در بیماری فلج معده یا گاستروپارزی (Gastroparesis)، عضلات معده نمی‌توانند حرکات معمول خود را برای پیش راندن غذا به درون روده کوچک داشته باشند. در نتیجه غذا درون معده باقی می‌ماند و مشکلات بسیاری را برای فرد به وجود می‌آورد. اگرچه این بیماری درمان قطعی ندارد، اما با دارو، رژیم غذایی و سایر روش‌های درمانی می‌توان شدت علائم را کاهش داد. در این مطلب به بررسی علت، علائم و راهکارهای درمان این بیماری خواهیم پرداخت.
بیماری فلج معده
فلج معده یا بیماری گاستروپارزی، بیماری است که بر حرکت خودکار و طبیعی ماهیچه‌های معده تاثیر می‌گذارد. در حالت عادی، انقباضات عضلانی قوی غذا را در مسیر گوارش هدایت می‌کنند. اگر کسی به گاستروپارزی مبتلا باشد، این حرکت‌ها آهسته‌تر خواهند بود یا کاملا متوقف می‌شوند، در نتیجه معده به درستی تخلیه نمی‌شود.
این بیماری می‌تواند ناشی از آسیب به عصب واگوس، که سیستم گوارشی را تنظیم می‌کند باشد. درصورتی که این عصب دچار مشکل باشد، عملکرد درست عضلات معده و روده را مختل می‌کند و مانع از حرکت مواد غذایی در دستگاه گوارشی می‌شود
برخی از داروها، مانند مسکن‌های اپیوییدی، داروهای ضد افسردگی، داروهای ضد حساسیت و فشار خون می‌توانند منجر به کند شدن تخلیه معده شوند و علائم مشابهی را ایجاد کنند. به علاوه با مصرف این داروها علائم گاستروپارزی در مبتلایان به این بیماری شدت خواهد گرفت.
برخی از داروها، مانند مسکن‌های اپیوییدی، داروهای ضد افسردگی، داروهای ضد حساسیت و فشار خون می‌توانند منجر به کند شدن تخلیه معده شوند و علائم مشابهی را ایجاد کنند. به علاوه با مصرف این داروها علائم گاستروپارزی در مبتلایان به این بیماری شدت خواهد گرفت.
گاستروپارزی می‌تواند روند هضم طبیعی غذا را مختل کند و باعث حالت تهوع، استفراغ، برهم خوردن سطح قند خون و مواد مغذی در بدن شود. تاکنون علت قطعی بروز این بیماری مشخص نشده است، گاهی این بیماری در نتیجه ابتلا به بیماری بروز می‌کند و گاهی نیز افراد بعد از انجام جراحی به آن دچار می‌شوند. اگرچه هیچ درمان قطعی برای گاستروپارزی وجود ندارد، اما تغییر در رژیم غذایی و مصرف دارو، می‌تواند مشکلات ناشی از این بیماری را کاهش دهد.
علل ابتلا به گاستروپارزی
همانطور که گفته شد، همیشه نمی‌توان مشخص کرد که چه چیزی منجر به گاستروپارزی شده است، اما در بسیاری از موارد، این بیماری به علت آسیب عصب واگوس ایجاد می‌شود.
عصب واگوس به مدیریت فرایند‌های پیچیده در سیستم گوارش از جمله علامت دهی به عضلات معده برای انقباض و هدایت غذا به روده کوچک کمک می‌کند. درصورتی که عصب واگوس آسیب ببیند، نمی‌تواند به طور مناسب دستورات را به ماهیچه‌های معده ارسال کند. این امر باعث می‌شود که غذا برای مدت بیشتری در معده باقی بماند و سپس وارد روده کوچک شود.
عواملی که می‌توانند باعث آسیب رسیدن به عصب واگوس شوند و خطر ابتلا به بیماری گاستروپارزی را افزایش دهند، عبارتند از:
دیابت
جراحی مری
جراحی معده یا روده کوچک
عفونت، به خصوص عفونت‌های ویروسی
برخی از داروها که سرعت تخلیه معده را کاهش می‌دهند، مانند داروهای مسکن
اسکلرودرمی، بیماری تصلب بافت
بیماری‌های مربوط به سیستم عصبی، مانند پارکینسون تصلب بافت چندگانه و ام اس
کم کاری تیروئبدکم کاری
همچنین زنان بیش از مردان در معرض خطر ابتلا به گاستروپارزی هستند.
