دكتر حسین كریمی؛ متخصص توانبخشی اعصاب اطفال
همه چشم را به عنوان یك عضو بینایی می‌شناسند و تمام عملكرد آن را در چگونگی اعمال دیدن خلاصه می‌كنند، در حالیكه چشم علاوه بر دیدن و یا بهتر بگوئیم همراه دیدن در چند عمل مهم دیگر نقش دارد مثل كمك به تعادل، كمك به بهتر حركت كردن عمودی انسان (posture ) و نقش ویژه‌ای در ایجاد توجه تمركز دارد.
كودك داون، معمولا بینایی تقریبا سالمی‌دارد ولی در سایر موارد گفته شده اشكالات متعددی می‌تواند داشته باشد، به علت اینكه این اشكالات بعدا اختلالات ذهنی، حركتی، تعادلی و سرعت عملی را باعث می‌شود رفع این اشكالات كمك بسیار موثری به پیشرفت اعمال ذهنی، حركتی و سرعت عمل كودك داون می‌تواند داشته باشد، سرعت عمل حرکات چشم پارامتر مهمی است برای فرآیندهای فوق، برای درك این اعمال بهتر است به ارتباطات چشم با سایر سیستم‌ها و هسته‌ها در ساقه مغز، تالاموس و بالاخره قشر مغز بپردازیم.
ساقه مغز
ناحیه‌ای از سیستم اعصاب مركزی است كه درست بلافاصله بعد از سیستم نخاعی شروع می‌شود و تا ناحیه اولیه قشر مغز ادامه دارد. تالاموس یك تشكیلات كامل عصبی است كه حدودا به اندازه یك بادام است، مشخصه مهم آن اینست كه كلیه حس‌های محیطی به این ناحیه می‌رسند و این قسمت كه مثل یك دروازه و دوازده‌بان عمل می‌نماید و مقدار سیگنال حسی كه مغز لازم دارد و یا برای مغز مناسب است، برای مغز فرستاده می‌شود، تعیین می‌شود و ارسال می‌کند.
اكثرسیگنال‌هایی كه از تالاموس به مناطق مختلف مغز فرستاده می‌شود، جزء مناطق اولیه نامیده می‌شود؛ مثل سیگنال‌های بینایی به مناطق اولیه بینایی هدایت می‌شود (منطقه 17 مغزی)، در سایر حس‌ها هم تقریبا همین طور است، بعد از هدایت به مناطق اولیه برحسب اهمیت و عملكرد پیچیده آن حس به مناطق مختلف و لب‌های دیگر قشر مغز هدایت می‌شود تا علاوه بر عملكرد خود حس، در اعمال سایر حس‌ها و فرایندهای آینده ذهنی و حركتی شركت كند.
باید متذکر شویم اعمال حركتی تعادلی و توجه وتمركز سه سطح می‌تواند داشته باشد.
سطح اول: سطح ساقه مغز است كه جزء مهم‌ترین سطوح از نظر توانبخشی و قابل درمان بودن و تشخیص زودرس است و امکان اقدام سریع درمانی در این سطح بخوبی وجود دارد.
سطح دوم: سطوح مغز میانی و تالاموس است. هر چند این سطح جزء لاینفك سطح اولیه است ولی نقش مهمی در تقسیم و هماهنگی اعمال حسی دارد.
سطح سوم: كورتكس سومین سطح است كه توضیح مفصل‌تری لازم دارد و بیشتر در دقت یا سرعت عمل و توجه و تمركز طولانی دخالت دارد، كه در طول زندگی هر فردی مورد ضروری است و احتیاج به تمرین و مراقبت می‌باشد به خصوص در كودكان داون.
در سطح ساقه مغز، كه محل ارتباط هسته‌های حركتی چشم با همدیگر می‌باشد پایه‌های هماهنگی عملكرد چشم‌ها و تعادل را فراهم می‌كند، در صورت اشكال اولیه در این سطح ممكن است استرابیسم (انحراف چشم) و نیستاگموس (حركات سریع غیرارادی چشم) چشمی ایجاد شود كه وجود این اشکالات در تاخیر درمان توانبخشی تعادل نقش مهمی دارد....
برای خواندن بخش دوم- توانبخشی چشم‌ها در سندرم داون- اینجا كلیك كنید.
