زندگی آنلاین؛ مجله اینترنتی سبک زندگی

گفتگو: رضا حسینمرد ی؛ خبرنگار

تحریریه زندگی آنلاین : دکتر پروین میرمیران، متولد خرداد 1331 تهران پس از طی مراحل مقدماتی تحصیل و اخذ دیپلم طبیعی (تجربی) در کنکور سراسری شرکت کرده و در دانشگاه فرح پهلوی سابق (الزهراء کنونی) در رشته علوم تغذیه پذیرفته شد. همزمان با تحصیل در دانشگاه در موسسه زبان انگلیسی مشهور آن زمان هم مشغول به تحصیل بودند.

مرحوم پدر ایشان فردی روشنفکر، مذهبی و اهل مطالعه و مشوق وی برای ادامه تحصیلات دانشگاهی تا مقطع دکترای تخصصی بودند. ایشان به خاطر اینکه پدر را از خود راضی نگهدارند، همزمان یادگیری زبان انگلیسی را در موسسه خصوصی مشهور آن زمان می‌گذرانیدند.

وی در بخشی از خاطرات خود می‌گوید:

مردم در گذشته با رشته علوم تغذیه  “nutrition science”آشنایی چندانی نداشتند؛ شاید هم مورد توجه اهل علم نبود. پدر بزرگوار و مادر فداکار و مهربانم برای ایجاد انگیزه جهت تحصیل در این رشته (علوم تغذیه) و ارائه آن پشتیبان قوی و راهنمای مفیدی بودند؛ هنوز بعد از گذشت نیم قرن فداکاری‌ها و حمایت‌های بی‌دریغ‌شان را هرگز فراموش نمی‌کنم. خداوند روح‌شان را شاد گرداند و با ائمه اطهار مشحور باشند، ان‌شاء... .

 پیش از انقلاب دانشگاه الزهرا، شامل هفت دانشکده مجزا بود که توانستم مقطع کارشناسی علوم تغذیه را طی مدت سه سال و نیم با پایان‌نامه پژوهشی «محرمات غذایی در اسلام» به لطف پروردگار به پایان برسانم. در سال آخر کارشناسی بر اساس معدل کل دوره و تسلط به زبان انگلیسی از هر رشته علمی در هر دانشکده یک الی دو نفر را به عنوان بورسیه ادامه تحصیل تا گرفتن دکترای همان رشته در دانشگاه فلوریدای آمریکا به شرط تعهد خدمت در دانشگاه مبدا انتخاب می‌کردند که اینجانب یکی از منتخبین این دوره بودم.

در تابستان سال 1354 ازدواج کردم. همسرم رئیس بخش‌های غدد و پزشکی هسته‌ای بیمارستان سنت الیزابت و عضو هیئت علمی دانشگاه تافتس بوستون بودند. در بهمن ماه همان سال پس از دفاع از پژوهش پایان‌نامه‌ام و اتمام دوره کارشناسی به همسرم، دکتر فریدون عزیزی ملحق شدم. سپس درخواست ادامه تحصیل در دانشگاه بوستون را دادم. پس از بررسی سوابق تحصیلی و مصاحبه در دانشگاه بوستون (BU) آمریکا برای کارشناسی ارشد پذیرفته شدم.

خداوند سه هفته قبل از پیروزی انقلاب به ما فرزندی عطا فرمود. با وجود داشتن زندگی بسیار مرفه و شغل و درآمد بسیار خوب و آرامش ظاهری (دنیوی) تصمیم گرفتیم به همراه فرزند خردسال‌مان به ایران، وطن عزیزمان برگردیم. هرگز و هیچ‌گاه فکر بازگشت به آمریکا را نه تنها نداشته، بلکه بسیار خداوند را سپاسگزاریم که در وطن و کشور دوست‌داشتنی عزیزمان مشغول به خدمت هستیم. اگر مورد رضایت پروردگار باریتعالی باشد... .

