هایده جعفری سالومه خدامی
با شروع ماه مبارک رمضان و روزه‌داری، رعایت اصول درست تغذیه‌ای مورد توجه ویژه‌ای قرار می‌گیرد. لذا با توجه به این نیاز مسؤولیت حرفه‌ای خود می‌دانیم که نکات مهم و کلیدی مورد توجه در این ماه مبارک را به صورت مقاله‌ای کوچک ارائه نماییم:
تحقیقات جدید بر روی موش‌های آزمایشگاهی نشان داده است که روزه‌داری سرعت پیشرفت سلول‌های سرطانی را کند می‌کند و ترکیب روزه‌داری و شیمی‌درمانی بسیارمؤثرتر از شیمی‌درمانی به تنهایی است.
البته ما هنوز نمی‌دانیم که این روش در انسان‌ها نیز مؤثر است یا خیر، ولی تحقیقی که در سال2001 میلادی روی گروهی از بیماران مبتلا به سرطان انجام گرفت، نشان داد گروهی که همراه با دارودرمانی، روزه‌داری نیز می‌کردند، عوارض جانبی درمان در آنها کمتر شد.
روزه‌داری اگر با اصول درست تغذیه‌ای همراه شود، پس از پایان ماه مبارک باعث کاهش میزان کلسترول، کاهش وزن، بهبود فشارخون، کاهش اضطراب و افسردگی خواهد بود، اما الگوی نادرست تغذیه در این ماه به دلیل زمان زیادی که معده خالی است، می‌تواند مشکلات متعددی به علت گرسنگی و تشنگی و پس از آن پرخوری ایجاد نماید.
روزه در بیماران مبتلا به کولیت
در مبتلایان به کولیت علائم این عارضه با روزه گرفتن بهبود می‌یابد، زیرا دو عامل رژیم غذایی و استرس در بروز کولیت موثر است که در ماه رمضان هر دو عامل تعدیل می‌شود.
البته در روزه‌داری چون حدود 16 ساعت از خوردن و آشامیدن اجتناب می‌شود، پس از این مدت نباید از غذاهای حجیم استفاده کرد و بهتر است افطار با مایعات گرم به همراه کمی نان و پنیر آغاز شود و پس از گذشت یک ساعت شام صرف گردد.
همچنین سحری باید از مواد غذایی انرژی‌زا و سرشار از پروتئین و با چربی متوسط استفاده شود و در فاصله بین افطار تا سحر مایعات فراوان نوشیده شود. پس وعده سحر و افطار باید دارای ویژگی‌های خاص باشد تا موجب آسیب دستگاه گوارش نشود.
همچنین از غذاهایی مانند آبگوشت، حلیم و ماکارونی باید پرهیز و به جای آن از برنج، نان و گوشت استفاه شود. خوردن میوه‌های حجیم مانند هندوانه، طالبی و خربزه نیز مناسب نمی‌باشد.
بیماران دیابتی که چاق هستند و یا اضافه‌وزن دارند و بدون مصرف دارو قندشان کنترل می‌شود، بهتر است روزه بگیرند، اما در سحر و افطار نباید زیاده‌روی کنند.
اما دیابتی‌هایی که انسولین تزریق می‌کنند، در هر سنی که باشند، بهتر است روزه نگیرند. مبتلایان به سرطان‌های معده و روده بزرگ نیز از جمله بیمارانی هستند که از گرفتن روزه باید جداً خودداری ورزند.
هنگام سحر
سعی کنید مواد پروتئینی را در غذاهای خود بگنجانید؛ زیرا هضم این مواد (مثل گوشت، مرغ یا ماهی و سویا و بعضی از حبوبات) طولانی‌تر است و شخص را سیرتر نگه می‌دارد.
از خوردن فلفل و ترشیجات زیاد خودداری کنید. خوردن چند عدد خرما در انتهای سحر توصیه می‌شود که این موضوع در مورد افرادی که در سنین رشد هستند، بیشتر اهمیت دارد (چون مواد قندی انرژی‌زاترین مواد غذایی هستند) فعالیت جسمانی مناسب نیز در این ایام نباید ترک شود.
