتو ماورای بنفش حاصل می‌شود.

این سوختگی در اثر پرتو ماورای بنفش موجود در نور خورشید یا دستگاه‌های برنزه کننده (سولاریوم) به‌وجود می‌آید.

از نشانه های آن می‌توان سرخی بیش از حد پوست، دردناک شدن و گاهی ایجاد تاول را نام برد.

آفتاب سوختگی هنگامی رخ می‌دهد که مقدار تابش اشعه خورشید یا سایر منابع نوری حاوی پرتو ماورای بنفش بیش از توانایی رنگدانه محافظت کننده پوست بدن یعنی ملانین باشد.

آفتاب سوختگی خارجی‌ترین لایه پوست را درگیر می‌کند. سوختگی اغلب درجه 1 ایجاد می‌کند. ممکن است تاول ایجاد شود ولی سوختگی درجه 3 ایجاد نمی‌شود.

تماس 15 تا 30 دقیقه روی یک پوست حساس میتواند ایجاد آفتاب سوختگی کند.

تماس مزمن و طولانی مدت با نور آفتاب و سایر منابع نور ماورای بنفش موجب ایجاد پیری پوست می‌شود که علائم ان شامل شلی پوست چین و چروک و ضایعات پیگمانته و کراتوز‌های افتابی و بلاخره سرطان‌های پوستی می‌شود.

تماس بیش از حد در مدت کوتاه نیز باعث ایجاد افتاب سوختگی می‌شود. این مشكل تقریباً تمام افراد را درگیر می كند.

اگر چه افراد با پوست روشن و چشم آبی بیشتر مستعد آفتاب سوختگی هستند ولی در افراد با پوست تیره هم با طولانی قرار گرفتن در معرض این اشعه افتاب سوختگی رخ می‌دهد.

آفتاب سوختگی اغلب افرادی كه به ساحل می روند، ماهیگیران، باغبانان یا هر كسی كه در محیط بیرون كار می كند و افرادی كه از دستگاه‌های برنز كننده استفاده می كنند درگیر می كند. 

درمان آفتاب سوختگی

- بیمار باید به یک محل خنک و دور از افتاب انتقال داده شود.

- کمپرس های خنک کننده استفاده شود برای مثال: دوش یا حمام آب سرد بگیرید یا پارچه مرطوب و سرد روی سوختگی قرار دهید.

- کرم‌های بیحس کننده حاوی بنزوکائین، لیدوکائین و وازلین روی پوست مالیده نشود زیرا ممكن است باعث تحریك پوست و واكنش‌های آلرژیك شود.

از قرار دادن یخ یا مخلوط آب و یخ بر روی پوست بپرهیزید.

- از مصرف تركیبات حاوی وازلین روی پوست بپرهیزید. وازلین از تعریق و دفع حرارت پوست جلوگیری می كند. این امر در مورد مصرف كره و روغن‌ها نیز صادق است.

- از کرم های مرطوب کننده و یا کرم هیدروکورتیزون استفاده شود.

- نوشیدن آب زیاد توصیه می‌شود.

- اگر تاول پوستی به وجود آمده است تاول‌ها را نتركانید زیرا تاول‌ها برای محافظت از لایه های زیرین پوست تشكیل می‌شوند و تركاندن آنها ممكن است به عفونت بیانجامد.

اگر تاول خودبخود باز شد به آرامی پوست مرده را از روی آن بردارید و یك پماد آنتی بیوتیك در محل آن قرار دهید. یک گاز خشک روی تاول قرار داده شود، پانسمان خشک ممکن است از عفونت جلوگیری کند.

- سیلورسولفادیازین (كرم 1درصد) جهت درمان آفتاب سوختگی مناسب است. البته باید در مورد مصرف آن در ناحیه صورت با احتیاط استفاده شود.

- اگر پوستتان تاول نزدهاست، از کرم مرطوب کننده و یا کرم‌های کورتیکوستروئید های موضعی برای تسکین ناراحتی استفاده شود.

- داروهای مسکن مانند ایبوپروفن را برای کاهش درد مصرف باید بکار روند.

- در صورتی که به همراه آفتاب سوختگی تب وجود دارد یا تاول‌های پر از مایع، سرگیجه یا اشکالات بینایی به همراه آفتاب سوختگی وجود دارند، باید فوراً به پزشک مراجعه کنید.

- در موارد وجود دهیدریشن و اختلال آب و الکترولیتی بستری در بیمارستان و مایع درمانی نیاز است.

- آفتاب سوختگی می تواند چند روز فرد را از كارش باز دارد.

- آفتاب سوختگی می تواند باعث بروز پیری زودرس یا سرطان پوست شود.

- سایر مشكلات پوستی مثل هرپس سیمپلكس، لوپوس و پورفیری ممكن است بدتر شود. 

پیشگیری از آفتاب‌سوختگی

1- از مواجه شدن غیر ضروری در آفتاب خود داری کنید.

2- حداکثر تابش اشعه ماورای بنفش بین ساعات 10 صبح تا 4 بعد از ظهر است.

در این ساعات در محیط های بسته بسر برید و اگر در محیط بیرون هستید در سایه باشید زیرا سایه می تواند تا 50 درصد باعث کاهش اثرات اشعه ماورای بنفش شود.

در روزهای ابری هنوز اشعه ماورای بنفش وجود دارد و ممکن است آفتاب سوختگی رخ دهد. در فصل زمستان در روزهای برفی برف می‌تواند تا 80 درصد  اشعه ماورای بنفش را منعکس کند و موجب افتاب سوختگی شود.