 در سال 1360 صاحب فرزند دوم شدیم و دو سال بعد فرزند سوم را خداوند به ما عطا نمود؛ مسئولیت‌های زیاد منزل با من بود، البته لطف پروردگارم و کمک بی‌دریغ والدین بزرگوار و مهربانم بود که توانستیم بعد بازگشت از آمریکا و دوران جنگ تحمیلی 8 ساله، زندگی را زیر پرچم جمهوری اسلامی ایران عزیزمان سپری کنیم.

فرزندانم «توحید» ، «طه» و «یوسف» در مدرسه «نیکان» که یک مدرسه بسیار مذهبی و علمی است، تحصیل کردند و خدا را شکر فرزندانی مومن و جویای علم هستند. توحید در رشته پزشکی تحصیل کرد. طه در مدرسه تیزهوشان دیپلم گرفت و بلافاصله در کنکور سراسری در رشته مورد علاقه‌اش، رشته «مهندسی مکانیک سیالات»، دانشگاه صنعتی شریف پذیرفته شد، فرزند کوچک‌تر ما «یوسف» دانشگاه صنعتی شریف در رشته مهندسی شیمی و سپس کارشناسی ارشد بیوتکنولوژی تحصیل کرد و اکنون مشغول دفاع از پایان‌نامه خود در رشته سیاست‌گذاری جامعه است. دکتر فریدون عزیزی، استاد ممتاز دانشکده پزشکی و رئیس پژوهشکده علوم غدد درون‌ریز و متابولیسم دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی هستند.

 با این مقدمه به گفتگوی اختصاصی با دکتر پروین میرمیران، متخصص علوم تغذیه و استاد دانشکده تغذیه دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی، عضو هیات علمی آموزشی انیستیتو تحقیقات تغذیه و دانشکده تغذیه دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی پرداختیم.

 پس از بازگشت چطور در کنار همسرتان به تحصیل در ایران ادامه دادید؟

با درخواستی که به انیستیتو تحقیقات تغذیه و دانشکده علوم تغذیه دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی داده بودم و معادل‌سازی آن با تعداد واحد‌هایی که در دانشگاه بوستون ماساچوست گذراندم، امکان ادامه تحصیل من در دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی فراهم شد. چون سوابق پژوهشی خوبی داشتم، موفق شدم که عضو هیات علمی آموزشی نیز بشوم.

پس از گذراندن این مقطع، به علت فقدان مقطع دکترای تغذیه در کشور جهت ادامه تحصیل در انیستیتو تحقیقات تغذیه دانشگاه وین اتریش جهت اخذ دکترای تغذیه پذیرفته شدم. این دوره پنج ساله با ارائه پایان‌نامه‌ای پیرامون موضوع «کم‌کاری تیروئید و ید رسانی با نمک طعام در ایران» که به بیان بررسی و پایش نتایج مطالعات ده ساله انجامید، زیر نظر پروفسور المدفا با موفقیت پایان یافت.

یکی از بزرگان علم پزشکی و تحقیق گفته‌اند: اگر بخواهیم علم تغذیه رشد و توسعه پیدا کند، باید حتما همراه با تحقیق و پژوهش باشد. صرفا دانش اینکه چه بخوریم و چه نخوریم، جایگاه با ثباتی برای این رشته ایجاد نمی‌کند و همین عاملی شد برای من تا به جایگاه پژوهش در دانش تغذیه واقف شوم، لذا در طول دوران هیئت علمی خود در عین اینکه به آموزش علم تغذیه می‌پردازم، در پیشبرد پژوهش در رشته تغذیه تلاش روزافزون نموده‌ام.

لطفا در مورد پایان‌نامه تحصیلی خود، بیشتر بفرمایید که در چه موضوعی بود و نتیجه آن چه شد؟

تا اواخر دهه 60 کشور ما مانند بسیاری از کشورهای دنیا دچار کمبود ید بود و این یعنی اختلالات شدید رشد عصبی و ذهنی- حرکتی در دوران جنینی و کودکی در اکثر استان‌ها وجود داشت، لذا در سال 1368 برنامه کشوری برای یدرسانی در سراسر کشور به تصویب رسیده بود. پایش مداخله با «ید» از طریق مداخلات یدرسانی هم تزریقی و هم خوراکی با نمک طعام «ید دار» محور اصلی پایان‌نامه و فعالیت پژوهشی من بود. مقطع دکترا، پژوهش محور است و طبق ارائه پروپوزال به پیش می‌رود. ده سال پژوهش به دست آمده از مطالعات انجام شده در نقاط مختلف کشور و برنامه‌ریزی و اجرای صحیح یدرسانی کشور موضوع پایان‌نامه من بود.

