زندگی آنلاین؛ مجله اینترنتی سبک زندگی

پروین صمدی خامنه؛ كارشناس ارشد پرستاری؛ گرایش آموزش بهداشت جامعه

تعاریف

عفونت: فرآیندی كه در طی آن عامل بیماریزا (یا عفونی) به میزبان حساس حمله (تهاجم) كرده، رشد و تكثیر یافته و باعث آسیب رساندن به میزبان می‌شود، عوامل عفونی مهم عبارتند از ویروس‌ها، باكتری‌ها، ریكتزیاها، قارچ‌ها و انگل‌ها.

عفونت بیمارستانی

عفونتی كه 48 تا 72 ساعت بعد از پذیرش بیمار در بیمارستان ایجاد می‌شود به شرط آن كه در زمان پذیرش فرد علایم آشكار عفونت را نداشته و بیماری در دوره كمون خود نبوده باشد.

عفونت بیمارستانی می‌تواند از محیط اكتساب شود یا توسط فلور داخلی بیمار ایجاد گردد. عفونت بیمارستانی باعث افزایش هزینه‌ها، طولانی شدن زمان بهبودی، ناتوانی و مرگ بیماران می‌شود. بدیهی است عفونت‌های میكروبی كه قبل از 48 ساعت اول بستری شدن در بیمار ظاهر شوند عفونت اكتسابی از جامعه در نظر گرفته می‌شوند.

خسارت‌های ناشی از عفونت‌های بیمارستانی

1- خسارت غیرمستقیم، منظور خسارات و ضرری است كه بر اثر عفونت‌های بیمارستانی و بستری شدن طولانی بیمار از نیروی متخصصین شاغل در بیمارستان و نیروی خلاق خود بیمار تلف می‌شود. در برخی موارد منجر به معلولیت و قطع عضو بیمار می‌گردد.

2- خسارت معنوی: این خسارات از نظر اقتصادی قابل لمس نیستند. مثل تحمل درد، جدا شدن بیمار از جامعه، ناراحتی‌های روحی و روانی و افسردگی ناشی از بستری شدن طولانی و اقامت اجباری در بیمارستان خواهد شد.

3- خسارات مستقیم: خساراتی است كه مستقیماً بیمار و بیمارستان در نتیجه عفونت‌های بیمارستانی مجبور به پرداخت آن هستند شامل: مخارج تخت و اتاق.

بیمار عفونی به خاطر عفونت مجبور به اقامت طولانی بوده و به خاطر جلوگیری از عفونت او را از سایرین جدا كرده و ایزوله می‌نمایند. هزینه پرسنلی بالا می‌رود زیرا برای این بیماران توجهات مخصوص و گندزدایی محیط توسط خدمات را نیاز خواهند داشت كه مستلزم هزینه خواهد بود.

مخارج داروئی بالا خواهد رفت زیرا این بیماران مقاوم به دارو بوده و برای درمان هزینه‌ةای گزافی را به جامعه تحمیل خواهند نمود.

مخازن و منابع عفونت

مخزن عفونت (محل طبیعی رشد و تكثیر عامل بیماریزا می‌باشد و از آنجا به میزان حساس منتقل می‌شود). منبع عفونت (اشخاص یا موادی كه عامل عفونی یا بیماریزا بلافاصله از آنها به فرد حساس و آسیب‌پذیر (susceptible) منتقل می‌شود.

دو مخزرن عمده احتمالی عفونت در بیمارستان عبارت است از:

1- دست‌‌های كاركنان در صورت آلوده شدن

2- بیماران آلوده، از طرفی محیط‌های بی‌جان نظیر هوا، غذا، آب و اجسام اگر آلوده شوند می‌توانند مخزنی مهم برای عفونت شوند.

راه‌های انتقال عفونت در بیمارستان

به طور كلی عفونت‌های بیمارستانی از دو راه تماس مستقیم و تماس غیرمستقیم منتقل می‌شوند.

1- تماس مستقیم

الف) مهم‌ترین راه انتقال عفونت بیمارستانی تماس مستقیم است در تماس مستقیم به خصوص (ریز قطره‌های عفونت) از طریق عطسه، سرفه، آواز خواندن و حرف زدن منتشر می‌شوند.