با بالا رفتن در ارتفاعات شدت اشعه ماورای بنفش افزایش میابد. با افزایش ارتفاع هر 300 متر 4 تا 5 درصد شدت آن افزایش می‌یابد.

بنابراین کسانی که به کوه نوردی می‌روند توصیه می‌شود با توجه به این نکته از کرم‌های ضد افتاب استفاده کنند. از گرفتن حمام آفتاب و برنزه کردن پوست باید پرهیز کرد.

از رفتن به سالن های مخصوص برنزه کردن و استفاده از اشعه های مصنوعی تولید کننده خودداری شود.

در صورتی که خیلی تمایل به برنزه شدن دارید می‌توانید از کرم های مخصوص برنزه کردن استفاده کنید تا ضمن محافظت ازاشعه آفتاب رنگ دلخواه‌تان را نیز بدست آورید. 

3- از ضد آفتاب ها به شکل صحیح استفاده کنید:

الف- پوست باید تمیز و خشک باشد.

ب- یک ربع تا نیم ساعت قبل از بیرون رفتن از ضد افتاب استفاده شود.

ج- مقدار ضد افتاب باید کافی باشد 2 میلیگرم به ازای هر سانتیمتر مربع و یا یک بند انگشت برای کل صورت نیاز است.

د- هر 2 تا 4 ساعت بسته به نوع ضد افتاب بایستی تکرار شود.

هـ- ضد آفتاب باید روی کل نواحی در معرض نور مالیده شود صورت پشت گردن و گوش‌ها و پشت دست‌ها مالیده شود.

و- در زمانهای شنا در استخر های رو باز از ضد افتاب های واتر پروف یا مقاوم به اب استفاده شود مدت دوام این ضد افتابها 80 دقیقه است و باید تکرار استفاده از انها صورت گیرد.

ح- در روزهای ابری و در زمستان هم ضد افتاب باید استفاده شود. در زمستان و روز های برفی، برف می تواند تا 80 درصد اشعه ماورای بنفش را منعکس کند.

همچنین رفتن در ارتفاعات با افزایش شدت اشعه ماورای بنفش همراه است. 

4- استفاده از پوشش مناسب:

الف- لباس می‌تواند به عنوان یک عامل محافظت کننده از افتاب یاشد.

ب- لباس هایی که بافتی فشرده دارند و لباس‌های ضخیم محافظت بیشتری اعمال می‌کنند.

ج- آستین لباس باید بلند باشد. لباس های تیره محافظت بیشتری دارند. لباس خیس محافظت کمتری دارد. از دستکش برای پوشش دستها استفاده شود.

د- از کلاه های نقاب دار استفاده شود. لبه انها باید 5/7 تا 10 سانتیمتر باشد.

هـ- از عینک های افتابی استفاده شود. اینها علاوه بر محافظت از چشم از پوست اطراف چشم ها نیز محافظت می‌کنند.

در مورد بچه ها تمامی نکات فوق باید رعایت شود:

70 تا 90 درصد از زمانیكه هر فرد در طول عمرش در آفتاب قرار می گیرد در 20 سال اول زندگی است.

قرار گرفتن در معرض اشعه ماورای بنفش اولین عامل ایجاد تمام انواع سرطان پوست است. بعضی از مطالعات نشان می‌دهند كه آفتاب سوختگی شدید در دوران كودكی ممكن است منجر به ملانوم كه كشنده‌ترین نوع سرطان پوست است شود.

افرادی دارای پوست و موی روشن یا كك مك و كسانی‌كه چشم های آنها آبی یا سبز است بیش از سایرین در معرض خطر آسیب های مختلف پوستی از جمله سرطان پوست هستند ولی به هر حال اشعه آفتاب برای همه مردم خطرناك است.

به بچه ها باید آموزش داده شود که در وسط روز در محیط‌های باز و آفتابی بازی می‌کنند. و حتی المکان در سایه بسر ببرند.

- از پوشش مناسب و کلاه های نقاب دار استفاده کنند.

- پوشیدن یک بلوز می‌تواند فاکتور محافظتی 3 تا 4 داشته باشد

- بچه ها نیز باید از کرم‌های ضد افتاب استفاده کنند.

- استفاده از ضد آفتاب‌ها در طی 18 سال اول منجر به کاهش 78درصد  در ایجاد سرطان‌های پوستی شده است.

در نهایت

عواقب درازمدت سال‌های متوالی قرار گرفتن در معرض نور تند خورشید نیز مهم هستند.

یک بار آفتاب سوختگی همراه با تاول زدن پوست احتمال سرطان سلول‌های رنگی پوست (ملانوسیت‌ها) را که ملانوم نامیده می‌شود دو برابر می‌کند. قرار گرفتن مداوم در معرض نور خورشید باعث پیری زودرس پوست و ایجاد چین و چروک روی آن می‌شوند و لکه‌های قهوه‌ای به نام لنتیگو روی پوست نتیجه تابش نورآفتاب هستند.

سرطان پوست مستقیماً با میزان قرار گرفتن در معرض آفتاب (که بر حسب دو عامل رنگدانه‌های پوست و ساعات زیر آفتاب بودن معین می‌شود) ارتباط دارد.

نهایتاً در معرض قرارگیری به نور خورشید و صدمه ناشی از پرتو فرابنفش در ایجاد آب مروارید دخیل دانسته شده است.