اینکه غنی‌سازی نمک با ید تا چه حدی بر شاخص‌های رشد و بهره هوشی کودکان و دانش‌آموزان تاثیر دارد، طی این مطالعه اثبات شد. به خصوص که در روستاهای اطراف امام‌زاده داود در شمال غرب تهران زیر نظر استاد فریدون عزیزی و استاد مسعود کیمیاگر مداخلات جدی و گسترده انجام شده بود که من به عنوان پژوهشگر و همکارانم بررسی‌های علمی روی بهره هوشی (IQ) و شاخص‌های عمده رشد جسمی و ذهنی کودکان تحت مطالعه انجام دادیم. بررسی رشد جسمی ذهنی آنان نشان می‌داد که چقدر این مداخلات ید درمانی تاثیر گذار و مثبت بوده است، به‌طوریکه اثرات آن در رشد قدی و رشد نمرات تحصیلی مشهود بود.

اجرای طرح تولید نمک ید دار چطور شد و چه دستاوردی داشت؟

در آن دوران خانم دکتر ربابه شیخ‌الاسلام و همکاران‌شان زحمات فراوانی برای اجرای این طرح متحمل شدند. آنان به کارخانه‌ها سرکشی می‌کردند تا اجرای طرح دقیق و نتایج خوبی داشته باشد. در آن زمان شایعاتی نیز علیه این طرح مطرح شد، ولی با نظارت و پایش دقیق نتایج خوبی را شاهد شدیم. سازمان جهانی بهداشت در سال 2000 کشور ایران را به عنوان اولین کشور موفق منطقه مدیترانه شرقی در یدرسانی شناخت که نتیجه آن حذف اختلالات ناشی از کمبود ید در ایران بود. پایش یدرسانی توسط پژوهشکده علوم غدد درون‌ریز و متابولیسم دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی در طی 30 ساله گذشته ادامه داشت، مثلا در یک طرح پژوهشی مربوط به دانشجو «خانم دکتر پانته‌آ ناظری» نمونه‌های جمع‌آوری شده نمک از نقاط مختلف جمع‌آوری و میزان «ید» موجود درآن در پژوهشکده غدد زیر نظر «استاد فریدون عزیزی» پایش شد. چند مورد از نمونه‌ها در برند‌های شناخته شده در حد خوب تا متوسط «ید» داشتند، ولی تعداد قابل توجهی فاقد ید بودند. به واسطه همین تحقیق متوجه شدند که نظارت مناسبی بر روند یددار کردن نمک در کارخانه‌ها انجام نمی‌شد، لذا امکان برگشت اختلالات ناشی ازکمبود ید وجود داشت. این امر با دخالت وزیر وقت بهداشت درمان و آموزش پزشکی تصحیح شد و اکنون یدرسانی به طور مناسب انجام می‌شود.

در مورد نمک دریا هم گفته شده که اگر فاقد آلودگی با فلزات سنگین و تصفیه شده باشد و میزان قابل قبولی «ید» به آن اضافه شود، قابل استفاده خواهد بود، در غیر این‌صورت مصرف آن توصیه نمی‌شود. نمک‌های دریایی کنونی فاقد ید هستند و لذا برای مصارف روزانه مناسب نیستند.

چه ارتباطی بین رشته تغذیه و بیماری‌ها وجود دارد؟

رشته تغذیه با بیماری‌های غدد و متابولیسم و اختلالات هورمونی در ارتباط است. بی‌شک با مداخلات تغذیه‌ای بسیاری از این امراض قابل‌کنترل خواهد بود. اگر رفتار تغذیه‌ای صحیح و شیوه درست در زندگی داشته باشیم، زمان بروز این بیماری‌ها به تعویق خواهد افتاد و بار بیماری برای فرد و جامعه کمتر می‌شود.

