رادیوایزوتوپ‌ها در پزشكی به‌منظور تصویربرداری و اندازه‌گیری‌های مختلف مورد استفاده قرار می‌گیرند. از آنجا كه اكثر روش‌ها از ایزوتوپ‌های ساطع‌كننده گاما استفاده می‌كنند، از آشكارسازهای سنتیلاسیون برای آشكارسازی این پرتوها استفاده می‌شود. در این روش، اغلب، نمونه حاوی مقدار كمی رادیواكتیویته است، بنابراین باید از آشكارسازی استفاده كرد كه ضریب آشكارسازی آن بسیار بالا باشد.
بعضی از عناصر مانند پتاسیم، اورانیوم و توریم به‌طور طبیعی رادیواكتیو هستند كه در زمان واپاشی از خود اشعه گاما منتشر می‌كنند؛ ولی تمام عناصر می‌توانند با برخورد با اشعه‌های كاسمیك برای تولید اشعه گاما برانگیخته شوند. طیف‌سنج‌های نوترونی و HEND در طیف‌سنج اشعه گاما به‌طور مستقیم نوترون‌ها را پراكنده می‌كنند و سنسورهای گاما اشعه گاما را آشكارسازی می‌نمایند.شمارشگر گاما در سطح پایین از شمارشگر اتم‌های رادیواكتیو لیكوئیدی برای تعیین كمی ایزوتوپ‌های گسیلی استفاده می‌كند.
آنالیزكننده‌های ایمنی رادیواكتیو و شمارشگرهای گاما، ضمن آشكارسازی مقدار و كمیت هورمون‌ها، میزان ویتامین‌ها، داروها، آنتی‌ژن‌های سرطان، آنزیم‌ها، ویروس‌ها، آنتی‌بادی‌ها، پلی‌پپتیدها و سایر پروتئین‌ها را تعیین می‌كند.سنجش هورمون‌ها با ایمونواسی رادیویی ضمن بررسی عملكرد قلبی- عروقی، تناسلی، هماتوپوئتیك و سایر عملكردهای متابولیكی، شواهدی مبنی بر ناهنجاری‌های متابولیكی ارایه می‌دهد. سنجش داروها به بهبود كیفیت درمان كمك می‌كند.بیشترین كاربردهای شمارنده‌ها در پزشكی هسته‌ای یا روش‌های رادیوبیواسی، شامل بكارگیری تعداد محدودی رادیو نوكلئوتید است. ید 125 بیشترین كاربرد را دارد كه در ارزیابی تست‌های تیروئیدی و تعیین میزان فیلتراسیون گلومرولی و نیز روش‌های ایمونواسی رادیویی به كار می‌رود.
ساختار فیزكی- مكانیكی دستگاه
دستگاه شمارشگر گاما دستگاهی است برای اندازه‌گیری میزان هورمون‌های بدن با استفاده از اشعه گاما كه اشعه گامای ساتع‌شده از رادیوایزوتوپی كه به آنتی‌بادی یا آنتی‌ژن یا نوكلوتید متصل است، اندازه‌گیری می‌كند.آنالیزكننده‌های ایمنی رادیواكتیو، تكنیك ویژه و حساسی را برای اندازه‌گیری آنالیت‌ها در نمونه‌های بیمار (سرم، ادرار و سایر مایعات بدن) فراهم می‌آورد.حد آشكارسازی این آنالیت از حد نانوگرم (ng 10-9) تا پیكوگرم (pg 12-10) متغیر است.
اصول كار دستگاه
تكنیك‌های آن برای اندازه‌گیری غلظت لیگاند موجود در نمونه‌ای كه قرار است آنالیز شود، استفاده می‌شود. در اغلب آزمایش‌ها از اصول پیوند- رقابتی استفاده می‌شود كه در آن مقدار نامعلومی از لیگاند نشانه‌دار شده با مقدار نامشخصی از لیگاند نشانه‌دار نشده بر سر سایت‌های پیوندی موجود رقابت می‌كنند.
این آزمایش از پنج مرحله اصلی به شرح زیر تشكیل شده است:
1- اضافه كردن واكنش‌گر
2- انكوباسیون آنالیت و ریجنت
3- جداسازی لیگاند آزاد از كمپلكس آنتی‌ژن- آنتی‌بادی
4- اندازه‌گیری رادیواكتیویته در بخش‌های مجزا با استفاده از یك شمارشگر بتا یا گاما
5- تبدیل اطلاعات
در مرحله اول مقادیر از پیش تعیین‌شده ریجنت به وسیله پیپت به داخل نمونه بیمار كه در یك لوله آزمایش قرار دارد منتقل می‌شود. این انتقال در فواصل زمانی بسیار مرتب انجام می‌شود. مدت دوره انكوباسیون و دما بر اساس نوع آزمایش متفاوت است. در این مدت لیگاندهای نشانه‌دار شده و نشانه‌دار نشده بر سر سایت‌های پیوندی روی آنتی‌بادی به رقابت می‌پردازند.
برای جداسازی لیگاند آزاد از كمپلكس آنتی‌ژن- آنتی‌بادی از روش‌های مختلفی نظیر رسوب‌سازی و تصفیه و تبادل یونی و استفاده از غربال‌های مولكولی و تكنیك‌های آنتی‌بادی فاز جامد استفاده می‌شود. یك روش رسوب‌سازی رایج، روش آنتی‌بادی- دوبل است كه بر اساس آن یك آنتی‌بادی با یك پروتئین به عنوان یك رسوب‌ساز مورد استفاده قرار می‌گیرد.جز رادیواكتیو مفید پس از جداسازی به وسیله یك شمارشگر گاما شمارش می‌شود. شمارشگر گاما به‌وسیله یك كریستال یدید سدیم كه قطر آن 1.5 تا 3 اینچ است و به وسیله تالیوم فعال می‌شود، تشعشعات رادیواكتیوی را آشكارسازی می‌كند.
كاربری دستگاه
حجم نمونه‌ها و استانداردها باید مساوی باشند. در صورتی كه حجم نمونه بیشتر باشند شمارش كاهش می‌یابد.بیشترین محدودیت این دستگاه در شمارش نمونه‌هایی است كه فعالیت رادیواكتیویته آنها زیاد باشد، زیرا در این صورت شمارش به دست آمده صحیح نخواهد بود، محدودیت دیگر در دستگاه‌های جدید عدم انعطاف در انتخاب پنجره‌های انرژی است.
برای مثال، تست تغییر یافته شلینگ از كبالت 57 استفاده می‌كند كه در دستگاه‌های جدید شمارش آن امكان‌پذیر نیست.آن دسته از تكنیك‌های جداسازی كه مستلزم تصفیه و جداسازی به وسیله شارژ یا وزن مولكولی هستند، در مقایسه با تكنیك‌های جداسازی آنتی‌بادی فاز جامد، میزان ویژگی آنتی‌بادی را كاهش می‌دهد.
