به قلم : دکتر سلمان فلاح - متخصص طب فیزیکی و توان‌بخشی
تحریریه زندگی آنلاین : فیبرومیالژیا یک بیماری مزمن است که باعث درد در عضلات، پوست و مفاصل می‌شود. سندرم فیبرومیالژیا (FMS) بیش از 30 سال است که یک بیماری شناخته‌شده است. بااین‌حال، به بسیاری از افراد مبتلابه این بیماری گفته‌شده است که علائم آن‌ها فقط در سرشان است.این به این دلیل است که حملات می‌توانند موقت باشند و درد می‌تواند در بدن حرکت کند. همچنین آزمایش خاصی برای تائید فیبرومیالژیا وجود ندارد. ازآنجایی‌که درد از فردی به فرد دیگر متفاوت است، تشخیص سندرم فیبرومیالژیا برای پزشکان دشوار است.اگر علائم فیبرومیالژیا – درد گسترده، خستگی، مشکلات حافظه و مشکلات عاطفی – را تجربه میکنید که بیش از سه ماه طول کشیده است، وقت آن است که برای تعیین علت علائم خود به پزشک مراجعه کنید. درحالی‌که هیچ درمان پزشکی برای فیبرومیالژیا وجود ندارد، بسیاری از درمان‌ها می‌توانند علائم را کاهش دهند و کیفیت زندگی شمارا بهبود بخشند. افراد مبتلابه فیبرومیالژیا ممکن است در ابتدا به‌اشتباه مبتلابه سایر بیماری‌های رایج مانند آرتریت، سندرم خستگی مزمن، افسردگی یا برخی دیگر از بیماری‌های مرتبط با درد تشخیص داده شوند. اگر به فیبرومیالژیا مشکوک هستید، مهم است که پزشکی باتجربه در تشخیص و درمان بیماران مبتلابه فیبرومیالژیا پیدا کنید.
بیشتربخوانید:
چه چیزی باعث فیبرومیالژیا می‌شود؟
علت فیبرومیالژیا ناشناخته است، اما بیشتر مطالعات نشان می‌دهند که به نحوه پردازش درد توسط سیستم عصبی مربوط می‌شود. به نظر می‌رسد که افراد مبتلابه فیبرومیالژیا سیگنال‌های درد را متفاوت پردازش می‌کنند و احتمالاً این عارضه ژنتیکی است.
برخی از ژن‌های موردمطالعه در تحقیقات فیبرومیالژیا در ساخت و شکستن انتقال‌دهنده‌های عصبی در مغز نقش دارند. انتقال‌دهنده‌های عصبی مواد شیمیایی طبیعی هستند که سیگنال‌ها رابین سلول‌های عصبی منتقل می‌کنند. این شامل سیگنال‌های درد است. مشکل اساسی در فیبرومیالژیا ممکن است ناشی از پردازش غیرطبیعی درد در مغز باشد. به‌این‌ترتیب، برخی از متخصصان فیبرومیالژیا را به‌عنوان یک اختلال تقویت‌کننده درد مرکزی توصیف می‌کنند. حجم ‘احساس درد’ مغز به‌طور غیرطبیعی به بالا تنظیم می‌شود. به‌عبارت‌دیگر، افراد مبتلابه فیبرومیالژیا به درد حساسیت بیشتری دارند. آن‌ها نسبت به افرادی که به فیبرومیالژیا مبتلا نیستند، به یک محرک درد پاسخ بیشتری می‌دهند.
فیبرومیالژیا یک بیماری خود ایمنی یا التهابی نیست. بااین‌حال، افرادی که دارای یک بیماری خود ایمنی اسکلتی عضلانی مانند آرتریت روماتوئید هستند، در معرض خطر بیشتری برای ابتلا به فیبرومیالژیا هستند.
عواملی که ممکن است باعث ایجاد این عارضه شوند عبارت‌اند از:
استرس و فشار عاطفی یا فیزیکی، مانند تصادف رانندگی، استفاده بیش‌ازحد، بی‌توجهی به کودک، یا قرار گرفتن در معرض جنگ یا انواع دیگر رویدادهای آسیب‌زا.
