دکتر سلمان فلاح : متخصص طب فیزیکی و توان‌بخشی
تحریریه زندگی آنلاین : خار پاشنه، زائده‌ای استخوانی است که در استخوان پاشنه پا پدید می‌آید. مچ پای انسان مرکب از هفت استخوان است که بزرگ‌ترین آن‌ها، استخوان پاشنه است. گاهی در این استخوان، یک زائده خار مانند تشکیل می‌شود که دردناک شده و می‌تواند درراه رفتن اختلال ایجاد کند. مهم‌ترین علت دردهای پاشنه، خار پاشنه است؛ امّا جالب اینجاست که این درد به علّت خار به وجود نمی‌آید؛ درواقع، درد را همان چیزی به وجود می‌آورد که باعث به وجود آمدن خار پاشنه هم هست.خار پاشنه در اثر التهاب فاسیای کف پا ایجاد می‌شود. فاسیای کف پا، یک باند پهن است که در کف پا از پاشنه تا انگشتان پا کشیده می‌شود. اگر به هر علّت، فاسیا ملتهب شود و این التهاب طول بکشد، می‌تواند باعث رسوب کلسیم در محل اتصال فاسیا به پاشنه پا شود. این رسوب غیرطبیعی کلسیم، به شکل یک زائده کوچک خارمانند است که به آن خار پاشنه گفته می‌شود. خار پاشنه به‌خودی‌خود دردناک نیست بلکه درد، ناشی از کشیدگی فاسیا است.
بیشتربخوانید:
خارپاشنه (1)
علل و عوامل :
چنانکه گفتیم، علّت بروز این بیماری، وارد آمدن فشار یا آسیب به بافت پاشنه پاست که به التهاب فاسیای کف پا و استخوانی شدن بست‌های کف پا منجر می‌گردد. عوامل متعدّدی می‌توانند این مسئله را موجب شوند که به‌طور عمده عبارت‌اند از:
- اضافه‌وزن (خار پاشنه بیشتر در افراد چاق دیده می‌شود).
- افزایش ناگهانی وزن در دوران بارداری.
- صاف بودن کف پا.
-مشکلات بیو مکانیک
( ناهنجاری‌هایی که منجر به راه رفتن غیرعادی می‌شود).
- التهاب مفاصل کف پا به هر دلیل.
-پوشیدن کفش نامناسب (پاشنه خیلی بلند کفش، تنگ بودن کفش، کفش بدون پاشنه و صاف و …)
- دویدن (راه رفتن زیاد از دویدن کمتر ضرر دارد).
- ایستادن به مدت طولانی.
- مصرف چای، هم در ایجاد التهاب اولیه فاسیای کف پا و هم در رسوب ثانویه کلسیم و تشکیل خار پاشنه مؤثر است.
علائم و عوارض:
خار پاشنه، عموماً، خود را با درد می‌نمایاند. درد خار پاشنه، به‌صورت دردی مبهم است اما گاهی هم به‌صورت دردی تیز حس می‌شود و فرد ابراز می‌دارد که چیزی همچون سوزن درون پاشنه پاست که براثر فشارهایی مثل راه رفتن، درد ایجاد می‌کند. محل احساس درد در مرکز پاشنه یا لبه داخلی آن است؛ شدت درد خار پاشنه در ابتدای صبح، بعد از بیدار شدن و نیز بعد از استراحت، بیشتر است و با راه رفتن کم می‌شود.این درد ، در اولین قدم بعد از استراحت طولانی‌مدت، بسیار شدید است. راه رفتن روی سطوح سخت و ناهموار و حمل اشیاء سنگین، منجر به افزایش درد می‌شود. گاهی هم با وسیع شدن زائده، درد خودبه‌خود نیز ایجاد می‌گردد که در حال استراحت هم باقی می‌ماند. در برخی حالات که هنوز بیماری پیشرفت چندانی ندارد، ممکن است که فرد کاملاً بدون علامت باشد و بیماری وی،به‌طور اتّفاقی در عکس ساده رادیولوژی تشخیص داده شود.