علائم فلج معده
علائم و نشانه‌های این بیماری عبارتند از:
استفراغ
حالت تهوع
احساس سیری مفرط بعد از خوردن کمی غذا
رفلاکس معده
نفخ
درد شکم
تغییر در قند خون
کاهش اشتها
کاهش وزن و سوء تغذیه
بسیاری از افرادی که به گاستروپارزی مبتلا هستند، علائم قابل توجهی از خود بروز نمی‌دهند. درصورتی که هریک از علائم بالا را دارید، به پزشک مراجعه کنید.
مشکلات ناشی از ابتلا به فلج معده
بیماری فلج معده می‌تواند منجر به بروز مشکلات دیگری نیز بشود. از جمله این مشکلات می‌توان اشاره کرد به:
کم آبی شدید بدن به علت استفراغ مداوم
سوء تغذیه ناشی از کاهش اشتها
غذا‌هایی که هضم نشده در معده باقی می‌مانند، می‌توانند به جرم‌های جامد به نام «بزوآری» تبدیل شوند. بزوآری یکی از علل استفراغ است و اگر از انتقال مواد به روده کوچک جلوگیری کند، می‌تواند خطر مرگ داشته باشد.
تغییرات غیر قابل پیش بینی در سطح قند خون، اگرچه این بیماری باعث ابتلا به دیابت نمی‌شود، اما تغییرات مداوم در سرعت انتقال مواد غذایی به روده کوچک سطح قند خود را به شدت تحت تاثیر قرار می‌دهد. این نوسانات کنترل قند خون را در مبتلایان به دیابت مشکل می‌کند و این عامل خود باعث بدتر شدن علائم گاستروپارزی می‌شود. در نتیجه این چرخه معیوب ادامه خواهد یافت.
کاهش کیفیت زندگی به علت علائم بیماری
روش های درمان فلج معده
۱. داروها
گاستروپارزی یک بیماری مزمن و طولانی مدت است که درمان قطعی برای آن وجود ندارد. البته برخی روش‌های درمانی از جمله استفاده از دارو می‌توانند به کنترل و مدیریت اوضاع کمک کنند. برخی از داروهایی که برای درمان گاستروپارزی تجویز می‌شوند، عبارتند از:
رگلان (متوکلوپرامید): این دارو قبل از غذا مصرف می‌شود. رگلان عضلات شکم را تحریک می‌کند تا غذا در مسیر سیستم گوارش عدایت شود. همچنین این دارو میزان استفراغ و حالت تهوع را کاهش می‌دهد. عوارض جانبی مصرف این دارو شامل اسهال، خواب آلودگی، اضطراب و به ندرت اختلالات عصبی جدی است.
اریترومایسین: این دارو یک انتی بیوتیک است که می‌تواند عضلات معده را تحریک و به هضم غذا کمک کند. عوارض جانبی مصرف اریترومایسن اسهال و افزایش مقاومت باکتری‌ها نسبت به آنتی بیوتیک است.
داروهای آنتی امتیک: این داروها به کنترل و کاهش حالت تهوع کمک می‌کنند.
افراد مبتلا به دیابت باید سطح قند خون خود را کنترل کنند تا مشکلات ناشی از گاستروپارزی نیز کاهش یابند.
۲. رژیم غذایی
یکی از بهترین راه‌ها برای کنترل علائم گاستروپارزی، این است که عادات غذایی روزانه خود را اصلاح کنید، به عنوان مثال، به جای مصرف سه وعده غذایی در روز، شش وعده غذایی کم حجم بخورید. به این ترتیب، غذای کمتری در معده خواهد بود و انتقال مواد در مسیر‌های گوارشی نیز راحت‌تر انجام خواهد شد.