عفونت، مانند ویروس اپشتین بار یا بیماری لایم
چاقی
مشکلات خواب، مانند بی‌خوابی
بیشتربخوانید:
راهکارهای موثر در کاهش درد گردن
علائم فیبرومیالژیا چیست؟
یبرومیالژیا با طیف وسیعی از علائم همراه است. اکثر مطالعات گزارش می‌دهند که این علائم می‌توانند به‌طور قابل‌توجهی در طول سال‌ها پایدار و فراگیر باشند و گاهی تا 15 سال پس از شروع باقی می‌مانند. بااین‌حال، بیشتر علائم به‌مرورزمان بهبود می‌یابند.
علائم معمولاً در هوای سرد یا مرطوب، دوره‌های استرس عاطفی و در ابتدا و انتهای روز بدتر می‌شوند. علائم ممکن است با خواب ضعیف، خستگی جسمی و ذهنی، فعالیت بدنی بیش‌ازحد یا عدم تحرک، اضطراب یا استرس تشدید شوند. علائم و نشانه‌ها عبارت‌اند از:
چندین نقطه حساس (نقاط ماشه‌ای): وجود نقاط حساس متعدد، معمولاً در محل اتصال تاندون عضلانی، یکی از مشخصه‌های اصلی فیبرومیالژیا است. این نقاط نسبت به سایر نقاط بدن بیشتر مستعد درد هستند.
درد مزمن و گسترده: یکی دیگر از مشخصه‌های اصلی فیبرومیالژیا پوست حساس و کاهش کلی آستانه درد است. درد اغلب در داخل عضلات (میالژی) است. ممکن است در اوایل دوره اختلال در نواحی خاصی (مانند گردن، شانه‌ها) محدود شود، اما معمولاً به‌مرورزمان به سایر گروه‌های عضلانی (مانند پشت، بازوها، پاها، سینه) گسترش می‌یابد. این درد اغلب به‌صورت درد عمیق عضلانی، ضربان دار، انقباض و یا تیر کشیدن توصیف می‌شود. اگرچه شدت آن متفاوت است، اما درجاتی از درد عضلانی همیشه وجود دارد. رفتارهایی مانند لنگیدن، یا حرکات و وضعیت‌های بدنی بااحتیاط ممکن است به‌راحتی قابل‌مشاهده باشند و کیفیت زندگی را مختل کنند.
سفتی عضلات: این عارضه معمولاً پس از بیدار شدن وجود دارد و باگذشت زمان بهبود می‌یابد، اما ممکن است در طول روز باقی بماند. اغلب، مفاصل متورم می‌شوند، اگرچه التهاب وجود ندارد.
خستگی: یک خستگی کلی و فراگیر در اکثریت قریب به‌اتفاق بیماران فیبرومیالژیا وجود دارد. خستگی و ضعف عضلانی خاص نیز افزایش می‌یابد. این خستگی با فعالیت‌های روزانه تداخل دارد و ممکن است فرد را با توانایی محدودی برای عملکرد ذهنی و جسمی مواجه کند.
مشکلات خواب: شامل اختلالاتی است که از خواب عمیق، آرام و ترمیمی جلوگیری می‌کند. یک فرد ممکن است در به خواب رفتن مشکل داشته باشد یا ممکن است به‌طور مکرر در طول شب‌بیدار شود. افراد دیگر ممکن است یک خواب کامل شبانه داشته باشند، اما بااحساس خستگی از خواب بیدار شوند. ممکن است مشکلات خاص مربوط به خواب، ازجمله آپنه خواب (وقفه تنفسی در خواب) و بیدار شدن ناگهانی مانند فعالیت مغز که خواب عمیق را قطع می‌کند، مشاهده شود.
سردرد: بیش از نیمی از بیمارانی که فیبرومیالژیا دارند، میگرن و سایر سردردها را گزارش می‌کنند.
اختلال در عملکرد شناختی: شامل نارسایی حافظه، حافظه کاری ضعیف (توانایی در حفظ چیزی در ذهن هنگام استفاده از آن برای یک فرآیند ذهنی دیگر) و اختلال در تمرکز، هماهنگی و حفظ واژگان است. تحقیقات نشان می‌دهد که عملکرد این افراد به‌اندازه افراد سالم 20 تا 30 سال بزرگ‌تر از خود ضعیف است، اگرچه سرعت پردازش ذهنی آن‌ها تقریباً برابر با افراد سالم هم سن خود است.