بیشتربخوانید:
خارپاشنه (2)
راه های درمان :
فرد مبتلا، براثر درد به هنگام راه رفتن، سعی می‌کند فشار زیادی به‌پای مبتلا وارد نسازد؛ درنتیجه لنگان‌لنگان راه می‌رود و این لنگش، به‌مرورزمان و در صورت عدم درمان، موجب پیدایش ناراحتی‌هایی در قسمت تحتانی کمر و زانو می‌شود. بنابراین خار پاشنه را باید حتماً مداوا کرد.
اصول درمانی خار پاشنه ساده و شامل موارد زیر است:
* استراحت: اولین قدم در درمان خار پاشنه، استراحت است در بسیاری از موارد دیده‌شده که استراحت به‌تنهایی حتی دردهای شدید را از بین برده است. همچنین بیمار باید از ایستادن طولانی‌مدت هم خودداری کند.
* کاهش وزن: در درمان خار پاشنه مؤثر است.
* استفاده از پد پاشنه: پد مخصوص خار پاشنه را می‌توانید از داروخانه‌ها تهیه نموده، به‌طور دائم در کفش خود استفاده کنید. پد، باعث کاهش فشار بر روی پاشنه و بهبود درد پا خواهد شد.
انجام ورزش‌هایی که در درمان خار پاشنه مؤثر هستند :
کشش فاسیای کف پا: یک باند پهن در کف پا و زیر انگشتان پا قرار دهید و دو سر آن را در دست گرفته بکشید به‌طوری‌که انگشتان پا به‌صورت نزدیک شوند. این وضعیت را به مدت سی ثانیه نگه‌دارید.هفت یا هشت مرتبه در روز، این کار را تکرار نمایید.
کشش تاندون آشیل: بایستید و یک‌پا را جلوتر از پای دیگر قرار دهید، پای جلویی را از زانو خم‌کنید. دقت کنید که تماس کف هیچ‌یک از پاها نباید با زمین قطع شود. در این حالت باید در پشت ساق، احساس کشش نمایید. این حالت را به مدت سی ثانیه نگه‌دارید و هفت یا هشت بار در روز انجام دهید.
گرفتن خودکار با پا: یک خودکار را روی زمین قرار دهید و با پاها آن را از زمین بردارید به‌طوری‌که کل انگشتان پا اطراف خودکار را بگیرد. برای پنج ثانیه خودکار را به همین حالت نگه‌دارید. انجام این کار ، سه یا چهار بار در روز کافی است.
نوشتن حروف الفبا : با انگشت بزرگ‌پا ، حروف الفبا را در هوا بنویسید.این کار را سه بار در روز برای هر پا ، انجام دهید.
استفاده از آب گرم : هرروز عصر یا صبح یا قبل از بیرون آمدن از رختخواب، به مدت پانزده دقیقه پاهایتان را در آب گرم قرار دهید. سپس پای خود را خشک کرده و به مدت پنج‌تا ده دقیقه با گوشت‌کوب به‌ملایمت روی پاشنه پا بکوبید. مراقب باشید ضربه‌هایتان محکم نباشد.
استفاده از یخ: در یک لیوان بستنی ، آب بریزید و در یخ‌زن قرار دهید . پس از نیم ساعت یک چوب بستنی در لیوان قرار دهید و بگذارید کاملاً یخ ببندد؛ سپس چوب بستنی را در دست گرفته و به‌صورت دایره‌های هم‌پوشان روی پاشنه پا بکشید به‌طوری‌که هر دایره، نصف دایره قبل را بپوشاند. البته این روش تنها در کم کردن درد و التهاب مؤثر است و نمی‌تواند باعث درمان بیماری شود.
کفی مخصوص کف پای صاف: چنانچه کف پایتان صاف است و قوس طبیعی خودش را ندارد؛ از کفی‌های خاص به‌منظور حفظ قوس کف پا بهره ببرید.
سایر درمان‌های رایج :
مصرف داروهای ضدالتهابی غیراستروئیدی(مثل استامینوفن، بروفن، مفنامیک اسید و ایندومتاسین) به‌عنوان مسکّن، تزریق استرویید به‌عنوان ضدالتهاب، استفاده از دستگاه الکتروتراپی از روش‌های مورداستفاده در طب کلاسیک هستند.
پس از بهبودی، توصیه به استفاده طولانی از پد پاشنه و ورزش‌های کششی می‌شود.
