دکتر محسن نراقی؛ رئیس انجمن تحقیقات راینولوژی، فلوی رسمی جراحان بینی آمریکا، عضو هیئت علمی دانشگاه علوم پزشکی تهران
بیشتر افراد حداقل یکبار خونریزی بینی را تجربه کرده‌اند.
این در حالی است که ده درصد افراد جامعه هم حداقل یکبار سابقه خونریزی شدید از بینی داشته‌اند به طوری که خونریزی بینی شایع‌ترین اورژانس در گوش و حلق و بینی است.
در اکثر موارد خونریزی‌های بینی بدون علت خاصی رخ می‌دهند و ضربه موضعی بینی که معمولاً توسط خود شخص وارد می‌شود، مانند دست داخل بینی کردن، یکی از علل شایع خونریزی بینی است.
بینی یکی از پرخون‌ترین اعضای بدن است.
از نظر شرایط ساختمانی بینی، خصوصیات آناتومیک رگ‌های بینی این عضو را در معرض خونریزی قرار داده است.
ناحیه‌ای در قسمت جلویی تیغه بینی وجود دارد که از ارتباط رگ‌های مختلف، یک شبکه رگی در آنجا تشکیل شده است.
این ناحیه که به ناحیه لیتل معروف است، حاوی شبکه متراکم رگ‌های زیر مخاطی است.
بیشتر خونریزی‌های بینی به علت پارگی‌های خودبه‌خودی یا ناشی از آسیب این شبکه است.
گرچه به ندرت خونریزی از بینی سبب به‌خطر انداختن حیات می‌شود، گاهی ممکن است بیماری‌های مهمی در ایجاد آن نقش داشته باشند که غفلت از آنها عوارض جدی به دنبال داشته باشد.
علل خونریزی بینی
علل خونریزی از بینی را می‌توان به دودسته موضعی و عمومی تقسیم کرد. لازم به ذکر است که عوامل موضعی بسیار شایع‌ترند.
عوامل موضعی: در میان عوامل موضعی که سبب خونریزی بینی می‌شوند، می‌توان از ضربه‌های وارده به بینی و صورت، عواملی که باعث التهاب مخاط بینی می‌شوند مانند عفونت‌ها و آلرژی‌ها، دفورمیتی‌ها و ناهنجاری‌های ساختمانی، وجود جسم خارجی، تماس با مواد شیمیایی سمی، مداخله جراحی و تومورهای داخل بینی نام برد.
ضربه موضعی یکی از علل شایع خونریزی بینی است.
دست‌کاری داخل بینی یکی از مهم‌ترین انواع این ضربه‌هاست. بعضی از افراد با دست‌کاری‌های زیاد داخل بینی، خود باعث صدمه به مویرگ‌های ظریف شبکه داخل بینی می‌شوند.
این موضوع به‌مرورزمان بینی را مستعد خونریزی می‌کند. جراحی‌های بینی هم در بعضی از افراد ممکن است آنها را مستعد خونریزی کند.
علل خونریزی بینی
* ناهنجاری‌های ساختمانی مادرزادی یا اکتسابی بینی می‌توانند سبب درگیری قسمت غضروفی یا استخوانی تیغه بینی یا شاخک‌ها شوند.
در این حالت هوای دمیده‌شده، با سرعت و تلاطم بیش‌تری وارد بینی می‌شود. این‌مسأله سبب خشکی غشای مخاطی، التهاب و دلمه بستن می‌شود.
برداشتن دلمه‌ها از طریق پاک کردن بینی یا با فشار واردکردن هوا از راه بینی انسداد یافته، عروق خونی سطحی را در معرض پارگی قرار می‌دهد و موجب خونریزی می‌شود.
* التهابات بینی ناشی از آلرژی، ویروس‌ها و عوامل باکتریایی هم به علت ایجاد التهاب و پرخون‌تر شدن مخاط بینی می‌توانند حتی با ضربه‌ای ناچیز، مانند مالش بینی موجب خونریزی شوند.
* تومورهای متعددی می‌توانند با خونریزی‌های خودبه‌خودی بینی تظاهر کنند.
یکی از علل بسیار خطرناک خونریزی شدید بینی در پسران، تومورآنژیوفیبروم است.
این تومور خوش‌خیم پر رگ که از ناحیه پشت بینی منشأ می‌گیرد، ممکن است به‌صورت خودبه‌خودی یا در پاسخ به ضربه خونریزی کند.