حساسیت مفرط (افزایش حساسیت): بسیاری از بیماران مبتلابه فیبرومیالژیا حساسیت بیشتری به دما، بوها، صداها، نورها و لرزش دارند. آن‌ها همچنین از افزایش حساسیت پوستی رنج می‌برند.
بیشتربخوانید:
گرفتگی عضلات پا در شـب
راه های جلوگیری از گرفتگی عضلات
اختلالات خلقی: تحریک‌پذیری، افسردگی و اضطراب از علائم رایج فیبرومیالژیا هستند. افراد افسرده ممکن است از افسردگی خودآگاه نباشند یا آن را انکار کنند، که می‌تواند درمان فیبرومیالژیا را پیچیده کند. وجود این علائم ممکن است به دلیل عوامل زیادی باشد، ازجمله:
طولانی شدن دوره پیش تشخیص
رفتار پزشکی غیرمحترمانه
غم و اندوه و از دست دادن رایج در هر بیماری مزمن
پشتیبانی ضعیف
کم‌خوابی
سایر شرایط سلامت مزمن همراه
درد مزمن شدید
ناهنجاری‌های انتقال‌دهنده‌های عصبی
مشکل در حفظ وظایف حرکتی تکراری: بسیاری از بیماران فیبرومیالژیا به دلیل افزایش درد و خستگی در انجام فعالیت‌های تکراری مانند تایپ کردن مشکل‌دارند.
کاهش کارایی فیزیکی: کاهش کارایی فیزیکی، به دلیل زمان طولانی‌تر موردنیاز برای انجام وظایف، امری رایج است.
تغییرات در هوشیاری: بسیاری از بیماران مبتلابه فیبرومیالژیا تغییرات روزانه (در طول روز) را در سطوح انرژی و هوشیاری گزارش می‌کنند و یک بازه زمانی را توصیف می‌کنند که در آن در بهترین حالت خود هستند که معمولاً از ساعت 10 صبح تا 2 بعدازظهر طول می‌کشد.
علائم دیگر عبارت‌اند از:
خشکی چشم و دهان
بثورات
درد بیش‌ازحد قاعدگی
صدای زنگ در گوش (وزوز گوش) و درد گوش
مقاربت دردناک
سرگیجه
مشکلات بینایی
تب کم
دمای بدن زیر حد نرمال
عوامل خطر برای فیبرومیالژیا چیست؟
عوامل متعددی با فیبرومیالژیا مرتبط هستند. همه افراد دارای عوامل خطر، به فیبرومیالژیا مبتلا نمی‌شوند. عوامل خطر عبارت‌اند از:
سن: اکثر افراد در دوران میان‌سالی مبتلابه فیبرومیالژیا تشخیص داده می‌شوند، اما این عارضه می‌تواند کودکان را نیز تحت تأثیر قرار دهد.
بیشتربخوانید:
سابقه خانوادگی فیبرومیالژیا
مشکلات خواب: کمبود خواب ترمیمی با افزایش التهاب و کاهش تحمل درد همراه است.
چاقی: زنان چاق و دارای اضافه‌وزن بیشتر در معرض خطر ابتلا به فیبرومیالژیا هستند.
افراد مبتلابه سایر بیماری‌های روماتیسمی در معرض خطر بالایی برای ابتلا به فیبرومیالژیا هستند. این شرایط عبارت‌اند از:
اسپوندیلیت آنکیلوزان (التهاب مفاصل بین مهره‌های ستون فقرات)
آرتریت روماتوئید (بیماری خود ایمنی مزمن که با التهاب مفاصل مشخص می‌شود)
لوپوس اریتماتوز سیستمیک (اختلالی که در آن بدن به سلول‌ها و بافت‌های سالم خود حمله می‌کند)
شما می‌توانید خطر ابتلا به فیبرومیالژیا را با همکاری با پزشک خود برای مدیریت هرگونه مشکل سلامتی که بر استخوان‌ها، مفاصل یا ماهیچه‌های شما تأثیر می‌گذارد، کاهش دهید.
