دکتر محمدرضا صفری‌نژاد؛ جراح، متخصص ارولوژی
اختلالات جنسی در مردان دارای طیف وسیع می‌باشند.
شاید بیش از ۲۰ نوع اختلال جنسی در مردان داشته باشیم ولی آنچه که بیشتر همکاران پزشک با آن سر و کار دارند، سه نوع اختلال جنسی به شرح زیر می‌باشند: اختلال در میل جنسی، اختلال در انزال و اختلال در نعوظ.
هر یک از این سه اختلال دارای طیف بسیار گسترده و انواع گوناگون هستند.
سر دسته بیماری‌هایی که منجر به اختلال نعوظ یا ناتوانی جنسی می‌شود، دیابت است. ناتوانی جنسی ناشی از دیابت شدید و پیشرونده است و علت اصلی آن انسداد عروق بدن می‌باشد.
علل اختلال در نعوظ را به ۲ دسته بزرگ تقسیم می‌کنند: روحی – روانی یا سایکوژنیک و جسمی یا ارگانیک.
خود علت ارگانیک را به ۴ دسته بزرگ تفسیم می‌کنند: عروقی، عصبی، هورمونی و آناتومیک. اختلال در نعوظ یک بیماری نسبتاً شایع است و طیف وسیعی از مردان را مبتلا می‌سازد.
در تمامی جوامع حدود ۲۰ درصد مردان مبتلا به اختلال در نعوظ (Impotence) هستند. در سال ۲۰۰۳ ما یک بررسی ملی انجام دادیم که مقاله آن در International Journal of Impotence Research چاپ شد.
در این بررسی میزان اختلال نعوظ در مردان ایرانی روی هم رفته 8/18 درصد بود. اختلال نعوظ یک عده عوامل مساعد کننده دارد که سر دسته آنها بیماری دیابت می‌باشد.
درست است که کنترل بیماری، تا حدود زیادی از عوارض بیماری می‌کاهد، ولی در نهایت دیابت عوارض خود را در اعضاء مختلف بدن ایجاد خواهد کرد.
تقریباً تمامی مردانیکه ۱۰ سال از ابتلاء به دیابت آنها می‌گذرد، به درجاتی مبتلا به اختلال نعوظ خواهند شد.
خود اختلال در نعوظ از نظر شدت به سه درجه خفیف، متوسط و شدید تقسیم می‌شود. اختلال نعوظ در دیابت معمولاً از نوع شدید است و هر قدر از زمان ابتلاء به دیابت می‌گذرد، شدت و شیوع آن نیز بیشتر می‌شود.
حدود ۵۰ درصد مردانی که ۱۵ سال از ابتلاء به دیابت آنها می‌گذرد، مبتلا به اختلال نعوظ هستند. اختلال نعوظ در دیابت یک پدیده پیچیده می‌باشد و اجزاء گوناگونی دارد.
از انواع اختلال نعوظ که در بالا ذکر شدند، دیابت تقریباً تمامی اجزاء را شامل می‌شود.
علل اختلال نعوظ در مردان دیابتی
1- عروقی: پدیده آرتریواسکلروزیس و انسداد شرائین در بیماران دیابتی یک پدیده شناخته شده است که عوارض مهم آن سکته قلبی بعلت انسداد عروق کرونر می‌باشد.
قطر عروق کرونر حدود ۵ میلی متر است. قطر شریان آلت تناسلی در مردان حدود یک میلی متر است، بنابراین به آسانی مسدود می‌شود. امروزه مشخص شده است که اختلال نعوظ پیش درآمد بیماری‌های عروق کرونر قلبی است و توصیه می‌شود، اگر مردی با شکایت اختلال نعوظ مراجعه نماید و مشخص شود که علت آن عروقی و از نوع شریانی می‌باشد، لازم است از نظر عروق کرونر قلبی نیز بررسی شود.
2- عصبی: نوروپاتی محیطی یک پدیده شناخته شده در بیماران دیابتی است. برای یک نعوظ طبیعی و کامل، سیستم عصبی باید طبیعی و دست نخورده باشد.
خود نعوظ از نظر فیزیولوژیک دارای دو نوع است: رفلکسی که در آن با تحریک لمسی دستگاه تناسلی، نعوظ ایجاد می‌شود.
این تحریکات باید از طریق یک سیستم عصبی طبیعی و از طریق نخاع به مراکز مربوطه در مغز منتقل شوند.
نوع دوم نعوظ روانی یا سایکوژنیک است. در این نوع، در اثر افکار، فانتزی، دیدن، شنیدن و غیره، مراکزی در مغز تحریک شده و تحریکات عصبی از طریق نخاع به آلت تناسلی رسیده و سبب ایجاد نعوظ می‌شوند.
نوروپاتی در بیماری دیابت در روند هدایت تحریکات عصبی لازم مشکلات زیاد ایجاد می‌کند.
یکی از خصوصیات اختلال نعوظ در مردان دیابتی این است که هر دو نوع نعوظ، یعنی نوع رفلکسی و سایکوژنیک آسیب می‌بیند.
3- مصرف دارو: یکی از علل بسیار مهم اختلال نعوظ مصرف بعضی از داروها است.
