آزمایش تجزیه منی
مهمترین قدم بعدی در بررسی یک مرد نابارور، آزمایش تجزیه منی است. بیمار باید سه روز انزال نداشته باشد و روز چهارم آزمایش تجزیه منی را انجام دهد. بیمار نیازمند حداقل دو بار آزمایش به فاصله چهار هفته می‌باشد و آزمایش ترجیحا بهتر است توسط کامپیوتر انجام شود نه تکنسین.
در آزمایش تجزیه منی پارامترهای زیادی گزارش می‌شوند ولی سه پارامتر مهم عبارتند از تعداد اسپرم، حرکت اسپرم و تعداد اسپرم‌های با شکل طبیعی. مثلا اگر مردی دارای 100 میلیون اسپرم فاقد حرکت باشد نابارور خواهد بود. برای قضاوت در مورد اینکه یک مرد آزمایش تجزیه منی طبیعی دارد یا نه از تعاریف سازمان بهداشت جهانی استفاده می‌شود.
سازمان بهداشت جهانی در سال‌های 1992، 1999 و 2010 تعاریفی را برای یک آزمایش تجزیه منی طبیعی قائل شده است. تعاریف سال 2010 با دو تعریف قبلی تفاوت‌های عمده‌ای دارد.
طبق معیارهای سازمان بهداشت جهانی در سال 2010، یک آزمایش تجزیه منی طبیعی باید دارای خصوصیات زیر باشد: حداقل حجم آن 1/5 میلی‌لیتر باشد. ظرف 60 دقیقه پس از انزال از حالت انعقادی خارج شود. pH آن مساوی یا بیش از 7/2 باشد. تعداد اسپرم‌ها مساوی یا بیش از 15 میلیون در میلی‌لیتر باشد. تعداد کل اسپرم‌ها بیش از 39 میلیون در یک بار انزال باشد.
ظرف 60 دقیقه پس از انزال 40 درصد اسپرم‌ها حرکت داشته باشند. حداقل 32 درصد اسپرم‌ها حرکت سریع رو به جلو داشته باشند. 58 درصد اسپرم‌ها زنده باشند. بیش از 4 درصد اسپرم‌ها طبق معیار کروگر (Kruger) شکل طبیعی داشته باشند. تعداد گلبول‌های سفید در مایع منی کمتر از یک میلیون در یک میلی‌لیتر باشد.
بررسی‌های هورمونی
در مردیکه بعلت ناباروری مراجعه کرده است اگر هر یک از موارد زیر وجود داشته باشند، نیاز به بررسی هورمونی دارد: تعداد اسپرم‌ها کمتر از 10 میلیون در میلی‌لیتر باشد. دارای اختلال نعوظ نیز باشد حجم منی کمتر از 1 میلی‌لیتر باشد. علائم و نشانه‌های کم کاری غدد جنسی یا سایر اختلالات هورمونی وجود داشته باشد. حداقل بررسی‌های هورمونی مورد نیاز اندازه‌گیری LH, FSH و تستوسترون خون است. در بیمارانیکه دارای سینه‌های بزرگ شده می‌باشند، باید استرادیول خون نیز اندازه‌گیری شود. اگر لازم باشد میزان پرولاکتین سرم نیز باید اندازه‌گیری شود.
بررسی‌های ژنتیکی
ناباروری در مردان ممکن است ناشی از اختلالات ژنتیکی باشد. شش درصد مردان نابارور دارای اختلالات کروموزومی هستند و شیوع آن با تعداد اسپرم‌ها رابطه معکوس دارد، یعنی هر قدر تعداد اسپرم‌ها کمتر باشد، احتمال وجود اختلال کروموزومی بیشتر است. میزان اختلالات کروموزومی در مردان مبتلا به آزواسپرمی (تعداد اسپرم صفر) تا 16 درصد افزایش می‌یابد.
در موارد زیر در مرد مبتلا به ناباروری بررسی‌های ژنتیکی لازم است: وقتی علت ناباروری مشخص نباشد و تعداد اسپرم کمتر از 10 میلیون در میلی‌لیتر باشد. آزواسپرمی غیر انسدادی مردانیکه فاقد لوله منی بر (واز) در یک طرف هستند مردان مبتلا به آزواسپرمی انسدادی که علت آن مشخص نیست. سابقه سقط مکرر در همسر وجود سابقه فامیلی اختلال ژنتیکی
تصویر برداری
استفاده صحیح از روش‌های تصویربرداری اساس تشخیص و درمان ناباروری در مردان است. یکی از مهمترین آنها سونوگرافی از راه مقعد از پروستات، کیسه‌های منی، لوله‌های منی بر و مجاری انزالی است. آن بویژه در مردان مبتلا به آزواسپرمی صدق می‌کند. با این سونوگرافی عدم وجود مادرزادی کیسه‌های منی و لوله‌های منی بر و یا وجود انسداد در سیستم انزالی را می‌توان تشخیص داد..
بطور خلاصه
در یک مرد نابارور اگر بررسی دقیق انجام شود در 70-80 درصد موارد می‌توان علت ناباروری را مشخص کرد. در 20-30 درصد موارد علتی برای ناباروری نمی‌توان مشخص کرد. در مردان نابارور باید تکلیف بیمار را روشن ساخت و اگر وی صاحب فرزند نخواهد شد باید به وی گوشزد کرد تا از هزینه‌های زیادی اجتناب شود.
توصیه می‌شود آزمایش تجزیه منی جزو آزمایشات قبل از ازدواج گنجانده شود تا اگر مردی در آینده بچه‌دار نخواهد شد، مشخص گردد. آن ضمن اینکه از طلاق‌های آینده جلوگیری می‌کند، از تحمیل هزینه‌های سنگین ازدواج به خانواده‌ها نیز جلوگیری می‌کند. هر مردی اگر فکر می‌کند بنا به دلائلی در آینده مشکل بچه‌دار شدن خواهد داشت بهتر است قبل ازدواج خود را بررسی کند.
برای خواندن بخش اول -ارزیابی بالینی مردان نابارور- اینجا کلیک کنید.