* مواردی که خونریزی بینی با علائم دیگری مانند گرفتگی یک‌طرفه بینی و یا ترشحات خونابه‌ای بینی همراه باشد حتماً باید معاینه آندوسکوپیک دقیق توسط متخصص جهت رد کردن احتمال تومورهای مختلف بینی و سینوس‌ها انجام شود.
عوامل عمومی: فشارخون بالا، اختلالات خونی و عروقی، کمبود ویتامین و اختلالات انعقادی، بیماری مزمن کبدی و داروهای مختل‌کننده انعقاد.
* عوامل قلبی ـ عروقی مانند تنگی دریچه میترال و نارسایی قلبی، سبب افزایش فشار سیاهرگ‌ها و پرخونی رگ‌های مخاطی بینی‌می‌گردند که حتی با کوچک‌ترین ضربه ممکن است پاره شوند.
* سابقه کبودی مکرر پوست و طولانی شدن خونریزی پس از آسیبی جزئی، بیانگر وجود اختلالات خونی است (در بیشتر موارد، این اختلال به خاطر کاهش فاکتور 8 است).
هنگام انجام آزمایش‌های معمول که شامل شمارش پلاکت و زمان سیلان است، پزشک باید مواردی چون بیماری‌های مختلف خونی ازجمله لوسمی‌ها را در فهرست تشخیص‌های افتراقی خود قرار دهد.
راه‌های درمان
سوزاندن رگ‌های داخل بینی ممکن است در موارد خاصی بنا به تشخیص پزشک لازم باشد ولی در بیشتر موارد نیاز به چنین اقدامی نیست.
سوزاندن رگ‌های داخل بینی اگر دقیق نباشد خود ممکن است موجب عوارضی مانند چسبندگی داخل بینی و حتی سوراخ شدگی تیغه بینی شود.
در موارد خونریزی‌های مکرر و شدید که به درمان‌های معمول پاسخ ندهد، پس از اقدامات تشخیصی کامل که شامل آندوسکوپی تشخیصی بینی و تصویربرداری می‌باشد، درمان از طریق جراحی اندوسکوپیک و مسدود کردن منشأ خونریزی در هر قسمت از حفره بینی و نواحی عمقی که باشد صورت می‌گیرد.
خونریزی‌های بینی در کودکان سطحی‌تر و در قسمت‌های جلوتر بینی است و باوجودآنکه به‌سادگی قابل‌کنترل و درمان است موجب نگرانی بیشتر از اندازه والدین می‌شود.
بهترین وضعیت در هنگام خونریزی بینی نشستن به‌صورت عمودی و سرکمی به‌طرف جلو است.
خم کردن سر به عقب موجب وارد شدن خون به پشت حلق و تحریک تهوع می‌شود.
تنها اگر به مدت 5 دقیقه قسمت جلویی بینی را در سمت خونریزی به روی تیغه بینی با انگشت دست بفشاریم، بسیاری از خونریزی‌های بینی مهار می‌شوند.
به بیماران گوشزد می‌شود که پنبه یا دستمال در بینی خود نگذارند، زیرا ممکن است هنگام درآوردن آنها دچار مشکل شوند و مخاط بینی بیشتر دچار آسیب شود.
اگر سابقه خونریزی شدید یا طولانی وجود دارد یا در حین معاینه، بیمار دچار افت فشارخون شود، تعیین سطح هموگلوبین و جهت تصمیم‌گیری در مورد ضرورت تزریق خون به بیمار الزامی است.
مهار خونریزی احتیاج به همکاری بیمار و وسایل معاینه دقیق دارد. روش‌های متعددی برای توقف خونریزی وجود دارد که در بخش‌های اورژانس توسط پزشکان عمومی به کار می‌روند.
بیمار باید با آسودگی کامل صاف بنشیند و سر را به سمت جلو بیاورد. پزشک باید پیش از هر اقدامی با معاینه دقیق حفره بینی موضع خونریزی را دقیقاً پیدا کند.
در اکثر موارد با فشار پانسمان بر روی عروق خونی داخل بینی خونریزی مهار می‌شود.
این پانسمان باید دست‌کم دو روز باقی بماند و در طی این مدت هم به دلیل این‌که این پانسمان راه تخلیه سینوس‌ها را می‌بندد از آنتی‌بیوتیک استفاده می‌شود.