تغذیه با بیماری‌های قلب و عروق، دیابت، فشار خون، چاقی و بسیاری از بیماری‌های غدد و متابولیسم به‌طور مستقیم و استرس به‌طور غیر مستقیم در ارتباط است.

تحقیقات نشان داده‌اند که پیروی از اصول تغذیه می‌تواند بروز اینگونه بیماری‌ها را چندین سال به تعویق بیندازد و هزینه‌های مربوطه را کاهش دهد. پیشگیری در سطوح مختلف هم با تغذیه قابل اجرا است.

شما در چه مواردی تحقیقات فراوان و دانشجویان متعدد داشتید؟ لطفا در این مورد بیشتر بفرمایید.

زمینه تحقیق من روی «سندرم متابولیک» است. طی سی سال گذشته در زمینه‌های مختلف مانند پیشگیری از دیابت، سندرم متابولیک، پرفشاری خون، کبدچرب، شاخص‌های تغذیه‌ای و... کار تحقیقاتی انجام دادیم. اکنون دانشجویان نسل جدید در مواردی همچون تغذیه و ژنتیک پایان‌نامه دریافت می‌کنند.

در بوستون اولین تحقیقات کوهورت دنیا به نام «کوهورت فرامینگهام» که اکنون 75 ساله شده است، آغازگر تحقیقات اپیدمیولوژی و ارتباط بیماری‌ها و تغذیه به طور آینده‌نگر بود. دکتر عزیزی بعد از بازگشت به ایران کوهورتی راه‌اندازی کرد که با شیوه زندگی و تغذیه ایرانیان مرتبط باشد، چون زندگی مردم کشورهای دیگر با ما متفاوت بود. استاد عزیزی سی سال پیش این کوهورت را طراحی کردند و آن زمان مدیران وزارتخانه هم بازدید‌هایی از مرکز تحقیقات غدد داشتند. پرسشنامه تغذیه کوهورت تدوین شده در کشور را با همکاری محققان با ارزیابی 164 آیتم غذا طراحی کردیم که در منطقه 13 تهران انجام شد. نتایج آن بعد از دو سال منتشر شد و اغلب محققان جهان و منطقه از نتایج این تحقیقات علمی به عنوان مستندات استفاده می‌کنند. پایان‌نامه‌های برخی دانشجویان هم به این پژوهش ارتباط پیدا کرده است. در کوهورت قند و لیپید تهران هر سه سال یک مرتبه اطلاعات جامعی جمع‌آوری می‌شود که تا کنون در هفت مرحله انجام شده است، لذا به اندازه 24 سال داده و اطلاعات مربوط به جامعه هدف را در اختیار داریم؛ این اطلاعات کاربردی و مستمر روی یک جمعیت مشخص در قالب پایان‌نامه‌های پژوهشی توسط اعضای هیئت علمی و محققان و دانشجویان پیگیری می‌شود.

یافته‌های تغذیه‌ای در کوهورت قند و لیپید تهران به این پرسش پاسخ می‌دهد که وضعیت تغذیه‌ای جامعه تهرانی چگونه است؟ چه عوامل زندگی و تغذیه‌ای باعث بروز چه بیماری‌هایی می‌شوند؟ نتیجه این مطالعات راه‌حل‌های تغذیه‌ای برای مشکلات تغذیه‌ای و نیز پیشگیری از بیماری‌ها را پیشنهاد می‌دهد.

برای پژوهش‌های بیشتر مرتبط با امور تغذیه در سال 1385 «مرکز تحقیقات تغذیه در بیماری‌های غدد درون ریز» را راه‌اندازی کردیم که مورد تایید وزارتخانه قرار گرفت و رتبه خوبی نیز در میان مراکز تحقیقات کسب کرده است.