یکی دیگراز عوامل مهم در کنترل این بیماری، غلظت غذاهاست. مبتلایان باید مایعات و غذا‌های آبکی استفاده کنند، برای مثلا آب سیب بهتر از خوردن سیب و خوردن سیب بدون پوست بهتر از خوردن سیب همراه با پوست است.
یکی دیگراز عوامل مهم در کنترل این بیماری، غلظت غذاهاست. مبتلایان باید مایعات و غذا‌های آبکی استفاده کنند، برای مثلا آب سیب بهتر از خوردن سیب و خوردن سیب بدون پوست بهتر از خوردن سیب همراه با پوست است.
به علاوه با کاهش مصرف غذا‌های چرب و حاوی فیبر علائم بیماری به حد چشمگیری کاهش خواهد یافت. زیرا چربی سرعت هضم غذا را کند می‌کند و فیبر نیز هضم آن را دشوار می‌سازد.
۳. سایر روش‌های درمانی
در موارد شدید این بیماری، ممکن است استفاده از لوله تغذیه یا لوله ژژنوستومی ضروری باشد. لوله در طی یک جراحی، از طریق شکم وارد روده کوچک می‌شود و فرد برای غذا خوردن باید مواد را درون این لوله بریزد تا مستقیما وارد روده کوچک شوند. به این ترتیب، مرحله هضم غذا در معده حذف و مواد سریعتر به جریان خون منتقل می‌شوند.
در مواردی برای دمران با استفاده از ابزار پزشکی و از طریق یک برش کوچک، سم بوتولینوم به دهانه معده تزریق می‌شود و در نتیجه ورودی معده به روده کوچک برای مدت بیشتری باز می‌ماند. به این ترتیب معده زمان بیشتری برای تخلیه مواد خواهد داشت.
گزینه درمانی دیگر، تغذیه وریدی یا تزریقی است. این یک روش تغذیه‌ای است که در آن مواد مغذی به طور مستقیم از طریق کاتتر (catheter)، به یک رگ در قفسه سینه تزریق می‌شوند. تغذیه وریدی به عنوان یک روش تامین مواد غذایی موقت برای موارد بسیار شدید گاستروپارزی مورد استفاده قرار می‌گیرد.
در مواردی برای دمران با استفاده از ابزار پزشکی و از طریق یک برش کوچک، سم بوتولینوم به دهانه معده تزریق می‌شود و در نتیجه ورودی معده به روده کوچک برای مدت بیشتری باز می‌ماند. به این ترتیب معده زمان بیشتری برای تخلیه مواد خواهد داشت.
گزینه درمانی دیگر، تغذیه وریدی یا تزریقی است. این یک روش تغذیه‌ای است که در آن مواد مغذی به طور مستقیم از طریق کاتتر (catheter)، به یک رگ در قفسه سینه تزریق می‌شوند. تغذیه وریدی به عنوان یک روش تامین مواد غذایی موقت برای موارد بسیار شدید گاستروپارزی مورد استفاده قرار می‌گیرد.
۴. تحریک الکتریکی معده
تحریک عضلات معده به این صورت است که تعدادی الکترود به دیواره معده متصل می‌شوند، سپس با وارد کردن شوک الکتریکی عضلات معده تحریک و منقبض خواهند شد. برای تعیین اینکه چه کسانی می‌توانند از مزایای این روش بهره‌مند شوند، به مطالعات بیشتری نیاز است، اما در حال حاضر مراکز محدودی در سرتاسر جهان درمان گاستروپارزی از طریق این روش را ارائه می‌کنند.
سخن پایانی
متاسفانه با توجه به نبود درمان قطعی برای بیماری فلج معده، این مسئله می‌تواند منجر به عوارض بسیاری در سلامت و حتی زندگی فرد شود. بنابراین بهترین راه درمان گاستروپارزی پیشگیری است؛ برای این منظور با کنترل و مدیریت قند خون، از بروز بیماری‌هایی مانند دیابت پیشگیری کنید. از آنجا که امروزه آمار ابتلا به دیابت افزایش یافته است.
منبع : وب سایت ستاره