فیبرومیالژیا چگونه تشخیص داده می‌شود؟
پزشک با پرسیدن سؤالاتی در مورد درد و یادداشت علائم موجود شروع می‌کند. پزشک ممکن است در مورد علائم اضافی (مانند خستگی و حساسیت به فشار و دما) سؤالاتی بپرسد، معاینه انجام دهد یا آزمایش خون یا اشعه ایکس را درخواست کند.
چگونه فیبرومیالژیا را درمان کنیم؟
هیچ درمانی برای فیبرومیالژیا وجود ندارد. هدف از درمان، بهبود علائم و توانایی‌های عملکردی بیمار است. سازمان غذا و داروی آمریکا داروهایی را برای درمان علائم فیبرومیالژیا تائید کرده است. بااین‌حال، درمان هرگونه بیماری زمینه‌ای که می‌تواند فیبرومیالژیا را بدتر کند، به همان اندازه مهم است. به‌عنوان‌مثال می‌توان به افسردگی، اضطراب یا اختلال خواب اشاره کرد.
درمان‌های رایج و مبتنی بر شواهد فیبرومیالژیا عبارت‌اند از:
داروهای مورداستفاده برای درمان فیبرومیالژیا
داروهای مورداستفاده برای درمان فیبرومیالژیا عبارت‌اند از:
مسکن‌ها، مانند آسپرین یا استامینوفن (تیلنول)
داروهای ضد افسردگی، مانند دولوکستین (Cymbalta)، فلوکستین (Prozac)، یا میلناسیپران (Savella)
داروهای ضد تشنج، مانند گاباپنتین (Neurontin) و پره گابالین (Lyrica)
داروهای ضدالتهابی غیراستروئیدی (NSAIDs)، مانند ایبوپروفن (ادویل، موترین)
مسکن‌های درد، مانند ترامادول (اولترام)
داروهای خواب، ازجمله داروهای ضدافسردگی سه حلقه‌ای با دوز پایین
پزشک می‌تواند یک برنامه درمانی متناسب با نیازهای شما ایجاد کند. مهم است که دقیقاً برنامه درمانی فیبرومیالژیا را دنبال کنید تا علائم شما به حداقل برسد و احتمال عود علائم شما در طول زمان کاهش یابد. به همان اندازه مهم است که در صورت بدتر شدن علائم یا ایجاد علائم جدید به پزشک خود اطلاع دهید.
فعال بودن
فعال ماندن تا حد امکان برای بیماران مبتلابه فیبرومیالژیا ضروری است. نشان داده‌شده است که ورزش منظم باعث کاهش درد و افزایش استقامت می‌شود و ممکن است برای مدیریت فیبرومیالژیا ضروری باشد، اما باید به‌درستی انجام شود. اکثر بیماران فیبرومیالژیا باید عادات ورزشی قدیمی خود را اصلاح کنند. از انقباض غیرعادی باید اجتناب شود. برای بیماران فیبرومیالژیا توصیه می‌شود که ورزش را از سطح پایین شروع کرده و به‌تدریج افزایش دهند و با ورزش‌های کم ضربه مانند پیاده‌روی کار کنند. نوع فعالیت ورزشی باید حداقل هر 20 دقیقه یک‌بار تغییر کند.
تراپی‌ها
بسیاری از روش‌های درمانی دیگر ممکن است در درمان فیبرومیالژیا استفاده شوند. یافتن درمانگرانی که برای کار با فیبرومیالژیا آموزش‌دیده و باتجربه‌اند بسیار مهم است. یک پزشک ممکن است بتواند یک درمانگر واجد شرایط را معرفی کند. همه درمان‌ها به یک اندازه کارآمد نیستند و آنچه برای یک بیمار مؤثر است ممکن است برای دیگری مؤثر نباشد.
درمان‌هایی که برای بیماران مبتلابه فیبرومیالژیا مؤثر هستند عبارت‌اند از:
درمان دست‌کاری: به‌عنوان‌مثال، ماساژی که به‌آرامی در طول کار عمیق عضلانی پیشرفت می‌کند، نتایج بلندمدتی را ایجاد می‌کند. یکی دیگر از تغییرات، رهاسازی مایوفاشیال، شامل کاربر روی عضلات سفت و منقبض و نقاط ماشه‌ای برای رها کردن یا کشیده شدن نواحی مشکل است. برخی از بیماران گزارش داده‌اند که مراقبت مناسب کایروپراکتیک توسط درمانگرانی که به‌طور ویژه برای کار با فیبرومیالژیا آموزش‌دیده‌اند، به کاهش درد کمک می‌کند.