آیا کنگره و همایش علمی نیز در این زمینه برگزار کردید؟

کنگره‌های علمی توسط آقای دکتر عزیزی و همکاران برگزار می‌شود. هر دو سال یکبار کنگره غدد درون‌ریز برگزار می‌شود. همایش چاقی و همایش روزه‌داری و سلامت هم برگزار می‌گردد.

بخش تغذیه در این کنگره‌ها به عهده من و همکاران است، البته در مورد چاقی و عوارض آن نیز برنامه علمی داریم. ارائه مطالب در این همایش‌ها به صورت عملی و موردی بیماری است. داوطلبان زیادی برای همراهی در این کنگره و سمینارها وجود دارند، چون کاربردی و با ارائه موارد قابل استناد برگزار می‌شوند.

شما چه مباحث درسی در دانشکده تدریس می‌کنید؟

تدریس در واحدهای تغذیه، توصیه‌ها و ابزار‌های تغذیه‌ای، درسنامه تنظیم اصول تغذیه، تغذیه کاربردی، دیابت در کودکان، سندرم متابولیک، رژیم‌نویسی، تغذیه و بیماری‌ها، و اصول تغذیه از عناوین مهم دروس و واحدهای درسی است که من تدریس می‌کنم. باید دانست که اصول تغذیه و برنامه‌های غذایی و رژیم‌نویسی را با چه ابزاری باید نوشت. اگرچه پزشکان عمومی هم به مراجعان خود رژیم غذایی می‌دهند، ولی باید دانست که رژیم دادن نیازمند دانش و اصول محاسباتی است که دانش‌آموختگان تغذیه به آن واقف هستند. مواردی مشاهده شده که افراد بدون داشتن اطلاعات برخی مواد خوراکی را از سفره غذایی فرد حذف می‌کنند؛ مثلا برخی پزشکان هندوانه و برخی خوراکی‌ها را برای بیمار دیابتی خود ممنوع می‌کنند که این اشتباه است! خوردن یک وعده هندوانه برای دیابتی‌ها مضر نیست و باید تناسب و تعادل را در نظر گرفت. اگر اصول را بدانیم می‌توانیم به همه بیماران و انواع بیماری‌ها کمک مفید کنیم؛ مثال دیگر اینکه هشتاد درصد افراد باردار که دیابت بارداری می‌گیرند، با رژیم غذایی قابل کنترل و مدیریت هستند.

بیماری‌های متعددی از جمله امراض قلب و عروق، دیابت، فشار خون، و برخی امراض کودکان حتی قبل از بروز با تغذیه در ارتباط هستند. تغذیه در این بیماران از ابتدا تا انتهای بیماری و پایان زندگی باید مورد توجه قرار گیرد. دانش‌آموختگان تغذیه باید پا به پای پزشکان با رعایت اصول تغذیه و رژیم‌درمانی علمی در رسیدگی به بیماران همراهی داشته باشند.

 پزشکان برای رژیم‌درمانی و محاسبات دقیق کالری تغذیه‌ای همچنین مشاوره دادن طولانی‌مدت و پیگیری‌های اختصاصی تغذیه‌ای بیماران آموزش ندیده‌اند، بلکه این وظیفه کارشناسان و متخصصان تغذیه است که به‌طور اختصاصی باید تغذیه بیماران را پایش، ارزیابی و اصلاح کنند. وظیفه مهم یک پزشک، بررسی‌های آزمایشگاهی و هورمونی، تجویز دارو و توصیه اصول مربوط به کنترل و درمان بیماری است. پزشکان برای حصول نتیجه بهتر باید از دانش‌آموختگان ماهر تغذیه، کارشناسان ارشد و دکترای تغذیه کمک و همراهی بخواهند.