توصیه‌های کلی جهت ماه مبارک رمضان
برنامه غذایی این ماه باید متنوع و متعادل بوده و تمام مواد غذایی مورد نیاز جهت حفظ سلامت و انرژی بدن در آن گنجانده شده باشد.
نان، غلات، میوه‌ها و سبزیجات، گوشت و حبوبات، تخم مرغ و لبنیات از جمله این مواد غذایی هستند که باید در سه وعده غذایی شامل سحر، افطار و شام مصرف شوند.
عدم تأمین نیازهای اساسی بدن، مقاومت افراد را در برابر بیماری‌ها کاهش می‌دهد و آنها در معرض ابتلا به بیماری‌های گوناگون قرار می‌گیرند.
اگر یک فرد تمام مواد غذایی مورد نیاز بدن خود را از آشامیدنی‌ها گرفته تا لبنیات و پروتئین‌های مختلف بلافاصله در لحظه افطار بخورد، دستگاه گوارش خود را از حالت تعادل خارج می‌کند و به بیماری‌های دستگاه گوارش مبتلا خواهد شد؛
به همین دلیل باید در لحظه سحر، افطار و شام وعده‌های غذایی به صورت کم‌حجم و مفید صرف شود.
هنگام افطار
با توجه به اینکه در زمان روزه‌داری قند خون افت نموده و با بی حالی و تحریک‌پذیری همراه است، بنابراین افطاری خود را با مواد قندی شروع کنید که در اینگونه موارد خرما و انجیر گزینه خوبی است.
در سفر‌ه‌های افطاری بهتر است خرما، سبزی، پنیر و چای شیرین باشد.
بهتر است در یک وعده غذا هم‌زمان از زولبیا بامیه، رشته خوشکار و آش استفاده نکنید، زیرا قند اضافی به چربی تبدیل شده و باعث افزایش وزن و خطرات خاص آن خواهد شد.
از خوردن آش به مقدار زیاد خودداری کنید که بسیار نفاخ است و موجب افزایش ضربان قلب و احساس پری و درد معده می‌شود. بعد از افطار از میوه‌جات به اندازه مناسب استفاده کنید. در حین افطاری مایعات زیاد ننوشید.
نوشیدن مایعات زیاد را به حدود دو ساعت بعد از افطار، به شکل چای و آب موکول کنید. میوه‌هایی مانند هندوانه، طالبی و خربزه را به مقدار کم مصرف کنید، زیرا باعث نفخ و درد معده خواهند شد.
بعضی از افراد سالم نیز که روزه می‌گیرند دچار ناراحتی معده می‌شوند که تحقیقات نشان داده است اینگونه افراد در خوردن افطاری افراط می‌کنند.
یادآوری
عادت کنید از غذاهای سرخ‌کردنی در رژیم غذایی‌تان کمتر استفاده کنید (به علت کاهش خطر سرطان و هضم بهتر غذا و کاهش نفخ)
بلافاصله بعد از غذا خوردن چای ننوشید.
در حین غذا آب نخورید، چون باعث اختلال در هضم غذا می‌شود و به دلیل رقیق نمودن ترشحات معده، غذا خوب هضم نشده، وارد روده می‌گردد و در روده توسط باکتری‌ها تجزیه شده و تولید گاز می‌کند.
نمونه‌ای از یک رژیم متعادل در این ماه
سحر: نان یا برنج همراه با مقداری گوشت و مرغ به صورت پلو با خورش کم‌چربی؛ یک کاسه کوچک سالاد با کمی روغن زیتون (البته ارجحیت با سالاد شیرازی است)؛ کمی ماست کم‌چرب، مقداری میوه و حداقل دو عدد خرما
افطار: مصرف مایعات به صورت شیر کم‌چرب یا فرنی کم‌شیرینی یا سوپ‌های رقیق و کم‌چربی، خرما یا انجیر خشک، نان و پنیر و گردو یا نان و پنیر و سبزی
بعد از افطار تا شام: مقداری میوه همراه با آب به مقدار مناسب
شام: همانند سحری ولی مقدار کمتر، تقریباً یک سوم مقدار سحری
بهتر است حلیم بیشتر از هفته‌ای یک بار جهت افطار مصرف نشود. از مصرف چای زیاد نیز خودداری کنید، زیرا مدر می‌باشد.
