زندگی آنلاین؛ مجله اینترنتی سبک زندگی

دكتر ناصر ابراهیمی دریانی؛ فوق تخصص گوارش و كبد

بیماری روده تحریك پذیر، بسیار شایع می‌باشد و حدود 10- 20درصد از افراد جامعه به آن مبتلا هستند.

پس از سرماخوردگی، این بیماری، شایع‌ترین عامل مصرف دارو است. این بیماران بیش از 50درصد از مراجعه كنندگان به پزشكان متخصص داخلی-گوارش را تشكیل می‌دهند.

گرچه این بیماری شایع است ولی تقریباً یك چهارم بیماران درباره بیماری خود با پزشكان صحبت نمی‌كنند؛ زیرا باور ندارند كه بیماری روده تحریك‌پذیر یك وضعیت فیزیكی واقعی است و قابل درمان می‌باشد.

تقریبا یك سوم بیماران باور دارند كه علایم بیماری آنها با رژیم غذایی مرتبط است به علاوه بسیاری از مردم به خصوص خانم‌های میانسال و مسن فكر می‌كنند كه یبوست، وضعیت نسبتاً طبیعی‌تری است.

حتی كسانی كه از علایم بیماری همراه با یبوست، مثل درد شكم، نفخ یا یبوست مزمن آگاه هستند، اغلب علایم خود را به علل دیگری مثل آنفلوانزا یا بیماری كیسه صفرا نسبت می‌دهند پزشكان اعتقاد دارند كه بیماران با علائم تكرار شونده یبوست باید به پزشك مراجعه كنند تا او، وجود بیماری‌های دیگر را رد كرده و به تشخیص صحیح‌تر برسد.

اگرچه الگوی روده‌ای بیماران، بسیار متفاوت است و از اجابت مزاج روزانه تا دوبار در هفته متغیر می‌باشد، یبوست مزمن همراه با نفخ و درد، همیشه باید جدی گرفته شود روده تحریك پذیر درمان نشده، بیمار را به سرطان روده بزرگ یا سایر بیماریهای تهدید كننده حیات مستعد نمی‌كند؛‌ اما تاثیر به سزایی روی كیفیت زندگی دارد بسیاری از بیماران سفرهای خود را به تعویق می‌اندازند یا در فعالیت‌های اجتماعی شركت نمی‌كنند، زیرا از ایجاد یك حمله درد یا اسهال می‌ترسند.

شیوع بیماری در خانم‌ها بیشتر است این بیماری ارتباطات افراد را نیز تحت تاثیر قرار می‌دهد این بیماری، در نتیجه اختلال در حركت روده‌ها و به دلایل نامعلوم ایجاد می‌شود بیماری در خانم‌ها چهار برابر، شایع‌تر از آقایان است و غالباً در سنین جوانی و میانسالی شروع می‌شود مطالعات انجام شده در ایران نشان می‌دهد كه بیماری روده تحریك پذیر، در خانم‌ها نسبت به آقایان دوبرابر بیشتر دیده می‌شود و متوسط سنی درگیری این بیماری چهل سالگی است.

علایم این بیماری در هر دو جنس، به طور معمول در سال‌های اولیه جوانی بروز می‌نماید و اغلب یك بیماری مادام‌العمر است این بیماری بیشتر در بالغین جوان، در سنین زیر 45 تشخیص داده شده و با افزایش سن، از شیوع آن كاسته می‌شود مطالعات علائم بیماری به صورت خفیف حاكی از آن است كه افراد مسن نیز به این بیماری مبتلا می‌شوند. 

این بیماری در بیشتر موارد به صورت خفیف، همراه با درد شكم نفخ شكم، یبوست، اسهال و یا اسهال و یبوست متناوب به صورت دوره‌ای تظاهر می‌كند و بیماران می‌توانند آن را تحمل كنند اما در برخی شرایط، حالت آزار دهنده به خود می‌گیرد.

مثلا شخص بلافاصله پس از بیدار شدن از خواب و خوردن صبحانه، آماده رفتن به محل كار خود می‌شود ولی به دلیل اسهال همراه با زورپیچ ممكن است تا مدتی نتواند از خانه خارج شود و مشكل زیادی برای او ایجاد گردد البته این موضوع برای چند هفته ادامه یافته و سپس علایم فروكش خواهند كرد. 