باورهای غلط و اهمیت نقش

 شیوه صحیح زندگی

باورهای غلط در برخی مباحث تغذیه وجود دارد؛ مثلا پیرامون خوردن کلم و بروز مشکلات غده تیروئید صحبت‌هایی مطرح است. نظر شما چیست؟

شایع شده که کلم باعث بزرگ شدن تیروئید و اختلالات هورمونی می‌شود، ولی این‌طور نیست و نباید آن را از زندگی حذف کرد. سال‌های خیلی دور عده زیادی از مردم یک منطقه روستایی در آفریقا با علائم گواتر و مشکلات تیروئید به پزشک مراجعه کردند! مواد گیاهی و حیوانی فاقد ید بود و مردمی که از این مواد مصرف می‌کردند، دچار کمبود ید و بزرگی تیروئید شده بودند. چنانچه در وعده‌های مختلف حجم زیادی کلم مصرف شود، شاید برای افرادی که در منطقه کمبود ید هستند، موجب بزرگی غده تیروئید شود، ولی هیچ ماده غذایی در جمعیتی که ید کافی مصرف می‌کنند، سبب گواتر و اختلالات تیروئید نمی‌شود.

تحقیقات نشان داده که خوردن انواعی از خانواده کلم از سرطان پیشگیری می‌کند. در همه مقالات آمده است که کلم بروکلی، گل کلم و کلم سفید از سرطان پیشگیری می‌کنند. در درجه اول باید سعی کنیم که شیوه صحیح زندگی را برای خودمان ایجاد کنیم.

باورهایی که در جامعه وجود دارد توسط افراد مختلف در میان مردم مطرح می‌شود؛ حتی اطباء سنتی هم در این زمینه نقش دارند. شاید دسته‌ای از این باورها که برخی غلط است، توسط افراد فعال در طب سنتی و گیاه درمانی مطرح می‌شود که جایگاه علمی و آکادمیک دانشگاهی ندارند. به همین خاطر توصیه می‌شود، مردم هر توصیه‌ای را به سرعت نپذیرند و حتما از متخصص مورد تایید در رشته تغذیه مشاوره بگیرند و بعد از بررسی‌های علمی و کسب اطمینان اقدام کنند، در غیر این صورت آسیب خواهند دید.

به عنوان مثال مرکز تحقیقات خواب دانشگاه علوم پزشکی کرمانشاه با بررسی که پیرامون نقش خواب و تاثیر میزان استراحت در پیشگیری از بروز برخی بیماری‌ها دارد، توانست امسال رتبه پژوهشی بالایی کسب کند. ارجاعات متعدد به مقالات علمی در این زمینه موجب شد تا رتبه و امتیاز بالای علمی کسب کنند.

دستاوردهای علمی تاکید دارند که نظم در خواب، نظم در خوراک و داشتن تغذیه مناسب و نظم در داشتن فعالیت بدنی روزانه در حفظ سلامت بدنی افراد نقش بسیار بالایی دارد، البته مقابله نکردن با فشارهای زندگی و استرس‌ها یکی از نکات مهم دیگر است (در برابر فشارها و استرس‌ها باید بی‌خیال بود).

نکته دیگر اینکه میوه و سبزی به هیچ عنوان از زندگی حذف نشود؛ اگر زمان غذا خوردن، زمان ورزش و زمان خواب یا استراحت را از همان کودکی با برنامه‌ریزی پیش ببریم تا طبق روال و نظم باشد، مطمئن باشید که امکان دارد عمر صد ساله داشته باشید!!

باید میوه در سه وعده و هر وعده یک یا دو سهم خورده شود؛ سبزی به صورت خام یا پخته مصرف شود. اگر رعایت شود افراد به سادگی بیمار نخواهند شد.

باورهای دینی و اعتقادات قلبی به ائمه و داشتن عبادت و خواندن نماز و قرآن، انجام زیارت‌ها و داشتن راهپیمایی‌هایی مثل اربعین، انسان را زنده می‌کنند و از استرس‌های افراد در زندگی می‌کاهند.

توصیه شما برای دانشجویان رشته تغذیه چیست؟

روی صحبت من با همه دانشجویان است که از تجارب استادان بیشتر استفاده کنند تا پیشرفت بیشتری پیدا کنند. در کلاس درس هم وقتی پژوهش پشتوانه فرد باشد، با قدرت علمی بیشتر و تحلیل دقیق‌تر می‌توان حقایق علمی را پیاده‌سازی و اثبات کرد. استناد به نتایج پژوهش‌ها مطالب را بهتر تفهیم می‌کند. تدریس با پشتوانه پژوهش نتایج ثمربخش خواهد داشت.