تکنیک‌های آرامش‌بخش: آرامش ممکن است برای مدیریت درد و استرس استفاده شود. تنفس عمیق، تصاویر بصری و صدای آرامش‌بخش ممکن است به‌عنوان ابزار مؤثری برای آرامش استفاده شود.
فیزیوتراپی: فیزیوتراپیست‌ها می‌توانند در مورد نحوه تمرین و ورزش آموزش دهند و روش‌های تسکین درد مانند گرما درمانی را ارائه دهند.
کاردرمانی: کار درمانگران می‌توانند در مورد صرفه‌جویی در انرژی، ساده کردن وظایف، اصلاح خانه و استفاده از تجهیزات تطبیقی آموزش دهند.
طب فشاری: برای کنترل علائم از فشار روی نقاط هدف بدن استفاده می‌شود.
طب سوزنی: سوزن‌ها در نقاط هدف بدن قرار می‌گیرند تا درد را کاهش دهند و الگوهای خواب را بهبود بخشند. در مورد اثربخشی استفاده از طب سوزنی در درمان فیبرومیالژیا اختلاف‌نظر وجود دارد، اما برخی مطالعات نتایج مفید قابل‌توجهی را نشان می‌دهند.
سرما درمانی: سرما درمانی برای دردهای مزمن به‌منظور افزایش آستانه درد استفاده می‌شود. سرمای زیاد باعث آسیب عصبی می‌شود.
ترموتراپی (گرمادرمانی): گرما درمانی معمولاً در توان‌بخشی برای از بین بردن سفتی مفاصل انجام می‌شود. گرمای مرطوب عمیق‌تر به عضله نفوذ می‌کند و آرامش بیشتری نسبت به گرمای خشک ایجاد می‌کند. گرمای بیش‌ازحد می‌تواند باعث سوختگی شود. از گرما نباید روی پوست‌های حساس یا هنگام استفاده از مسکن‌ها استفاده شود.
درمان شناختی رفتاری: این روش درمانی به افراد کمک می‌کند تا نحوه نگرش و تفکر خود در مورد درد را تغییر دهند تا توانایی خود را برای مقابله مثبت با بیماری افزایش دهند. به این معنی که ادراک افراد از خود و محیط اطرافشان بر احساسات و رفتار آن‌ها تأثیر می‌گذارد.
بیوفیدبک: اطلاعات مربوط به عملکردهای معمولاً ناخودآگاه بدن (به‌عنوان‌مثال، تنش عضلانی و فشارخون) برای کمک به کنترل آگاهانه بر این عملکردها استفاده می‌شود. الکترودهایی بر روی ماهیچه‌ها قرار می‌گیرند تا تشخیص دهند کدام‌یک از آن‌ها استفاده می‌شود. سپس افراد می‌توانند سعی کنند به‌طور آگاهانه تنش عضلانی را در آن ناحیه کاهش دهند.
تزریق درمانی: پزشکان ممکن است برای تسکین درد، دارو را به نقاط حساس تزریق کنند. این تزریق‌ها تنها زمانی استفاده می‌شوند که یک ناحیه خاص دردناک باقی بماند و تنها تسکین موقتی را ارائه می‌دهد. نشان داده‌شده است که تزریق لیدوکائین تا چند روز باعث کاهش درد و بهبود خلق‌وخو می‌شود، اما تزریق بی‌حس‌کننده‌های موضعی و کورتیکواستروئیدها نسبت به تزریق بی‌حس‌کننده‌های موضعی به‌تنهایی تأثیر مفیدی ندارد.
تکنیک اسپری و کشش: درمانگران با اسپری بی‌حس‌کننده موضعی عضله را بی‌حس کرده و سپس عضله دردناک و منقبض‌شده برای کاهش درد و سفتی می‌کشند. بسیاری از درمانگران از یخ به‌جای اسپری استفاده می‌کنند، زیرا اسپری گران است و یخ به همان اندازه مؤثر عمل می‌کند.