مثلاً از داروهای ضد فشار خون، تیازیدها و بتا بلوکرها می‌توانند سبب اختلال نعوظ در مردان شوند. مصرف داروهای سایکوتروپ تا ۳۰ درصد موارد سبب ایجاد اختلالات جنسی می‌گردد.
بیماران دیابتی بعلت مشکلات متعددی که دارند، با گذشت زمان بر تعداد داروهائی‌که مصرف می‌کنند افزوده می‌شود، و آن بر مشکلات ارگانیک آنها می‌افزاید.
4- تغییرات مرضی در آندوتلیوم عروق: مهمترین علت عوارض زیانبار دیابت ناشی از تغییرات مرضی در آندوتلیوم عروق می‌باشد. امروزه مشخص شده است که مهمترین دلیل اختلال نعوظ عروقی، تغییرات مرضی در آندوتلیوم عروق است.
با توجه به مطالب بالا مشخص می‌شود که یک مرد دیابتی که با اختلال نعوظ پیش ما مراجعه می‌کند، چقدر می‌تواند دارای مشکلات وسیع باشد.
مبحث اختلالات جنسی در مردان و زنان دیابتی آنقدر وسیع است که کتاب‌های متعددی تحت این عنوان نوشته شده‌اند.
برخورد با بیمار دیابتی مبتلا به اختلال نعوظ
1- این بیماران بایستی از نظر میزان درگیری عروق آلت تناسلی و نیز از نظر اختلال در عصب گیری آلت تناسلی مورد بررسی قرار گیرند.
2- اگر بیمار سابقه بیماری عروق کرونری ندارد، حتماً باید از نظر احتمال وجود آن بررسی شود.
3- داروهای مصرفی بدقت بررسی و یادداشت شوند.
4- از نظر وجود سایر انواع اختلالات جنسی بررسی شوند. انزال پسگرد در این بیماران شایع است. بعلت درگیری عصب گردن مثانه، حین انزال گردن مثانه بسته نشده و منی داخل مثانه می‌ریزد.
5- درمان این بیماران تنها پس از تشخیص دقیق خواهد بود.
درمان این بیماران با سایر مردان کاملاً متفاوت است:
مهار کننده‌های فسفودی استراز ۵ مثل سیلدنافیل و تادالافیل داروهای بالقوه خطرناک هستند. این داروها موقعی مؤثر هستند که سیستم عروقی و عصبی آلت تناسلی دست نخورده و سالم باشند.
این داروها در افراد زیر بالقوه می‌توانند نه تنها پرعارضه بلکه خطرناک باشند: افرادی که دارای فشارخون هستند، افرادی که دارای بیماری عروق کرونری قلبی هستند، افرادی که دارای بیماری شبکیه می‌باشند، افرادی که مبتلا به کم فشاری خون می‌باشند، و بسیاری از موارد دیگر.
این داروها بندرت در بیماران با دیابت طول کشده مؤثر هستند، ضمن اینکه بنا به دلایل فوق می‌توانند خطرناک نیز باشند.
در موارد پیشرفته این بیماران نیاز به پروتز آلت تناسلی دارند. نکته دیگر قابل ذکر این است که اخیراً مکمل‌های متعددی هم در شبکه‌های ماهواره‌ای و هم در رسانه‌های مکتوب داخلی و داروخانه‌ها تبلیغ می‌شوند.
جهت اطلاع پزشکان محترم، در دنیا انجمن‌های علمی معتبر برای درمان بیماری‌های مختلف راهنما و یا به اصطلاح علمی Guideline می‌نویسند و در اروپا و آمریکا پزشکان ملزم به رعایت مفاد این راهنماها در درمان بیماری‌های مختلف هستند.
هیچ مکمل و داروی گیاهی برای هیچ نوع اختلال جنسی در گایدلاین‌های معتبر اروپا و آمریکا توصیه نشده است.
در ضمن گاهاً ادعا می‌شود که یک مکملی صدرصد گیاهی و بدون عارضه است.
در موارد متعددی اگر این مکمل‌ها در آزمایشگاه تجزیه شوند، مشخص می‌شود که دارای مقادیر زیاد و خطرناکی از مواد صناعی مثل سیلدنافیل می‌باشند، و باید دقت کرد بیمارانی که مصرف سیلدنافیل و یا سایر ترکیبات، در آنها ممنوع یا خطرناک است، در دام اینگونه مکمل‌ها نیفتند.
اینگونه مطالب در جهت بالا بردن آگاهی جامعه پزشکی اثرات شگفت انگیزی نخواهد داشت.
با توجه به اینکه میلیون‌ها زن و مرد در کشورمان مثل تمامی کشورهای دیگر مبتلا به اختلالات جنسی (Sexual Dysfunction) هستند که تبعات آن بسیار ناگوار است، بنظر بنده حتماً لازم است یک عده دوره‌های عرضی و طولی برای پزشکان در نظر گرفته شود، تا در توانمندسازی پزشکان محترم در زمینه تشخیص و درمان اختلالات جنسی مفید واقع شود.
به عنوان مثال، یک پزشک عمومی برای داشتن اطلاعات کافی برای تشخیص و درمان اختلالات جنسی حداقل نیاز به یک دوره سه ماهه دارد.
گنجاندن یک یا دو ساعت در دوره‌های باز آموزی برای پزشکان عمومی هیچ مفید فایده نخواهد بود، کماکان که تاکنون نبوده است.