بیماری روده تحریك پذیر، تهدید كننده زندگی نبوده و تاثیری بر طول عمر بیماران ندارد و هیچ ارتباطی نیز با بیماری‌های خطرناك مثل سرطان روده و . . . ندارد.

اسامی دیگر بیماری روده تحریك پذیر

كولیت عصبی، كولیت اسپاسمی، سوءهضم عصبی، كولیت موكوسی و ... 

عملكرد اعصاب مركزی در فعالیت روده‌ها

اخیرا در توضیح علت این بیماری، عملكرد سیستم اعصاب مركزی در تنظیم فعالیت روده‌ها و احتمال تاثیر استرس در عملكرد روده‌ها (نظریه اختلال در محور مغزی – روده‌ای) و یا به عبارتی تاثیرات متقابل این دو سیستم (سیستم روده‌ای و سیستم اعصاب مركزی) مطرح شده است كه بر طبق این نظریه افزایش حساسیت احشایی و اختلال حركتی در روده‌ها و تاثیر پیام‌های سیستم اعصاب سمپاتیك و پاراسمپاتیك، منجر به علایم بیماری در شخص شده و می‌تواند تابلوی بیماری را مشخص كند در این میان به سروتونین كه یك انتقال دهنده پیام‌های عصبی در سیستم‌های عصبی می‌باشد، توجه بیشتر شده است. 

آیا ابتلا به بیماری روده تحریك پذیر ارثی است؟

خیر. تاكنون دلیلی برای اثبات ارثی بودن این بیماری، به دست نیامده است. ولی با توجه به وجود شرایط اجتماعی، تغذیه‌ای، روانی و روحی نسبتاً مشابه در افراد خانواده، امكان ابتلای بیش از یك عضو خانواده به این بیماری، وجود دارد... 

نکته

بیماران مبتلا به بیماری روده تحریك پذیر بیشتر از افراد دیگر، در دوران كودكی دچار صدمات روانی و اجتماعی شده‌اند. 

علل بیماری روده تحریك پذیر

علل واقعی و اصلی این بیماری، شناخته شده نیست. بسیاری از محققین و پزشكان در طی سال‌‌ها بررسی و تحقیق، هنوز نتوانسته‌اند علت مشخصی برای این بیماری پیدا كنند ولی آنچه مشخص شده وجود بی‌نظمی در سیستم حركتی روده‌‌هاست.

در جدار روده‌‌ها، عضلات صاف قرار داشته و انقباض هماهنگ آن‌‌ها سبب ایجاد فشار مناسب جهت حركت مواد غذایی و مدفوع به طرف جلو می‌شوند.

در واقع وجود هماهنگی بین عضلات صاف، اعصاب روده‌ای و هورمون‌‌های گوارشی جهت ایجاد نظم در انقباضات روده مهم است.

برخی انقباضات، سبب مخلوط شدن مواد غذایی درون روده شده و امكان جذب بهتر مواد غذایی را فراهم می‌آورند و در واقع انقباضات مخلوط كننده هستند كه باعث جلوگیری از حركت مدفوع به سمت جلو نیز می‌شوند از بین رفتن این نوع انقباضات منجر به اسهال در بیمار شده و تشدید این انقباضات به یبوست منتهی می‌شود.

اما انقباضات جلو برنده سبب حركت مدفوع به طرف مقعد می‌گردند. كاهش این انقباضات به یبوست و افزایش آنها به اسهال منتهی می‌شود.

با اینكه هنوز علت دقیق این بیماری را نمی‌شناسیم، ولی عوامل تشدید كننده بیماری شناخته شده است عضلات صاف جدار روده‌‌ها تحت تاثیر عوامل روحی، فشارهای كاری و خانوادگی و مصرف برخی غذاها، دچار گرفتگی (اسپاسم) می‌شوند.

انقباضات نابجا و بیش از حد عضلات صاف روده‌‌ها، سبب تأخیر یا تسریع حركت مواد غذایی موجود در روده‌‌‌ها شده و علایم بیماری به صورت یبوست، اسهال، شكم درد، نفخ شكم، تهوع، بی‌اشتهایی و ظاهر می‌گردند. البته بعضی وقت‌‌ها بدون محرك مشخص، این بی‌نظمی و علائم ناشی از آن دیده می‌شوند...

برای خواندن بخش دوم -با بیماری روده تحریك پذیر آشنا شویم- اینجا کلیک کنید.