مدیریت استرس: افراد از تکنیک‌های مدیریت استرس برای کاهش استرس استفاده می‌کنند. استرس ممکن است علائم فیبرومیالژیا را تشدید کند.
هیپنوتیزم درمانی: هیپنوتیزم ممکن است برای القای حالت خلسه‌ای از تغییر آگاهی و ادراک استفاده شود که در طی آن ممکن است پاسخگویی به پیشنهادهایی برای مدیریت استرس، ایجاد آرامش عمیق و کاهش درد عضلانی وجود داشته باشد.
مگنت‌تراپی: برخی افراد از آهنربا برای افزایش جریان خون و کمک به علائم استفاده می‌کنند. اگرچه این‌یکی از پرکاربردترین درمان‌های مکمل است، اما طبق مطالعات هیچ تأثیر خاصی ندارند.
نکات تغذیه و رژیم غذایی برای فیبرومیالژیا چیست؟
درحالی‌که هیچ رژیم غذایی یا نکات غذایی خاصی نمی‌تواند تمام علائم فیبرومیالژیا را کاهش دهد، بسیاری از متخصصان موافق هستند که افراد مبتلابه فیبرومیالژیا باید از یک رژیم غذایی سالم و مغذی پیروی کنند و مقدار زیادی آب بنوشند. یک رژیم غذایی سالم می‌تواند به شما کمک کند تا نیازهای غذایی روزانه خود را برآورده کرده و انرژی را افزایش دهید. تغذیه مناسب یکی از اجزای یک سبک زندگی سالم همراه با ورزش منظم، خواب باکیفیت و مدیریت استرس است که می‌تواند به مدیریت علائم فیبرومیالژیا کمک کند.
نکات رژیم غذایی سالم برای فیبرومیالژیا عبارت‌اند از:
از یک رژیم غذایی سالم و متعادل استفاده کنید. روی میوه‌ها، سبزی‌ها تازه و غلات کامل تمرکز کنید و از غذاهای فرآوری شده خودداری کنید.
مصرف گوشت قرمز را محدود کنید. به‌جای آن مرغ بدون چربی، ماهی و پروتئین‌های گیاهی را انتخاب کنید.
از چربی‌های سالم مانند آن‌هایی که در آووکادو، دانه‌های چیا، روغن‌زیتون و ماهی‌های چرب مانند سالمون یافت می‌شود، استفاده کنید.
مکمل‌های ویتامین و مواد معدنی را برای دریافت متوسط نیاز روزانه ویتامین‌ها و مواد معدنی مصرف کنید.
از الکل و کافئین خودداری کنید.
از افزودنی‌های غذایی، ازجمله شیرین‌کننده مصنوعی آسپارتام و تقویت‌کننده‌های طعم مونو سدیم گلوتامات (MSG) و نیترات‌ها خودداری کنید. همه آن‌ها درد و علائم فیبرومیالژیا را بدتر می‌کنند.
مصرف قند را کاهش دهید که ممکن است عفونت‌های مخمری را که در افراد مبتلابه فیبرومیالژیا رایج است کاهش دهد.
قبل از ایجاد تغییرات قابل‌توجه در رژیم غذایی‌تان از ارائه‌دهنده مراقبت‌های بهداشتی خود راهنمایی بخواهید.
آیا فیبرومیالژیا طول عمر را کوتاه می‌کند؟
فیبرومیالژیا یک بیماری تهدیدکننده زندگی نیست. همچنین آسیب فیزیکی به بدن وارد نمی‌کند. اگرچه عوارض فیبرومیالژیا ممکن است آسیب فیزیکی وارد کند. فیبرومیالژیا با مشکلات خواب قابل‌توجه و شرایط سلامت روان مانند افسردگی مرتبط است. افسردگی شدید به دلیل خطر خودکشی می‌تواند تهدیدکننده زندگی باشد. میزان مرگ‌ومیر خودکشی در افراد مبتلابه فیبرومیالژیا بیشتر است. برای بیماران مبتلابه فیبرومیالژیا ضروری است که علاوه بر علائم جسمی، به دنبال درمان اختلال خلقی نیز باشند.