تاکید من برای دانشجویان کارشناسی ارشد و دکترای تغذیه، انجام پژوهش‌های مختلف جدید و به روز است که در همراهی با گذراندن واحد‌های درسی اثر‌گذار خواهد بود، چون کتب و منابع درسی چند سال از نظر دانش روز عقب هستند.

دانشجوی تغذیه وقتی قوی پرورش پیدا کند، همپای تیم درمان می‌تواند بر بالین و در اجتماع حضور یابد و حتی در سیاستگذاری‌های تغذیه‌ای نقش مفید و موثر داشته باشد.

به لطف مطالعه کوهورت قند و لیپید در پژوهشکده ما، فضای تحقیق و پژوهش باز است و دانشجویان در گرایش‌های مختلف با داده‌ها و اطلاعات آماری موجود و متنوع می‌توانند به دستیافت‌های خوبی برسند. امروزه شاخص‌های تغذیه‌ای در پیشگویی و آینده‌نگری روند بروز بیماری‌ها نقش مهمی دارند.

چه توصیه‌ای برای همکاران جوان‌تر دارید؟

یک دانشجوی تغذیه 160 واحد در مقطع کارشناسی تغذیه باید بگذراند. پس این عزیزان از نظر علمی نسبت به پزشکانی که واحدهای کمتری در زمینه تغذیه می‌گذرانند، در موضوعات تغذیه و رژیم درمانی قوی‌تر خواهند بود و باید مهارت آنان نیز بالاتر برود. صرف تجویز مکمل‌های دارویی و غذایی کمکی نخواهد کرد.

امروزه رژیم‌های غذایی «شخصی‌سازی» شده است و رژیم غذایی هر فرد با فرد دیگر بسیار تفاوت دارد، بنابراین همکاران جوان‌تر بدانند که کارشناس تغذیه باید قوی و توانمند باشد و مطالعه هر درس باید پژوهش محور باشد. استادان جوان باید مشارکت دانشجویان در کسب دانش و اطلاعات روز تغذیه‌ای را به حداکثر برسانند و آنان را تشویق کنند. استادان جوان باید با دانشجویان به‌طور عملی و کاربردی بیشتر کار کنند، حتی در زمینه تغذیه جامعه که دانشجویان باید چندین واحد در مراکز بهداشتی درمانی بگذرانند؛ دانشجویان باید تجویز رژیم غذایی و محاسبات آن را تمرین کنند، شرح حال بگیرند، پرسشنامه تکمیل کنند و مشاوره دقیق بدهند. به عنوان مثال اینکه یک دانشجو باید بداند وقتی یک فرد در طبقه پایین اقتصاد جامعه قرار دارد، توصیه به خوردن «آناناس» هیچ ارزشی برای وی ندارد، بلکه باید مواد غذایی توصیه شود که در توان تهیه توسط بیمار باشد. اینکه خوردن آناناس در کتب علمی نوشته شده را نمی‌توان برای همه افراد جامعه با بنیه‌های اقتصادی متفاوت ترویج نمود!!! به اعتقاد من دانشجویان مقاطع تحصیلات تکمیلی حتما باید با استادان خود «ژورنال کلاب» برگزار کنند و در خصوص موضوعات مختلف تحقیق و بررسی، بحث و پرسش و پاسخ انجام دهند. جایگاه متخصص تغذیه بر بالین بیماران بسیار پر‌اهمیت است و در بسیاری از مراکز درمانی دنیا از جمله آمریکا در تیم درمانی هر بخش و بر بالین بیمار حتما یک متخصص تغذیه حضور و همراهی دارد. تلفیق آموزش و پژوهش همچنین حضور در سمپوزیوم‌ها و سمینارها می‌تواند نقش مهمی در ارتقای رشته تغذیه داشته باشد.