 این ریز قطره‌ها تا فاصله 60 سانتی‌متر می‌توانند پرتاب و به میزبان حساس برسند. اگر قطرات ذرات كمتر از 5 میكرومتر باشند مدت زیادی در هوا باقی می‌مانند. دیفتری، سل و مننژیت مننگوكوكی شایع‌ترین بیماری‌های حاصله از ریز قطرات هستند.

ب) از طریق پوست (حین مراقبت از بیمار)

2- تماس غیرمستقیم

در تماس غیرمستقیم ضرورت اصلی آن است كه عامل بیماریزا بتواند در خارج از بدن میزبان اصلی و در محیط خارج زنده بماند و ویژگی‌‌های شدت بیماریزایی (pathogenicity) و حدت بیماریزایی (virulence) خود را هم تا زمان یافتن میزبان جدید نگاهداری نماید.

پنج مورد معمول انتقال غیر مستقیم عبارت است از: مگس، دست آلوده، لوازم، غذا و مایعات می‌باشد اگر عامل بیماریزا مقاومت دارویی پیدا نماید انتشار آن آسان‌تر می‌شود. از پنج مورد فوق دست آلوده و اشیاء نوك تیز (سوزن و ...) بیشترین نقش را در انتقال عفونت‌های بیمارستانی در تماس غیرمستقیم را ایفا می‌كند.

شایع‌ترین عفونت‌های بیمارستانی

شایع‌ترین عفونت‌های بیمارستانی، عفونت‌های ادراری (UTI) است فقط در بالغین كه به علت مناسب نبودن روش‌های ضدعفونی در هنگام قرارداد سوند و كافی نبودن مراقبت در هنگام گذاشتن سوند ایجاد می‌شود كه در 40 درصد عفونت‌ها را تشكیل می‌دهد. كشت ادرار مثبت با بیش از 10 میكروارگانیسم در هر میلی‌لیتر ادرار همراه با حداكثر دو گونه باكتریال.

عفونت زخم جراحی

از جمله عفونت‌های بیمارستانی شایع است كه 10 درصد عفونت‌ها را تشكیل می‌دهد كه در جراحی‌هایی كه میكروارگانیسم زیادی وجود دارد حتی به 30 درصد مواد می‌رسد. بنابراین روش‌های ضدعفونی كردن در طی اعمال جراحی اهمیت بسزایی دارد.

پنومونی

مهم‌ترین گروه بیمارانی هستند كه در بخش ICU از ونتیلاتور استفاده می‌نمایند جایی كه میزان ابتلا به پنومونی به ازای هر روز 3 درصد افزایش می‌یابد.

عفونت گردش خون (باكتریمی) 5 درصد عفونت‌های بیمارستانی را تشكیل می‌دهد. عفونت ناشی از (Cannul) آلوده قرار داده شده در درون سیاهرگ، یكی از شایع‌ترین عفونت‌های بیمارستانی می‌باشد استاف كواگولاز منفی عامل این عفونت می‌باشد.

میكروارگانیسم‌های شایع

جراحی‌های شایع در عفونت‌های بیمارستانی عبارتند از: اشرشیاكلی، سودوموناس، استرپتوكوك، استافیلوكوك طلایی

 عامل اصلی عفونت‌های ادراری (Gram Negative Bacillus) و اشرشیاكلی

  عامل اصلی پنومونی: كلبسیلا

  عامل عفونت‌های زخم‌های جراحی: استافیلوكوك اروئوس

 عامل اصلی عفونت‌های ناشی از گذاشتن كانتر داخلی عروقی: استافیلوكوك اپیدرمیس

راه‌های پیشگیری و كنترل عفونت‌های بیمارستانی

1- شستن دست‌ها با تكنیك صحیح و بهداشتی

2- جداسازی بیماران با ایزوله كردن بیماران (احتیاط‌های عمومی)

 3- مبرا سازی از آلودگی

4- ضد عفونی كردن

5- استریل كردن

 6- تصحیح نقشه ساختمانی

7- تجویز آنتی‌بیوتیك‌ها